Koniec roku to dla inwestorów giełdowych ważny okres mający znaczenie dla późniejszego rozliczenia podatkowego ze zrealizowanych transakcji giełdowych. Aby dana transakcja została uwzględniona w rozliczeniu podatkowym za 2010 rok, musi zostać zrealizowana w odpowiednim dniu przed końcem roku. Złożenie zlecenia sprzedaży ostatniego dnia grudnia tylko w przypadku instrumentów pochodnych spowoduje, że przychód z ich sprzedaży lub realizacji zostanie dopisany do przychodów uzyskanych za 2010 rok.
W przypadku innych instrumentów notowanych na giełdzie – takich jak akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne czy prawa poboru, aby przychody z tego tytułu były rozliczone jeszcze w 2010 roku, odpowiednie zlecenia należy złożyć kilka dni wcześniej przed końcem roku. Wynika to ze stosowanych zasad rozliczenia instrumentów finansowych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, które odbywa się w zróżnicowanym przedziale czasowym.
Regulacje ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 51, poz. 307 z późn. zm.) wskazują, że rozliczenia dochodów z papierów wartościowych, pochodnych instrumentów finansowych oraz praw z nich wynikających dokonywane są na podstawie zrealizowanego w danym roku podatkowym wyniku na inwestycji w te instrumenty.
Jak mówi Przemysław Gruchała, konsultant podatkowy w Accreo Taxand, sam wynik na inwestycji zależy od wartości instrumentu w dniu jego zamknięcia.
Końcówka roku jest zatem okresem, w którym należy dokonać przeglądu portfela inwestycyjnego w celu określenia możliwości zastosowania optymalizacji podatkowych.

Optymalizacja podatkowa

Inwestorzy, którzy mają w swoim portfelu instrument, którego sprzedaż przed końcem roku spowodowałaby stratę, a jednocześnie planują zachować go w swym portfelu dłużej, mogą rozważyć zastosowanie techniki pozwalającej na przyspieszenie rozliczenia straty dla celów podatkowych. Polega ona na przyjęciu krótkiej pozycji (sprzedaży) instrumentu, a następnie przyjęciu pozycji długiej (kupna) w stosunku do tego instrumentu. Sprzedaż i kupno następuje zatem po tej samej cenie.
– W ten sposób w momencie sprzedaży instrumentu realizowana jest strata podatkowa, którą można wykorzystać do obniżenia dochodów zrealizowanych na pozostałych elementach portfela w danym roku – mówi Przemysław Gruchała.
Trzeba również pamiętać, że w Polsce rozliczanie strat w przyszłości również jest ograniczone. Jeżeli w wyniku takiej operacji ostateczny wynik podatkowy roku będzie ujemny, to powstała strata może być wykorzystana w ciągu kolejnych 5 lat podatkowych w stosunku do dochodów z tego samego źródła, tj. z papierów wartościowych, instrumentów finansowych oraz praw z nich wynikających. Co gorsza w danym roku podatkowym nie można wykorzystać więcej niż 50 proc. wartości straty z poszczególnych lat poprzednich.
– Przedstawiona technika umożliwia zatem odsunięcie obciążeń podatkowych w czasie oraz obniżenie ewentualnych dochodów w kolejnych latach z jednoczesnym brakiem zmian w posiadanym portfelu inwestycyjnym. Mimo wszystko powinna ona być stosowana ze świadomością ograniczeń rozliczania strat – dodaje Przemysław Gruchała.



Trendy na giełdzie

Strategia podatkowa jest uzależniona jednak od indywidualnej sytuacji inwestora.
Zdaniem Roberta Morawskiego, specjalisty ds. podatków w CDM Pekao, najlepiej pod koniec roku zamykać pozycje przynoszące stratę i pilnować pułapu dochodów, tak aby wynik podatkowy był zbliżony do zera. Nie zawsze opłaca się generować dużą stratę podatkową, bo jej rozliczanie w następnych latach wymaga czasu (co najmniej dwóch lat) i odpowiednich dochodów (najdłużej możemy rozliczać stratę w pięciu kolejnych latach podatkowych).
– Koniec roku to właśnie pora na zastanowienie się nad optymalizacją wyniku podatkowego z transakcji giełdowych. Można sięgnąć po narzędzia pomocnicze oferowane przez domy maklerskie (tzw. historie podatkowe) i odpowiednio wcześniej zamykać pozycje – dodaje.
Katarzyna Besz-Malinowska, menedżer rozwoju strategicznego w Domu Maklerskim BZ WBK mówi, że generalnie rok jest lekko wzrostowy, więc większość inwestorów powinna być na plusie.
– Zatem jeśli nie chcą zamykać pozycji ze względów inwestycyjnych, to nie ma ku temu wskazań ze względów podatkowych. Ale możliwa jest też sytuacja, że inwestor ma straty z poprzednich lat i mógłby je kompensować z zyskiem tegorocznym – stwierdza Katarzyna Besz-Malinowska.

Przesunięcie zapłaty

Również Hanna Pobudkiewicz, dyrektor Biura Rozliczeń w Domu Inwestycyjnym BRE Banku, zwraca uwagę, że ten rok powinien raczej należeć do udanych ze względu np. na wiele nowych ofert, które zakończyły się powodzeniem.
– Jeśli więc inwestorzy mają w portfelu wcześniej nabywane akcje, które jeszcze nie osiągnęły cen zakupu, można te pakiety wymienić podatkowo, sprzedając, aby strata znalazła się w PIT, i odkupując, by kontynuować inwestycję.
Czy taka strategia jest unikaniem płacenia podatków? Doświadczeni inwestorzy stosują te strategie każdego roku.
– Po zakończonych wszystkich inwestycjach podatek zawsze będzie taki sam, chodzi tylko o moment jego uiszczenia – dodaje Hanna Pobudkiewicz.
Zdaniem Przemysława Gruchały należałoby się zastanowić, czy stosowanie tego typu techniki mogłoby być potencjalnie zakwestionowane przez władze podatkowe, np. jako czynność pozorna wykonana jedynie w celu uzyskania korzyści podatkowych, o której mówi art. 199a Ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Strategie takie nie są wprost zakazane w polskim prawie podatkowym. Inaczej sytuacja wygląda w niektórych krajach, które dostrzegły niekorzystne dla ich budżetów skutki tego typu operacji i wprowadziły odpowiednie regulacje ograniczające stosowanie takich technik.
– Póki co Polska należy jednak do grona krajów liberalnych w tej kwestii, a wykorzystanie przedstawionych technik optymalizacji podatkowej wydaje się bezpieczne – stwierdza Przemysław Gruchała.
Podatnicy chcący skorzystać z takiej optymalizacji powinni jednak pamiętać o terminach na dokonanie niezbędnych operacji. Druki informacji PIT-8C, będące podstawą do wypełnienia zeznania rocznego PIT-38, są wystawiane przez domy maklerskie na podstawie księgowań Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych.