Żyjesz ponad stan? Fiskus cię sprawdzi

W pierwszej kolejności sprawdzane są akty notarialne, które wpływają do urzędów skarbowych od notariuszy. Wnikliwej analizie poddawane są też deklaracje PCC dotyczące pożyczek. Zainteresowanie urzędników mają wzbudzać też księgi wieczyste oraz różnego rodzaju rejestry, np. dotyczące jachtów.

– Zgodnie z najnowszymi wytycznymi urzędnicy będą przyglądać się m.in. osobom zaniżającym przychody z działalności i niemającym kas fiskalnych, w szczególności świadczącym usługi przewozowe – ostrzega Grzegorz Grochowina, ekspert w firmie KPMG.

Dla jednolitej procedury

Ministerstwo Finansów opracowało dokument „Wytyczne dla urzędów kontroli skarbowych i urzędów skarbowych dotyczące postępowania w sprawie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych”. Opracowanie to – jak podkreśla Maciej Grela, doradca podatkowy w kancelarii Gide Loyrette Nouel – ma charakter aktu wewnętrznego i nie stanowi prawa powszechnego. Jest zatem dla podatników tajne.

– Zgodnie z intencją MF wytyczne mają ujednolicić zasady współpracy między organami podatkowymi – tłumaczy Maciej Grela.

Dlatego szczegółowo określają techniki monitorowania oraz analizy wydatków i dochodów podatników. To pozwala na właściwy dobór osób, które należy skontrolować. W praktyce chodzi zatem o wytypowanie osób, co do których istnieje podejrzenie, że żyją ponad stan, czyli że więcej wydają, niż były w stanie zarobić.

Według Macieja Greli dla administracji skarbowej wytyczne to pomocny zbiór wskazówek, procedur i ujednoliconych zasad wszczynania oraz sposobów prowadzenia tego rodzaju postępowań.

– Z perspektywy uzyskiwania należnych wpływów podatkowych do budżetu jednolite procedury mające na celu zwalczanie szarej strefy wydają się uzasadnione – ocenia Tomasz Piekielnik, doradca podatkowy w kancelarii Piekielnik i Partnerzy.

Kłopoty z zaufaniem

Ale patrząc na ministerialną instrukcję od strony podatnika, można dojść do nieco innych wniosków. Jakub Rychlik, doradca podatkowy, podkreśla, że jedną z podstawowych zasad działania organów podatkowych i organów kontroli skarbowej jest prowadzenie postępowań w sposób budzący zaufanie.

– Posługiwanie się instrukcją wewnętrzną, której treść jest niejawna, rodzi wśród podatników nieufność – stwierdza Jakub Rychlik.

Nasz rozmówca uważa, że stosowanie instrukcji wewnętrznych jest charakterystyczne dla organów ochrony prawnej, takich jak policja, prokuratura czy służby specjalne, których działania z punktu widzenia bezpieczeństwa nie mogą być jawne na określonym etapie.

– Przyjęcie, że organy podatkowe działają w sposób niejawny, kierując się instrukcjami wewnętrznymi, prowadzi do wniosku, że podatnicy stają się z założenia potencjalnymi podejrzanymi. Stawia się im zarzuty posiadania majątku, który nie został ujawniony w złożonych zeznaniach podatkowych – argumentuje ekspert.

Ponadto – według Jakuba Rychlika – związanie urzędnika instrukcją wewnętrzną może się okazać jedną z przesłanek wyłączenia jego odpowiedzialności cywilnej za wydanie decyzji z rażącym naruszeniem prawa.

Podejrzane transakcje

Stosowanie przez administrację skarbową wytycznych zwiększa prawdopodobieństwo przeprowadzania kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego u określonej grupy podatników. Karolina Kierod, konsultant podatkowy w kancelarii Piekielnik i Partnerzy, mówi, że ryzyko wizyty urzędników skarbowych jest większe u podatników dokonujących określonego rodzaju czynności, takich jak: sprzedaż towarów za pośrednictwem internetu, nabycie nieruchomości lub luksusowych rzeczy ruchomych (np. jachtów).

Maciej Grela do listy tej dorzuca kupno drogich samochodów, papierów wartościowych czy kosztownych dóbr luksusowych. Takie zakupy zainteresują fiskusa wtedy, gdy będzie widoczna dysproporcja między wydatkami poniesionymi na ten cel a deklarowanymi dochodami.

– Jeśli chodzi o grupy podatników znajdujących się na celowniku władz skarbowych, należy wskazać handlowców oraz podmioty świadczące usługi dla ludności, jak choćby przedstawicieli wolnych zawodów (lekarze, prawnicy), osoby świadczące usługi budowlane, gastronomiczne czy związane z rekreacją – dodaje Maciej Grela.

75-proc. PIT do zapłaty

Gdy majątek lub status życiowy podatnika nie pokrywa się z deklarowanymi przez niego dochodami, wizyta urzędników skarbowych jest więcej niż pewna. Grzegorz Grochowina przypomina, że od dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach pobierany jest podatek w wysokości 75 proc. dochodu.

– Zastosowanie tej kary z reguły wynika z niedostatków dokumentacji posiadanej przez podatników oraz z przekonania, że jeżeli coś nie podlega opodatkowaniu, to nie trzeba mieć żadnych dowodów na uzyskanie konkretnego przysporzenia majątkowego – dodaje Grzegorz Grochowina.

Dlatego przy tego rodzaju postępowaniach podatnicy powinni pamiętać o istotnej wadze dokumentów potwierdzających rodzaj oraz wysokość osiąganych przychodów. Dokumenty te warto stale przechowywać na wypadek kontroli. Pomocne będą wszelkie umowy darowizn, pożyczek, przelewy bankowe, paski płacowe. Tłumacząc się z tego, skąd mamy pieniądze, nie wystarczy powiedzieć, że pochodzą one z określonego źródła. Trzeba jeszcze udowodnić, że rzeczywiście tak jest. Dopiero to pozwala uniknąć karnego podatku.

Instrukcja jest aktualizowana

Wiesława Dróżdż | Ministerstwo Finansów

Wytyczne dotyczące kontroli nieujawnionych źródeł przychodu zostały przygotowane dla urzędów kontroli skarbowej oraz urzędów skarbowych już wiele lat temu i są systematycznie aktualizowane. Dokument ten określa zasady współpracy i zalecenia dla organów skarbowych w zakresie ujawniania ukrywanych przez podatników dochodów. Jego aktualizacje dotyczą zarówno nowych regulacji prawnych, orzecznictwa sądów, jak i pojawiających się tendencji w obszarach szarej strefy zidentyfikowanej przez analizę ryzyka.