Na 45 zbadanych państw w 40 wprowadzono zmiany podatkowe w związku z kryzysem. Większość zmian ma łagodzić obciążenia fiskalne i pobudzić aktywność podatników. Obniżka podatków nastąpiła głównie w obszarze VAT i CIT.
W okresie globalnego kryzysu wiele państw zdecydowało się na wprowadzenie rozwiązań podatkowych, których celem jest m.in. zachęcenie przedsiębiorców do aktywności i przez to pobudzenie wyhamowujących gospodarek. Accreo Taxand wraz z innymi firmami należącymi do globalnej sieci niezależnych doradców podatkowych Taxand na prośbę DGP przeprowadziła analizę rozwiązań zastosowanych lub planowanych do zastosowania w systemach podatkowych innych państw.
Analiza objęła 45 państw z całego świata, w tym najsilniejsze gospodarczo kraje – USA, Chiny, Japonię oraz państwa należące do Unii Europejskiej. Jak podkreśla Michał Roszkowski, starszy konsultant w Accreo Taxand, z jednej strony badaniu podlegały zmiany wprowadzone w przepisach podatkowych w związku z kryzysem gospodarczym, nakierowane na zahamowanie spadku koniunktury i pobudzenie wzrostu gospodarczego. Z drugiej zaś – mające na celu zwiększenie wpływów budżetowych lub uszczelnienie systemu podatkowego.

Interwencja podatkowa

Przeważająca część analizowanych państw zdecydowała się na ingerencję w swoje systemy podatkowe. Oznacza to, że państwa aktywnie podejmują próby korzystania z instrumentów fiskalnych, dążąc do zmiany niekorzystnych trendów w swoich gospodarkach.
Jak podaje Radosław Czarnecki, partner w Accreo Taxand, tylko pięć spośród badanych państw (Meksyk, Malta, Kolumbia, Grecja, Szwajcaria) nie dokonało i na razie nie planuje zmian w podatkach.
Zauważa też, że wprowadzane rozwiązania nie mają charakteru zmian fundamentalnych, zmierzających do przebudowania w istotny sposób systemów podatkowych lub wprowadzenia rozwiązań dotychczas niestosowanych. W warunkach kryzysu ekonomicznego niezwykle trudno byłoby przewidywać reakcje podmiotów gospodarczych na takie fundamentalne zmiany (dodatkowo pociągałoby to za sobą konieczność poniesienia przez te podmioty wydatków na zapoznanie się z założeniami nowego systemu, doradztwo prawne i podatkowe w tym zakresie, przebudowę narzędzi informatycznych itp., co na pewno nie przyczyniłoby się do ożywienia działalności gospodarczej).
– Poszczególne państwa zdecydowały się na dokonanie pewnego rodzaju korekt w podatkach, które z jednej strony stanowią zachętę dla przedsiębiorców do podejmowania określonej działalności, a z drugiej strony są dopuszczalne ze względu na potencjalne ograniczenie wpływów do budżetu – stwierdza Radosław Czarnecki.
Dodaje, że korekty takie mogą być szczególnie efektywne, gdy przepisy podatkowe są jasne, a cały system podatkowy przejrzyście skonstruowany – przedsiębiorcy w takich warunkach szybciej mogą odczytać i zrealizować skierowaną do nich przez ustawodawcę zachętę do aktywności.



Deficyt to nie problem

Główne zmiany objęły przede wszystkim podatki pośrednie oraz podatki dochodowe. Według Wojciecha Sawickiego, starszego konsultanta w Accreo Taxand, w części państw (np. USA, Rosja, Hiszpania) wprowadzono także modyfikacje w przepisach dotyczących regulowania należności podatkowych.
– Poza kilkoma wyjątkami (Rumunia, Irlandia, Wenezuela) większość zmian w krajowych systemach podatkowych ma na celu złagodzenie obciążeń podatkowych. Może to sugerować, że w badanych państwach zmniejszenie deficytu budżetowego nie jest obecnie głównym problemem albo też odbywa się ono przez zwiększanie innych wpływów (np. prywatyzację) lub ograniczanie wydatków – ocenia Wojciech Sawicki.
Podkreśla też, że priorytetem poszczególnych państw jest raczej zahamowanie spadku koniunktury lub pobudzenie istniejącego, ograniczonego wzrostu gospodarczego. W dobie kryzysu gospodarczego mniejszy nacisk kładzie się na ryzyka związane z powiększaniem deficytu budżetowego (wzrost długu publicznego, utrata wiarygodności, ewentualne sankcje w przypadku państw UE związane z przekroczeniem dopuszczalnych wartości deficytu).

