Przeprowadzenie podziału firmy na podstawie przepisów kodeksu spółek handlowych, nie jest możliwe w przypadku spółek osobowych. Jednak aby spółka osobowa uzyskała środki ze zbycia części swoich składników majątkowych w celu dokapitalizowania pozostałej części, możliwe jest wydzielenie tzw. zorganizowanej części przedsiębiorstwa (ZCP).
Andrzej Suwiński, doradca podatkowy w Kancelarii Paczuski i Taudul, zwraca uwagę, że spółka może zbyć wybrane aktywa na rzecz podmiotu trzeciego albo przenieść je do innego podmiotu w formie wkładu niepieniężnego. Jednak tylko w przypadku sprzedaży można pozyskać środki pieniężne (gotówkę), które mogą zostać niezwłocznie wykorzystane na zaspokojenie potrzeb finansowych spółki.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa to zespół składników majątkowych, który jest wyodrębniony organizacyjnie i finansowo, obejmuje składniki materialne i niematerialne oraz może samodzielnie realizować zadania

– Odpłatne zbycie ZCP powinno być poprzedzone wydzieleniem spośród majątku spółki takiego zespołu aktywów, który będzie mógł funkcjonować jako niezależna całość – dodaje Andrzej Suwiński.
Przy sprzedaży ZCP wspólnicy muszą ustalić przychód i koszt takiej transakcji. Przychodem dla wspólników spółki osobowej zbywających część firmy będzie wartość rynkowa przedmiotu transakcji, a kosztem podatkowym – wydatki historycznie poniesione na nabycie lub wytworzenie zbywanych aktywów, pomniejszone o sumę dokonanych odpisów amortyzacyjnych.
– Wynik podatkowy na transakcji (dochód lub strata) będzie alokowany do wspólników spółki osobowej według klucza podziału przewidzianego w umowie spółki – wyjaśnia Andrzej Suwiński.
Karolina Gierszewska, ekspert podatkowy w ECDDP, zauważa, że sprzedaż ZCP jest korzystną formą poprawy budżetu firmy, bowiem przy odpowiednim przygotowaniu transakcji zbycie ZCP stanowi czynność neutralną na gruncie VAT zarówno w zakresie podatku należnego, jak i naliczonego. Ponadto sprzedawca nie jest obciążony również podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Płaci go nabywca ZCP.
Brak obowiązku odprowadzenia podatku należnego wynika z tego, że przepisów o VAT nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub właśnie ZCP.
– W związku z tym brak jest również podstaw prawnych dla dokumentowania tej transakcji fakturą VAT – dodaje Karolina Gierszewska.
Jeśli chodzi natomiast o podatek naliczony, to wspólnicy spółki osobowej nie mają również obowiązku korekty wcześniej odliczonego podatku naliczonego z tytułu nabycia towarów i usług wykorzystywanych na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej (na potrzeby przedsiębiorstwa).
Jak tłumaczy Karolina Gierszewska, to na nabywcę ZCP przechodzą obowiązki związane z ewentualną korektą podatku naliczonego. Nabywca ma obowiązek korekty nie w konsekwencji samego tylko nabycia ZCP, ale w przypadku gdy zbywająca aktywa spółka odliczała podatek naliczony w oparciu o tzw. współczynnik sprzedaży. Tak również będzie, gdy nabywca ma obowiązek rozliczać podatek naliczony na podstawie tego współczynnika.