Od kilku lat prowadzę jednoosobową działalność gospodarczą. Dowiedziałem się, że zgodnie z przepisami wprowadzonymi w ramach tarczy antykryzysowej mogę otrzymać nisko oprocentowaną pożyczkę w wysokości 5 tys. zł, która może zostać umorzona. Czy w przypadku skorzystania z tej formy pomocy muszę ją w jakiś sposób rozliczyć w PIT?
Stosownie do art. 15zzd ustawy o COVID-19 (w brzmieniu obowiązującym od 16 maja 2020 r.) w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom COVID-19 starosta może na podstawie umowy udzielić ze środków Funduszu Pracy jednorazowo pożyczki na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorcy, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1 prawa przedsiębiorców, który prowadził działalność gospodarczą przed 1 kwietnia 2020 r. [ramka]
Jak ustala się status podmiotu
Mikroprzedsiębiorcą – stosownie do art. 7 ust. 1 pkt 1 prawa przedsiębiorców – jest przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki:
a) zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
b) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro.
Wyrażone w euro wielkości przelicza się na złote według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roku obrotowego wybranego do określenia statusu przedsiębiorcy (zob. art. 7 ust. 2 prawa przedsiębiorców). Średnioroczne zatrudnienie określa się w przeliczeniu na pełne etaty, nie uwzględniając pracowników przebywających na urlopach macierzyńskich, urlopach na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopach ojcowskich, urlopach rodzicielskich i urlopach wychowawczych, a także zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego (zob. art. 7 ust. 3 prawa przedsiębiorców). W przypadku gdy przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą krócej niż rok, jego przewidywany obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych, a także średnioroczne zatrudnienie określa się na podstawie danych za ostatni okres udokumentowany przez przedsiębiorcę (zob. art. 7 ust. 4 prawa przedsiębiorców).
Dzięki jednorazowej pożyczce przedsiębiorcy mogą pokryć bieżące koszty prowadzenia działalności gospodarczej, np. podatków, składek czy kosztów wynajmu lokalu. Pożyczka może być udzielona do wysokości 5 tys. zł. Oprocentowanie pożyczki jest stałe i wynosi w skali roku 0,05 stopy redyskonta weksli przyjmowanych przez Narodowy Bank Polski. Okres spłaty pożyczki nie może być dłuższy niż 12 miesięcy, z karencją w spłacie kapitału wraz z odsetkami przez okres trzech miesięcy od dnia udzielenia pożyczki. Przy czym Rada Ministrów w celu przeciwdziałania COVID-19 może w drodze rozporządzenia przedłużyć okres spłaty pożyczki, o którym mowa w art. 15zzd ust. 5 ustawy o COVID-19, mając na względzie okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz skutki nimi wywołane.
Od 24 czerwca 2020 r. wniosek o pożyczkę mikroprzedsiębiorca składa do powiatowego urzędu pracy właściwego ze względu na swoją siedzibę, po ogłoszeniu naboru przez dyrektora powiatowego urzędu pracy. Wnioski powinny być wnoszone w postaci elektronicznej poprzez platformę Praca.gov.pl lub w postaci papierowej do urzędu.
Uwaga! Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zachęca do składania wniosków o udzielenie pomocy w ramach tarczy antykryzysowej w formie elektronicznej. Znacznie przyspiesza to otrzymanie pożyczki.

Nie ma przychodu

Do przychodów (z działalności gospodarczej) nie zalicza się otrzymanych pożyczek (kredytów), w tym również uregulowanych w naturze (zob. art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o PIT i art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy o CIT). Zatem otrzymana przez mikroprzedsiębiorcę, w ramach przeciwdziałania negatywnym skutkom COVID-19, jednorazowa pożyczka ze środków Funduszu Pracy na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorcy nie stanowi dla tego przedsiębiorcy przychodu.