Zmiany dla wybranych

Część zmian wprowadzono pod kątem wsparcia adresowanego do konkretnych grup podmiotów gospodarczych – firm inwestujących w badania nad nowymi technologiami (Chiny, USA, Irlandia), małych i średnich przedsiębiorstw, sektora nieruchomości. Michał Roszkowski zwraca uwagę, że zmiany te są przykładem czynności oddziałujących na stronę podażową gospodarki. Opierają się one na założeniu, że wspieranie innowacyjności i sektora małych i średnich przedsiębiorstw przyczynia się do podniesienia stopnia konkurencyjności gospodarki danego kraju.
– Z kolei pomoc dla przedsiębiorstw z branży nieruchomości wydaje się wyrazem chęci podtrzymania przy życiu tej branży jako jednej z najsilniej dotkniętej kryzysem – argumentuje Michał Roszkowski.



Obniżenie podatków

Tylko w kilku państwach zdecydowano się na obniżenie podstawowych stawek VAT lub innych podatków pośrednich (np. Wielka Brytania, Portugalia, Hiszpania, Indie) i stawek CIT (np. Turcja – w odniesieniu do wybranych inwestycji). Z informacji Radosława Czarneckiego wynika, że w większości badanych państw obniżano stawki VAT względem wybranych towarów lub usług albo zmniejszano obciążenie CIT w związku z określoną działalnością przedsiębiorców (np. w odniesieniu do podmiotów z branży nieruchomości). Zwiększono także katalog zwolnień w podatku dochodowym (np. Japonia) i VAT (np. Tajlandia). O ile obniżka stawki CIT bądź wprowadzenie zwolnienia z tego podatku przekłada się na zmniejszenie obciążenia po stronie przedsiębiorcy (a więc oddziałuje w większym stopniu na stronę podażową gospodarki), o tyle zmiany w zakresie VAT (jako podatku od konsumpcji) mają na celu zwiększenie popytu na określone towary/usługi i/lub zmniejszenie obciążenia ponoszonego (docelowo) przez konsumentów. W podatkach dochodowych główne zmiany wprowadzono w zakresie możliwości i sposobu rozliczania kosztów.
– Podwyższono standardowe stawki amortyzacyjne (np. Malezja, Peru), wydłużono okres rozpoznawania straty (np. Wielka Brytania, USA), wprowadzono możliwość wcześniejszego rozpoznawania niektórych kosztów (np. Chiny) – wymienia Radosław Czarnecki.
Wskazuje też, że omawiane zmiany są wyrazem zgody państw na zmniejszenie wpływów budżetowych z podatków dochodowych na rzecz zachęcania przedsiębiorstw do podejmowania i podtrzymywania działalności gospodarczej.

Egzekucja zobowiązań

W odniesieniu do rozwiązań dotyczących regulowania należności podatkowych można wyróżnić zmiany korzystne dla podatników, a także zmiany mające na celu uszczelnienie systemu podatkowego. Eksperci z Accreo Taxand podkreślają, że w pierwszej grupie dominują przede wszystkim różnego rodzaju ulgi w postaci odroczenia terminu płatności podatku (np. Argentyna), zmniejszenia wysokości zaliczek na podatek dochodowy (np. Rumunia), przyspieszony zwrot VAT (np. Hiszpania), zmniejszenie stawki oprocentowania zaległości podatkowych (np. Chiny). Z drugiej strony, w niektórych państwach zaostrzono konsekwencje zaniżania dochodów w związku z fikcyjnymi transakcjami (np. USA) oraz wprowadzono sankcje za nieprawidłowe deklarowanie podstawy opodatkowania (np. Rumunia). Ostatnia grupa państw kładzie więc nacisk na zwiększenie wpływów w ramach już istniejącego systemu.
– Ustawodawca w takim państwie zawiera pewnego rodzaju kompromis z podatnikami, kładąc większy nacisk na egzekwowanie należnych podatków w ramach już istniejącego systemu, zamiast drastycznego podniesienia obciążeń podatkowych – podsumowują specjaliści z Accreo Taxand.
37,4 proc. wynosiła w 2008 roku średnia wartość podatków od zarobków pracowniczych w krajach OECD
Przykłady zmian podatkowych w Unii Europejskiej / DGP