Odsetki od lokat nie będą zwolnione z CIT. Spór, który dotyczył zwolnienia z opodatkowania lokat bankowych zakładanych przez spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, został rozstrzygnięty przez NSA.

Część wspólnot i spółdzielni uważa, że jeśli lokują w banku wpłaty lokatorskie i inne dochody uzyskane z gospodarki zasobami mieszkaniowymi, to odsetki naliczone od tych środków pieniężnych, jako pochodzące ze źródła zwolnionego z podatku, podlegają również zwolnieniu. Uzasadniają to tym, że otrzymane odsetki świadczą o efektywności gospodarowania tymi środkami, a poza tym są przeznaczone na gospodarkę zasobami mieszkaniowymi. Obejmowanie zwolnieniem tylko odsetek z rachunku bieżącego, a już nie z lokaty bankowej, to sztuczny podział stworzony przez fiskusa.

Niestety mimo racjonalnego działania z punktu widzenia ekonomicznego ulokowanie kapitału na oprocentowanych kontach wiąże się z opodatkowaniem uzyskanych odsetek. Takie jest stanowisko fiskusa. O ile na poziomie niektórych wojewódzkich sądów administracyjnych akceptowane jest stanowisko, że odsetki od środków pieniężnych pochodzących z gospodarki zasobami mieszkaniowymi są zwolnione z podatku, to Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 maja 2011 r. (sygn. akt II FSK 80/10) uchylił korzystny dla spółdzielni wyrok sądu pierwszej instancji i tym samym poparł stanowisko organów podatkowych.

Wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych i mają obowiązek składać urzędom skarbowym roczne deklaracje podatkowe CIT. Jednak na podstawie ustawowego zwolnienia ich dochody z gospodarki zasobami mieszkaniowymi są zwolnione z podatku w części przeznaczonej na cele związane z utrzymaniem tych zasobów. Właśnie zakres tego zwolnienia budzi najwięcej kontrowersji.

Zapłata podatku

Zdaniem Marka Kolibskiego, doradcy podatkowego, radcy prawnego, wspólnika w Kancelarii KNDP, kwalifikacja odsetek z lokat jako nieuzyskiwanych z gospodarki zasobami mieszkaniowymi, oznacza, że dochód nie może być zwolniony, nawet gdyby był przeznaczony na cele mieszkaniowe. Podatek zatem musi być płacony tak w ramach comiesięcznych zaliczek, jak i rocznego zeznania CIT-8.

– Niestety konstrukcja zwolnienia jest taka, że o możliwości jego stosowania decyduje w pierwszej kolejności nie to, na co dochód jest przeznaczony, ale to, skąd pochodzi – dodaje Marek Koliński.

Zasoby mieszkaniowe

Przepisy podatkowe nie definiują pojęcia gospodarki zasobami mieszkaniowymi. Wyjaśnienie tej kwestii przedstawiło Ministerstw0 Finansów w interpretacji ogólnej z 5 marca 2008 r. (nr DD6/8213/11/ KWW/07/MB7/82). Pismo wydane kilka lat temu wcale nie rozwiązało wszystkich problemów interpretacyjnych. Ministerstwo wskazało jednak, że na gospodarkę zasobami mieszkaniowymi składają się wpływy z opłat pobieranych od lokatorów oraz związane z utrzymaniem zasobów mieszkaniowych koszty.

Jak tłumaczy Lech Janicki, konsultant podatkowy w ECDDP, w ocenie fiskusa opodatkowaniu CIT podlegają więc dochody uzyskane z gospodarki zasobami mieszkaniowymi, które nie zostały przeznaczone na cele związane z utrzymaniem zasobów mieszkaniowych oraz innej działalności niż gospodarka zasobami mieszkaniowymi, nawet wówczas gdy zostaną przeznaczone na utrzymanie zasobów mieszkaniowych. Ze zwolnienia nie będą natomiast korzystały dochody spółdzielni czy wspólnoty mieszkaniowej otrzymane z innych źródeł niż gospodarka zasobami mieszkaniowymi, nawet jeśli zostaną przeznaczone na utrzymanie tych zasobów.

