Odsetki od pieniędzy pożyczonych osobie prywatnej lub firmie są opodatkowane. Pożyczkobiorca, który nie jest przedsiębiorcą, nie odprowadzi PIT jako płatnik.
Wiele osób pożycza pieniądze innym np. na uruchomienie biznesu, zakup nieruchomości czy inne zakupy konsumpcyjne.
O ile z podpisaniem umowy pożyczki wiąże się obowiązek rozliczenia podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) powyżej określonej kwoty, to nie każdy zdaje sobie sprawę, że odsetki są obciążone podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT).

Przychód z odsetek

Odsetki są opodatkowane 19-proc. zryczałtowanym podatkiem dochodowym jako przychód z kapitałów pieniężnych.
Jak mówi Grzegorz Grochowina, ekspert w KPMG, podstawę opodatkowania stanowi przychód bez pomniejszania o koszty jego uzyskania. Oznacza to, że nie można odliczyć np. zapłaconego PCC od umowy pożyczki czy też ewentualnych kosztów dojazdu do pożyczkobiorcy w celu podpisania umowy.
Marzanna Pydyn, konsultant podatkowy w Instytucie Studiów Podatkowych, podkreśla, że w sytuacji gdy udzielana pożyczka jest przedmiotem działalności gospodarczej pożyczkodawcy, stanowi wówczas przychód z tej działalności gospodarczej, a nie z kapitałów pieniężnych.

Rozliczenie firmy

Obowiązek pobrania i odprowadzenia podatku od przychodów z odsetek oraz złożenia deklaracji rocznej o podatku ryczałtowym mają podmioty, którym została powierzona funkcja płatnika.
Grzegorz Grochowina wyjaśnia, że rolę płatnika pełnią m.in. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz osoby prawne.
Jeśli zatem pieniądze zostały pożyczone osobie fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w związku z tą działalnością, to ma ona obowiązek pobrać ten podatek od kwoty wypłacanych odsetek.
– Kwotę podatku przedsiębiorca powinien przekazać w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek na rachunek urzędu skarbowego właściwego według jego miejsca zamieszkania. Ma również obowiązek przesłać do końca stycznia następnego roku deklarację PIT-8AR – dodaje Marzanna Pydyn.



Pożyczka prywatna

Inaczej jest w sytuacji, gdy pieniądze zostaną pożyczone osobie nieprowadzącej firmy na jej cele prywatne.
Grzegorz Grochowina mówi, że taki pożyczkobiorca niebędący przedsiębiorcą nie pełni funkcji płatnika podatku. Oznacza to, że pożyczkodawca sam jest zobowiązany obliczyć zryczałtowany podatek, ująć go w zeznaniu podatkowym i uiścić na rachunek urzędu skarbowego.
W zeznaniu rocznym jest przewidziana specjalna rubryka, w której należy wykazać zryczałtowany podatek dochodowy, który nie został pobrany przez płatnika, w tym od przychodów z odsetek od pożyczek. Większość osób omija w rozliczeniu podatkowym tę część, przede wszystkim ze względu na brak druku pomocnego przy obliczeniu tego podatku.
Inną kwestią jest też częste nieujawnianie umowy pożyczki przed urzędem skarbowym. Jeśli jednak pożyczkobiorca w związku z zawarciem umowy pożyczki złożył do urzędu skarbowego deklarację PCC, jest to dowód dla fiskusa w postępowaniu podatkowym czy kontrolnym weryfikującym zapłatę podatku od odsetek przez pożyczkodawcę.

Nieodpłatne świadczenie

Oprócz analizy przychodu pożyczkodawcy warto zwrócić uwagę na potencjalny przychód pożyczkobiorcy, szczególnie gdy pożyczka jest nieoprocentowana.
W opinii Zbigniewa Błaszczyka, doradcy podatkowego z firmy Tax-Us Podatki Doradztwo, wtedy pożyczkobiorca uzyskuje potencjalne przychody z nieodpłatnych świadczeń w wysokości kosztu pożyczki udzielonych na zasadach rynkowych.
Część organów podatkowych wydaje też liberalne interpretacje w tym zakresie. Wskazać można na stanowisko dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 6 września 2010 r. (nr. ITPB2/415-565/10/MU), zgodnie z którymi udzielenie nieprocentowanej pożyczki nie rodzi skutków podatkowych.
Grzegorz Grochowina przestrzega jednak, że generalnie przyjęcie takiego stanowiska jest ryzykowne. Świadczą o tym liczne spory podatników w sądach administracyjnych wynikające z wydanych decyzji wymierzających wysokość podatku. Zwrócić trzeba w szczególności uwagę na jeden z ostatnich wyroków NSA z 1 marca 2011 r. (sygn. akt II FSK 1938/09). Sąd uznał, że otrzymanie gotówki w ramach nieoprocentowanej pożyczki przez osobę fizyczną to właśnie przychód z nieodpłatnych świadczeń. Dlatego prawidłowe jest wyliczenie podstawy opodatkowania według średniego oprocentowania pożyczek bankowych.