Decyzja w sprawie pakietów medycznych to najbardziej kontrowersyjne rozstrzygnięcie NSA w tym roku. Problemem tym powinien się zająć TK.
Naczelny Sąd Administracyjny wydał w tym roku kilka kluczowych dla podatników uchwał, które miały ostatecznie rozwiać wątpliwości interpretacyjne. Niestety – jak przyznają eksperci – część spraw powinna zostać ponownie rozpatrzona, bo uchwały nie tylko nie odpowiedziały na wszystkie pytania, ale zrodziły nowe wątpliwości. Najbardziej kontrowersyjna dotyczyła abonamentów medycznych.
ikona lupy />
Sprawy, które czekają na rozstrzygnięcie w 2012 roku przez NSA w formie uchwał / DGP
W nadchodzącym roku sędziowie znów będą mieć ręce pełne pracy. Rozbieżności jest wiele, a rolą uchwał wydawanych przez NSA jest ich jasne rozstrzygnięcie.

Podatki dochodowe

W 2011 r. orzeczeniem, na które najbardziej czekali podatnicy, było opodatkowanie pakietów medycznych dla pracowników. NSA, orzekając w pełnym składzie Izby Finansowej (sygn. akt II FPS 7/10), podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko i przyznał rację fiskusowi – od takich świadczeń pracodawcy jako płatnicy powinni odprowadzać podatek. Sąd uznał, że cenę zakupu przez pracodawcę pakietu usług medycznych należy podzielić przez liczbę osób uprawnionych do korzystania z tych usług.
– Można się spodziewać, że przyjęcie uchwały tej treści ugruntuje obecną niekorzystną praktykę fiskusa, rozszerzając ją m.in. na udostępnienie pracownikowi transportu do zakładu pracy, ale także uczestnictwo w imprezach integracyjnych – uważa Magdalena Szmulewska-Wich, doradca podatkowy, dyrektor w dziale doradztwa podatkowego Deloitte w Poznaniu.
Z treścią uchwały nie zgodziło się 8 sędziów. Złożyli oni zdania odrębne, co dodatkowo wzmogło i tak gorące komentarze i dyskusje wśród pracodawców, pracowników i ekspertów.
W tym roku NSA wydał również ważną uchwałę dla przedsiębiorstw, które zamierzają wejść na giełdę, w tym na rynek NewConnect, przeznaczony dla mniejszych spółek. W uchwale z 24 stycznia 2011 r. (sygn. akt II FPS 6/10) NSA uznał, że do kosztów podatkowych nie można zaliczyć wydatków bezpośrednich. Będą to opłaty notarialne czy inne konieczne dla dopuszczenia akcji do obrotu oraz opłaty za publikację. Kosztem będą natomiast te wydatki, które stanowią koszty ogólne funkcjonowania spółki kapitałowej, np. usługi doradztwa.
– Rozstrzygnięcie takie trudno uznać za w pełni satysfakcjonujące dla podatników. Decydując się jednak na uznanie całości wydatków za koszty, należy liczyć się ze zwiększonym ryzykiem sporu z organami podatkowymi – ostrzega Magdalena Szmulewska-Wich.
Dla podatników wykorzystujących w prowadzonej działalności dotacje unijne ważne będzie jednolite stanowisko NSA w zakresie zwolnienia takich kwot z podatku dochodowego, które podlegały prefinansowaniu ze środków publicznych. Według NSA (np. sygn. akt II FSK 1114/10) zasada prefinansowania nie ma wpływu na zwolnienie, ponieważ pierwotnym źródłem środków jest budżet UE. Dotyczy to również odsetek od tych środków ulokowanych w banku.