Teza wyrażona przez WSA we Wrocławiu (sygn. akt I SA/Wr 1154/09) w uchylonym przez NSA wyroku była korzystna dla spółdzielni i wspólnot. Wrocławski sąd wyraził pogląd, że pojęcie „gospodarka zasobami mieszkaniowymi” w przypadku spółdzielni mieszkaniowych jest na tyle szerokie, by móc stwierdzić, że w zakresie tej gospodarki mieści się czynność zdeponowania środków finansowych na lokacie terminowej. Natomiast uzyskane odsetki z tak ulokowanych środków to nic innego jak dochody z gospodarki zasobami mieszkaniowymi. W ocenie tego sądu dochody te, o ile zostaną przeznaczone na cele związane z utrzymaniem zasobów mieszkaniowych, nie wykraczają poza zakres zwolnienia określonego w art. 17 ust. 1 pkt 44 ustawy o CIT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 z późn. zm.).

Źródło dochodów

W ocenie Lecha Janickiego podważenie korzystnego dla wspólnot i spółdzielni poglądu oznacza, że niespełniony będzie jeden z warunków uprawniających do zwolnienia. Podobnie uznał NSA, stwierdzając, że dochody uzyskiwane z tytułu odsetek od lokat bankowych (np. automatycznych – nocnych, jednomiesięcznych, kilkumiesięcznych) nie są zwolnione, bowiem nie zostały osiągnięte z gospodarki zasobami mieszkaniowymi.

– Według zbieżnego poglądu organów podatkowych i NSA nieistotne jest to, że otrzymane w ten sposób dochody zostaną przeznaczone na utrzymanie zasobów mieszkaniowych, nie został bowiem spełniony warunek co do źródła ich pochodzenia – wyjaśnia Lech Janicki.

Dla fiskusa zwolnione z podatku są tylko odsetki od środków pieniężnych, zgromadzone na bieżącym rachunku bankowym, pod warunkiem że będą dotyczyły zasobu mieszkaniowego.

Również zdaniem Iwony Młynarczyk z kancelarii Paczuski Taudul Doradcy Podatkowi przepisy warunkują zakres stosowania zwolnienia nie tylko od przeznaczenia dochodów na określony cel, ale też od źródła pochodzenia tych dochodów. Na tej podstawie zarówno organy podatkowe, jak i NSA uznają, że zwolnienie powinno znaleźć zastosowanie wyłącznie do środków pochodzących z gospodarowania zasobami mieszkaniowymi rozumianego w sposób ścisły.

– Organy podatkowe, dążąc do uproszczenia zasad kwalifikacji dochodów, w sposób sztuczny próbują oddzielić zwykłe gospodarowanie środkami finansowymi mające zapobiec utracie ich wartości (stanowią element bieżącego zarządzania) od jego działalności finansowej – dodaje Iwona Młynarczyk.

Skutki podatkowe

Orzeczenie NSA oznacza, że odsetki z ulokowanych środków nie pochodzą z gospodarki zasobami mieszkaniowymi, nawet jeśli takie działanie jest racjonalne ekonomiczne, a odsetki są przekazywane później na cele związane z gospodarką zasobami mieszkaniowymi. Oznacza to również, że wspólnoty i spółdzielnie nie mogą przychodów z lokat bankowych oraz instrumentów finansowych (akcji czy obligacji) kwalifikować do przychodów zwolnionych z CIT (powinny prowadzić odrębną ewidencję takich przychodów).

W konsekwencji odsetki od lokat terminowych będą stanowić dla spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych przychód z działalności gospodarczej w momencie ich otrzymania i powinny być bieżąco uwzględniane w zaliczkach na CIT.