Ewidencja rachunkowa pokaże, które podmioty pocztowe będą uczestniczyły w dopłatach na rzecz finansowania usług powszechnych.
Zmiany w rynku pocztowym, które zgodnie z przepisami unijnymi muszą być wprowadzone od 2013 roku, pociągają za sobą nowe rozwiązania w zakresie ewidencji księgowej operatorów. Zmiany te określa projekt ustawy – Prawo pocztowe, który ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów w drugim kwartale tego roku. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na kary pieniężne do 2 proc. przychodów za niewypełnienie obowiązków tej ustawy w zakresie rachunkowości.
ikona lupy />
Wykonywanie usług pocztowych / DGP

Przypisanie kosztów

Nowe przepisy są konsekwencją dyrektywy 2008/6/WE, która znosi dotychczasowy obszar usług zastrzeżonych dla operatora publicznego. Artur Koziołek z Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji wyjaśnia, że jednocześnie, jeżeli państwo uzna, że obowiązek świadczenia usług powszechnych generuje tzw. koszt netto i gdy stanowi on nieuzasadnione obciążenie dla operatora, na którego nałożono ten obowiązek, wówczas może ustanowić mechanizm finansowania tego kosztu.
To pociągnie za sobą konieczność prowadzenia rachunkowości regulacyjnej i kalkulacji kosztów podlegających weryfikacji przez prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE).
Obowiązek ten jest związany z zachowaniem wymaganej przez przepisy przejrzystości prowadzenia rachunków – w tym odpowiedniego przypisania kosztów do poszczególnych usług i rodzajów działalności – przez operatora świadczącego usługi powszechne, tj. zgodnie z projektem ustawy wyłącznie operatora wyznaczonego.
Ekspert dodaje, że jest to niezbędne dla określenia poziomu kosztu netto, jego zweryfikowania (m.in. z punktu widzenia uwzględnienia tylko uzasadnionych kosztów związanych z realizacją obowiązku świadczenia usług powszechnych), a tym samym ustalenia kwoty należnej dopłaty na rzecz sfinansowania kosztu netto.
Radosław Gumułka, biegły rewident, prezes Grupy Gumułka podkreśla, że już obecnie operator świadczący powszechne usługi pocztowe jest obowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych i rachunku kosztów w sposób umożliwiający szczegółową kalkulację kosztów. Składa w tym zakresie oświadczenie, które weryfikują zarówno prezes UKE, jak i biegli rewidenci. Zadaniem rachunkowości regulacyjnej jest rozdział kosztów odrębnie dla każdej z usług z obszaru zastrzeżonego oraz zbiorczo dla usług niezastrzeżonych, z wyszczególnieniem powszechnych usług pocztowych.
Marcin Kolas, konsultant z Grupy Gumułka wyjaśnia, że zmiana polegać będzie na istotnym podwyższeniu wymogów rachunkowości regulacyjnej.

Finansowanie dopłat

Drugi obszar rachunkowości związany jest z dopłatami na rzecz sfinansowania kosztu netto.
Artur Koziołek wyjaśnia, że w dopłacie tej będzie uczestniczyć zarówno operator wyznaczony, jak i operatorzy świadczący usługi wchodzące w zakres usług powszechnych, tj. usług podobnych z punktu widzenia potrzeb konsumenta. Dyrektywa 97/67 WE (w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2008/6/WE) określa definicję usług powszechnych i wchodzących w zakres usług powszechnych. Zgodnie z nią to usługi, które konkurują na tym samym rynku i powinny podlegać tym samym regułom w zakresie udziału w mechanizmie finansowania kosztu netto obowiązku świadczenia usług powszechnych.
– Pozostałe podmioty, poza operatorem wyznaczonym, są zobowiązane do udziału w dopłacie, a więc operatorzy świadczący usługi wchodzące w zakres usług powszechnych nie muszą podlegać tak rygorystycznym obowiązkom w zakresie rachunkowości – twierdzi nasz rozmówca.
Dodaje jednak, że powinni prowadzić odrębne rachunki dla czynności wchodzących w zakres usług powszechnych, pozostałych usług pocztowych i pozostałej działalności gospodarczej.
Według Artura Koziołka jest to niezbędne dla ustalenia, czy dany operator podlega obowiązkowi udziału w dopłacie, tj. czy jego przychody z usług wchodzących w zakres usług powszechnych są w roku obrotowym wyższe niż 1 mln zł, oraz kwoty udziału w dopłacie.
Radosław Gumułka podkreśla, że w praktyce dla operatorów alternatywnych obowiązki rachunkowe oznaczać będą wydzielenie z przychodów z usług pocztowych ogółem – przychodów z usług kurierskich.
Obowiązek ten budzi najwięcej wątpliwości – wiąże się z nim skutek finansowy w postaci konieczności udziału w funduszu kompensacyjnym dla tych operatorów, których przychody w danym roku przekraczały 1 mln zł (przy czym przepis ten będzie stosowany odpowiednio do grupy kapitałowej, co wymagać będzie wprowadzenia obowiązku przedstawiania sprawozdania finansowego z działalności pocztowej przez grupę kapitałową łącznie). Dla takich operatorów alternatywnych prezes UKE ustali w drodze decyzji wysokość udziału w dopłacie nawet do 1 proc. przychodu operatora z usług wchodzących w zakres usługi powszechnej.
– Taki sposób ustalania obciążeń może prowadzić do prób zaniżania zarówno samych przychodów, jak i przychodów z usług wchodzących w zakres usługi powszechnej – uważa Radosław Gumułka.
Zapobiegać temu ma system sankcji, w którym przewidziano m.in. karę dla operatora, który nie wypełnia lub nienależycie wypełnia obowiązki związane z prowadzeniem rachunkowości regulacyjnej lub kalkulacją kosztów, co jest potwierdzone badaniem przeprowadzonym przez niezależnego audytora.

Weryfikacja rynkowa

Dorota Stangreciak-Karpierz, prawnik ECA Auxilium, dodaje, że praktyka pokaże, czy operatorzy prawidłowo będą prowadzić księgowość, tak aby jasno było można wskazać dla prezesa UKE wysokość przychodów, kosztów oraz wynik finansowy na świadczonych usługach powszechnych. Szczegółowe zasady określi dany operator w polityce rachunkowości.
– Stawką jest nie tylko możliwość otrzymania kary, ale i konkretny udział danego operatora w stworzonym funduszu kompensacyjnym, jak i udział w składce na jego rzecz – twierdzi ekspert.
Dodaje, że stąd przyjęte przez danego operatora zasady wyliczania i ustalania kosztu netto będą kluczowe. Na obecnym etapie trudno przewidzieć, czy wprowadzone mechanizmy w odpowiednim stopniu pozwolą na ustalenie rzeczywistego kosztu netto usługi powszechnej operatora publicznego, jak również czy okażą się remedium na wyrównanie straty ze świadczenia usług publicznych.