W ostatnich miesiącach Naczelny Sąd Administracyjny wydał kilka orzeczeń w sprawie zasad rozliczenia wydatków ponoszonych przez wspólników spółek niemających osobowości prawnej. Chodzi o działalność w osobowej spółce handlowej jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej oraz spółce cywilnej.
Z orzeczeń tych wynika, że podział kosztów między wspólnikami nie może być ustalony w umowie z pominięciem zasad podatkowego rozliczenia tego typu działalności.
Jak przypomina Małgorzata Słomka, doradca podatkowy w Instytucie Studiów Podatkowych, przychody wspólnika będącego osobą fizyczną z udziału w każdej spółce niemającej osobowości prawnej, bez względu na jej rodzaj, są przychodami z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Jednocześnie zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o PIT (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 51, poz. 307 z późn. zm.) przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku.

1855 osobowych spółek handlowych zarejestrowano w I połowie 2011 r.

Z ogólnej zasady rozliczenia kosztów uzyskania przychodów w ramach działalności gospodarczej wynika, że koszty można podzielić na koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów (bezpośrednie) oraz na koszty poniesione w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów (pośrednie).
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 1 czerwca 2011 r. (sygn. akt II FSK 140/10) uznał, że ta zasada nie modyfikuje proporcjonalnego rozliczenia przez wspólników. W rozpatrywanej sprawie wspólnik spierał się z organami podatkowymi, że może zastosować zasadę proporcjonalności, rozliczać koszty stałe ponoszone w związku z działalnością w spółce, natomiast koszty zmienne rozliczać według zasady ich faktycznego poniesienia. Z tym nie zgodziły się organy podatkowe, którym rację przyznał NSA. Sąd podobnie wypowiedział się również w wyroku z 6 października 2011 r. (sygn. akt II FSK 704/10).
– W wydanych wyrokach sąd zwrócił uwagę na dwie podstawowe kwestie – mówi Filip Siwek, doradca podatkowy w Kancelarii Prawnej Skoczyński Wachowiak Strykowski.
Po pierwsze, jeśli przepis podatkowy posługuje się pojęciem ogólnym kosztów uzyskania przychodów, w którym zawierają się zarówno koszty bezpośrednio związane z przychodami, jak i koszty pozostałe, to nie ma podstaw, aby uznać, że w niektórych przypadkach, gdy ustawa posługuje się pojęciem zbiorczym, chodzi tylko o jedną z tych kategorii kosztów, np. bezpośrednio związane z przychodami.
Po drugie – przypomina Filip Siwek – NSA podkreślił, że umowy cywilnoprawne zawierane pomiędzy podmiotami prywatnymi nie mogą modyfikować obowiązków wynikających z przepisów prawa publicznego.
Przy rozliczeniu dochodu z tytułu udziału w zysku w spółce osobowej każdy wspólnik jest zobowiązany rozliczać koszty proporcjonalnie do prawa do udziału w tym zysku, a zmodyfikowanie tej zasady w umowie spółki jest nieskuteczne na gruncie prawa podatkowego.

5615 spółek cywilnych zarejestrowano w I połowie 2011 r.