Naczelnik urzędu skarbowego powinien rozliczyć sprzedaż egzekucyjną. Niespełnienie tego obowiązku przez płatnika skutkuje powstaniem zaległości. Takie niezgodne z prawem działanie podlega sankcjom karnym skarbowym.
Naczelnik urzędu skarbowego, jako organ podatkowy, a także organ egzekucyjny w zakresie m.in. należności podatkowych, bezwzględnie wymaga, aby podatnicy i płatnicy wywiązywali się ze swoich obowiązków względem fiskusa. Praktyka pokazuje, że sam z tych obowiązków nie zawsze się wywiązuje.
– W moim postępowaniu egzekucyjnym naczelnik urzędu skarbowego nie wystawił faktur za sprzedaż ruchomości ani nie odprowadził od tej sprzedaży VAT. Tym samym uniemożliwił mi zamknięcie firmy w sposób nakazany prawem, a więc m.in. przez złożenie deklaracji w podatku dochodowym i VAT – skarży się czytelniczka z Płocka w liście do redakcji.
Wszyscy zapytani przez „DGP” eksperci potwierdzają, że działanie naczelnika urzędu skarbowego narusza prawo. Podkreślają jednak, że podatnik nie jest bezradny.
Naczelnik jest płatnikiem
Przepisy ustawy o VAT przewidują wyjątkową sytuację, w której naczelnik urzędu skarbowego może być płatnikiem VAT. Jak wyjaśnia Janina Fornalik, doradca podatkowy w MDDP, organy egzekucyjne, do których zalicza się naczelnik urzędu skarbowego, są płatnikami VAT od sprzedaży towarów dokonywanej w trybie egzekucji.
Tomasz Bełdyga, radca prawny w KPMG, podkreśla, że organy egzekucyjne, jako płatnicy odpowiadają za podatek niepobrany lub podatek pobrany, ale niewpłacony. Niepobranie i niewpłacenie VAT przez naczelnika urzędu skarbowego stanowi naruszenie przepisów ustawy o VAT i przepisów Ordynacji podatkowej wyznaczających zakres odpowiedzialności płatnika.
– W konsekwencji, po stronie naczelnika urzędu skarbowego powstaje zaległość podatkowa z tytułu niepobrania i niewpłacenia należnego VAT – mówi ekspert KPMG.
Tomasz Siennicki, doradca podatkowy, partner w kancelarii KND & Partnerzy, tłumaczy, że oznacza to, iż w sytuacji, w której organ egzekucyjny jako płatnik nie pobrał podatku od sprzedaży egzekucyjnej, za podatek ten nie może odpowiadać dłużnik będący podatnikiem.
– Jest to tym bardziej uzasadnione, skoro organem egzekucyjnym jest organ państwa, a co więcej, naczelnik urzędu skarbowego, niejednokrotnie będący jednocześnie organem podatkowym właściwym dla podatnika – argumentuje Tomasz Siennicki.
Wystawienie faktury
Organy egzekucyjne wystawiają w imieniu dłużnika i na jego rachunek faktury potwierdzające dokonanie sprzedaży egzekucyjnej towarów, o ile na dłużniku spoczywał obowiązek podatkowy związany z tą sprzedażą.
– W przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą wystawienie faktury z tytułu dokonanej sprzedaży licytacyjnej stanowi obowiązek naczelnika urzędu skarbowego – tłumaczy Andrzej Ossowski, adwokat z Kancelarii Adwokackiej A. Ossowski.
Tomasz Bełdyga przyznaje, że brak rozliczenia z tytułu sprzedaży dokonanej przez organ egzekucyjny stanowi poważny problem dla podatnika, który jest zobowiązany do wykazania należnego VAT i podatku dochodowego z tytułu tej sprzedaży w swoich rozliczeniach podatkowych. Jednak VAT nie został zapłacony przez niego do właściwego organu podatkowego, gdyż organ podatkowy powinien go pobrać sam.
– Jeśli organ tego nie zrobił, powstanie rozbieżność pomiędzy złożoną przez podatnika deklaracją a wpłaconą kwotą, którą z kolei paradoksalnie organ podatkowy mógłby próbować potraktować jako zaległość podatkową – ostrzega nasz rozmówca.
Rozliczenie podatkowe
Także niewystawienie faktury przez organ egzekucyjny utrudnia podatnikowi złożenie odpowiednich deklaracji podatkowych, gdyż podatnik wobec braku takich dokumentów źródłowych może mieć trudności z ustaleniem kwot, jakie powinien ująć w deklaracjach dla ustalenia prawidłowej podstawy opodatkowania czy choćby określenia momentu, kiedy powstał obowiązek podatkowy.