Rozliczenia VAT

Sprawą, która budziła ogromne zainteresowanie, było opodatkowanie sprzedaży działek rolnych. NSA, biorąc pod uwagę orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE z 15 września 2011 r (C-180/10 i C-181/10), konsekwentnie uznaje, że sprzedaż działek, która mieści się w zarządzie majątkiem prywatnym i która nie ma charakteru czynności handlowych w zakresie profesjonalnego obrotu nieruchomościami, nie podlega VAT (np. sygn. akt I FSK 1289/10, czy I FSK 13/11). Właściciele działek mają więc szanse na odzyskanie podatku, jeśli ten wcześniej zapłacili.
W innej uchwale z 24 października 2011 r. (sygn. akt I FPS 2/11) NSA uznał, że sprzedaż udziału we współwłasności budynku, tak jak i udziału w prawie użytkowania wieczystego gruntu należy rozliczać jak dostawę towaru.
Karolina Gierszewska, ekspert podatkowy w ECDDP, przypomina, że w dotychczasowym orzecznictwie sądów i interpretacjach podatkowych istniały wątpliwości co do ustalenia, czy sprzedawany udział mieści się w definicji towaru (co umożliwiało zastosowanie zwolnienia z podatku), czy też stanowi świadczenie usług – zbycie praw majątkowych (co z kolei powodowało każdorazowo opodatkowanie podstawową 23-proc. stawką VAT).
Ostatnio NSA podjął uchwałę (z 24 października 2011 r., sygn. akt I FPS 9/10) dotyczącą rozliczenia według tzw. proporcji. Sąd uznał, że przepisy, które nakazują odliczać podatek naliczony proporcją, mają zastosowanie tylko do czynności zwolnionych z podatku.
Według Karoliny Gierszewskiej w przypadku podatku naliczonego wynikającego z wydatków związanych tylko z czynnościami opodatkowanymi oraz z czynnościami niepodlegającymi podatkowi (których nie da się jednoznacznie przypisać do jednej z tych kategorii czynności) podatnik nie stosuje odliczenia częściowego wedle proporcji, lecz odliczenie pełne.



Waga orzeczeń

Uchwały NSA będą miały w najbliższych latach istotny wpływ na orzecznictwo sądów administracyjnych, bowiem sądy są nimi związane. Hubert Cichoń, doradca podatkowy, starszy menedżer w dziale doradztwa podatkowego Deloitte w Warszawie, zwraca uwagę, że dla organów podatkowych prawomocne wyroki i uchwały wydawane przez sądy w innych sprawach mogą być jedynie wytycznymi, bowiem organy administracji nie są związane ani wyrokami, ani uchwałami wydanymi w innych sprawach.

Oczekiwania podatników

W przyszłym roku na rozstrzygnięcie NSA czeka wiele problemów. Sąd powinien orzec, czy ulga meldunkowa obejmuje tylko budynek, czy również grunt pod budynkiem. Musi też rozstrzygnąć spór o opodatkowanie PIT umów dożywocia. Niektóre sądy twierdzą, że zbywca mieszkania, a więc zazwyczaj starsza osoba, która otrzymuje w zamian opiekę do końca życia, powinna jeszcze zapłacić PIT. Zdaniem ekspertów to absurd.
W 2012 r. powinna też zapaść uchwała NSA w sprawie stawki podatku od nieruchomości od garaży. W orzecznictwie są rozbieżności, czy od garażu w podziemnym parkingu budynku mieszkalnego płacić podatek według stawki dla budynków pozostałych, czy mieszkalnych. NSA już skierował pytanie do poszerzonego składu w tym zakresie. Uchwała będzie miała istotne znaczenie dla dochodów gmin oraz kieszeni podatników.
Dr Jowita Pustuł, doradca podatkowy z kancelarii J. Pustuł M. Przywara, uważa, że NSA powinien jeszcze raz zastanowić się nad możliwością zaliczania do kosztów odsetek od kredytów zaciągniętych celem wypłaty dywidendy – tym razem w pełnym składzie Izby Finansowej. W jej ocenie poglądy wyrażone w uchwale 7 sędziów NSA nie są prawidłowe (sygn. akt II FPS 2/11).
Dominik Szczygieł, doradca podatkowy i radca prawny w kancelarii MSDS, oczekuje natomiast zmiany w sprawie abonamentów medycznych.
– Nie znajduje żadnego racjonalnego uzasadnienia dodatkowe obciążanie pracodawców z tytułu de facto wspierania systemu państwowego – stwierdza ekspert.
A sprawą opodatkowania imprez integracyjnych i innych nieodpłatnych świadczeń otrzymywanych przez pracowników powinien zająć się Trybunał Konstytucyjny, a nie NSA. TK powinien rozstrzygnąć, czy zwiększanie przychodów pracowników w sposób statystyczny tj. obliczanie przychodu przypadającego na pracownika przez dzielenie ogółu wydatków poniesionych przez liczbę pracowników zaproszonych na imprezę, jest zgodne z konstytucją.
Zdaniem Mariusza Mareckiego, doradcy podatkowego i partnera w kancelarii Paczuski & Taudul, uchwały powinny być podejmowane w absolutnie wyjątkowych sytuacjach i powinno być ich jak najmniej.
NSA powinien podejmować uchwały tylko w wyjątkowych sytuacjach