Naczelny Sąd Administracyjny 19 marca wydał wyrok dotyczący opodatkowania VAT transakcji nabywania wierzytelności (sygn. akt I FPS 5/11). Jak dotychczas opodatkowane były tego typu transakcje i z jakimi problemami stykali się podatnicy?
Zgodnie z dotychczasowym stanowiskiem organów podatkowych i sądów administracyjnych w przypadku nabycia wierzytelności nabywca świadczy na rzecz zbywcy usługę polegającą w istocie na zwolnieniu zbywcy z ryzyka nieuzyskania przedmiotu wierzytelności oraz zwolnieniu z konieczności egzekwowania wierzytelności. W tym zakresie zarówno sądy administracyjne, jak i organy podatkowe były zasadniczo zgodne. Wątpliwości i spory dotyczyły tego, czy tak zdefiniowana usługa podlega zwolnieniu z VAT, czy też opodatkowaniu według podstawowej stawki, a także m.in. sposobu kalkulowania podstawy opodatkowania VAT.
Skąd te wątpliwości?
W znacznej mierze z tez przedstawionych w orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie MKG Kraftfahrzeuge Factoring GmbH (C-305/01), w którym trybunał wskazał, że przez nabycie wierzytelności nabywca w istocie świadczy na rzecz zbywcy usługę polegającą na zwolnieniu zbywcy z konieczności dochodzenia należności. Orzeczenie to zapadło jednak w dość specyficznym stanie faktycznym, w którym nabywca wierzytelności świadczył usługi factoringowe wobec zbywcy i wynagradzany był za to w określony sposób (prowizja w ustalonej procentowej wysokości). Na bazie tego orzeczenia zarówno organy podatkowe, jak i sądy administracyjne zbudowały praktykę obejmującą o wiele więcej przypadków w taki sposób, że w zasadzie każde nabycie wierzytelności – niezależnie od innych specyficznych okoliczności danej transakcji – traktowane było jako świadczenie usług przez nabywcę wobec zbywcy, nawet jeżeli prowadziło to do absurdalnych wniosków.
Warto od razu wskazać, że w niedawnym orzeczeniu w sprawie GFKL Financial Services AG (C-93/10) unijny trybunał wskazał, że nabycie wierzytelności pieniężnej na własne ryzyko i we własnym imieniu nie jest usługą z punku widzenia VAT, jeżeli płacone za takie wierzytelności wynagrodzenie odpowiada jej wartości rynkowej. Trybunał potwierdził zatem, że wcześniejszego orzeczenia w sprawie C-305/01 nie należy interpretować rozszerzająco.

Wyrok NSA nie dotyczy wszystkich transakcji

Co zmienia poniedziałkowy wyrok NSA?
Wyrok NSA w składzie 7 sędziów w pełni potwierdza rozumienie przepisów wskazane w orzeczeniu TS UE w sprawie GFKL, co oznacza, że w przypadku nabycia wierzytelności na własne ryzyko i we własnym imieniu, za cenę odpowiadającą wartości rynkowej wierzytelności, nabywca nie świadczy jakiejkolwiek usługi wobec zbywcy, a zatem taka transakcja w ogóle nie podlega VAT. Wyrok wskazuje zatem na wyraźną zmianę stanowiska NSA w odniesieniu do traktowania na gruncie VAT nabycia wierzytelności. Co ciekawe, w przedmiotowej sprawie zapaść miała uchwała NSA, sąd zdecydował jednak o wydaniu wyroku.
Z jakimi konsekwencjami muszą liczyć się podatnicy?
Należy mieć nadzieję, że wskazany wyrok zapoczątkuje zmianę praktyki orzeczniczej zarówno sądów administracyjnych, jak i organów podatkowych, które w sposób dość bezrefleksyjny przyjmowały, że w każdym przypadku nabycia wierzytelności to nabywca świadczy wobec zbywcy usługę. Taka praktyka powodowała liczne dalsze wątpliwości i problemy dla podatników. Wyłączenie z opodatkowania VAT omawianych transakcji oznaczać będzie jednocześnie konieczność opodatkowania ich PCC. Należy jednak pamiętać, że omawiane rozstrzygnięcie NSA nie dotyczy wszystkich transakcji nabywania wierzytelności, a w zależności od konkretnych okoliczności transakcji konsekwencje VAT mogą być w każdym przypadku odmienne.