Tomasz Siennicki radzi, że o ile podatnikowi jest znana wartość podatku należnego z tytułu sprzedaży, powinien on ująć tę kwotę w złożonej deklaracji VAT.
– Podatnik nie jest jednak zobligowany do odprowadzenia tej kwoty podatku, która odpowiada kwocie VAT z tytułu sprzedaży egzekucyjnej – mówi Tomasz Siennicki.
Niestety w obowiązujących wzorach deklaracji VAT brak jest rubryki, w której ewentualnie można byłoby taką kwotę wykazać i pomniejszyć o nią kwotę do wpłaty.
– Najrozsądniejszym rozwiązaniem wydaje się załączenie do deklaracji VAT pisma wyjaśniającego, że podatek w określonej wysokości powinien być pobrany przez organ egzekucyjny – radzi ekspert.
Obrona podatnika
Podatnik ma możliwości działania w celu zmuszenia organu podatkowego do działania zgodnego z przepisami.
– Można złożyć zażalenie do organu wyższej instancji, czyli dyrektora izby skarbowej, na niewykonanie w terminie obowiązków przez organ egzekucyjny na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, a w dalszej kolejności skargę na bezczynność organu do sądu administracyjnego – radzi Janina Fornalik.
Z kolei Tomasz Bełdyga wskazuje na możliwość zwrócenia uwagi na uchybienia popełnione przez organ egzekucyjny dyrektorowi izby skarbowej jako organowi nadzoru. W opinii eksperta dyrektor izby skarbowej jest też organem, który wyznacza organ podatkowy właściwy w sprawie przeprowadzenia postępowania co do zaległości podatkowej powstałej po stronie naczelnika urzędu skarbowego z tytułu niepobrania i niewpłacenia należnego podatku.
Sankcje karne skarbowe
Za niedopełnienie obowiązków płatnika oraz niewystawienie faktury naczelnik urzędu skarbowego, będzie również ponosił odpowiedzialność za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe na podstawie art. 62 i 78 kodeksu karnego skarbowego.
Tomasz Bełydga tłumaczy, że w przypadku postępowania karnego skarbowego, co do zasady organem właściwym do prowadzenia postępowania przygotowawczego jest naczelnik urzędu skarbowego. Ze względu jednak na możliwość popełnienia przestępstwa przez naczelnika urzędu skarbowego organem właściwym do prowadzenia postępowania przygotowawczego w tej sprawie będzie prokurator.
– O popełnieniu przestępstwa przez pracowników urzędu skarbowego należy zawiadomić prokuraturę. Podatnik może również wystąpić na drogę cywilną z powództwem o naprawienie ewentualnej szkody spowodowanej niezgodnym z prawem działaniem organu władzy publicznej – dodaje Andrzej Ossowski.
Jak wyjaśnia dr Krzysztof Biernacki, ekspert w Rödl & Partner, dochodząc takiego odszkodowania, podatnik musi jednak udowodnić, że zaistniała szkoda w wyniku niezgodnego z prawem działania organu podatkowego, co w praktyce może oznaczać długi, złożony i kosztowny proces.
Wiesława Dróżdż, Ministerstwo Finansów
Organ egzekucyjny odpowiada za niepobrany VAT
Czy naczelnik urzędu skarbowego jest płatnikiem VAT?
Organy egzekucyjne określone w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w tym naczelnik urzędu skarbowego oraz komornicy sądowi są płatnikami podatku od dostawy, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika. Płatnicy są zobowiązani do odprowadzenia podatku, co wynika z art. 18 ustawy o VAT.
Czy w takim przypadku naczelnik powinien wystawić fakturę?
Organy egzekucyjne, w przypadku sprzedaży towarów wystawiają w imieniu dłużnika i na jego rachunek faktury, jeżeli na dłużniku spoczywa obowiązek podatkowy związany ze sprzedażą towarów. Za osoby upoważnione do wystawiania faktur w imieniu organów egzekucyjnych uważa się kierowników tych organów lub osoby przez nich upoważnione. Jeżeli zatem naczelnik urzędu skarbowego występuje w charakterze organu egzekucyjnego, ciąży na nim obowiązek wystawienia faktury VAT w imieniu i na rachunek dłużnika.
Jakie kary grożą za niewypełnienie tego obowiązku?
W takim przypadku może dojść do popełnienia czynu zabronionego określonego w art. 62 par. 1 kodeksu karnego skarbowego, zgodnie z którym, kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych. Dodatkowo może być popełniony przez płatnika czyn zabroniony z art. 78 kodeksu karnego skarbowego, który dotyczy niepobrania podatku. Sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie.