Odsetki są kosztem w dacie zapłaty

Jak już wspomniano, oprocentowanie pożyczki jest stałe i wynosi w skali roku 0,05 stopy redyskonta weksli przyjmowanych przez Narodowy Bank Polski. Pożyczka jest udzielona na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorcy; zapłacone od niej odsetki będą zatem spełniać warunki do uznania jej za koszt uzyskania przychodów. Będą one jednak kosztem dopiero w dacie ich zapłaty, gdyż nie uważa się za koszty uzyskania przychodów naliczonych, lecz niezapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów) (zob. art. 23 ust. 1 pkt 32 ustawy o PIT i art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o CIT).
Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na spłatę pożyczek (kredytów) (zob. art. 23 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT i art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. a ustawy o CIT). Wydatki poniesione na spłatę kwoty pożyczki nie są zatem kosztem uzyskania przychodów. Jedynie odsetki od tej pożyczki mogą być kosztem uzyskania przychodów.

Warunki umorzenia

Zgodnie z art. 15zzd ust. 4 ustawy o COVID-19 w brzmieniu obowiązującym od 18 kwietnia do 23 czerwca 2020 r. pożyczka wraz z odsetkami na wniosek mikroprzedsiębiorcy podlegała umorzeniu pod warunkiem, że prowadził on działalność gospodarczą przez okres trzech miesięcy od dnia udzielenia pożyczki. We wniosku o umorzenie mikroprzedsiębiorca musiał też oświadczyć – pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń – że prowadził działalność gospodarczą przez okres trzech miesięcy od dnia udzielenia pożyczki. Tarcza 4.0 istotnie zmodyfikowała warunki umorzenia takiej pożyczki. Stosownie do art. 15zzd ustawy o COVID-19 w brzmieniu obowiązującym od 24 czerwca 2020 r. pożyczka wraz z odsetkami podlega umorzeniu pod warunkiem, że mikroprzedsiębiorca będzie prowadził działalność gospodarczą przez okres trzech miesięcy od dnia udzielenia pożyczki. Jak zatem widzimy, ustawodawca zrezygnował z obowiązku składania przez mikroprzedsiębiorcę wniosku o umorzenie tej pożyczki wraz z oświadczeniem o prowadzeniu działalności przez okres trzech miesięcy. Zatem od 24 czerwca 2020 r. umorzenie pożyczki powinno być dokonywane z urzędu, o ile mikroprzedsiębiorca będzie prowadził działalność gospodarczą przez okres trzech miesięcy od dnia udzielenia pożyczki.
Z kolei dodany z dniem 18 kwietnia 2020 r. art. 15zzd ust. 10 ustawy o COVID-19 jednoznacznie stanowi, że przychód z tytułu umorzenia takiej pożyczki na zasadach określonych w art. 15zzd ust. 7 ustawy o COVID-19 nie stanowi przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych. Tak więc kwota umorzonej pożyczki wraz z odsetkami nie stanowi dla mikroprzedsiębiorcy przychodu podatkowego zarówno na gruncie PIT, jak i CIT. W tym zakresie tarcza 4.0 nie wprowadziła zmian.
Uwaga! Zgodnie z art. 97 tarczy 4.0 zarówno do złożonych przed 24 czerwca 2020 r. wniosków o udzielenie pożyczki, o której mowa w art. 15zzd ustawy o COVID-19, jak i zawartych umów o taką pożyczkę, stosuje się nowe zasady określone tarczą 4.0, przy czym mikroprzedsiębiorcy nie muszą w związku z tym podejmować żadnych dodatkowych działań (np. zmieniać wniosku). Najdonioślejszą zmianą jest zaś to, że nie trzeba składać wniosku o umorzenie pożyczki, wystarczy sam fakt prowadzenia działalności przez okres trzech miesięcy od dnia udzielenia pożyczki.

Co w przypadku egzekucji

Środki pochodzące z pożyczki nie podlegają egzekucji ani sądowej, ani administracyjnej. Środki te, w razie ich przekazania na rachunek płatniczy, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego (art. 15zzd ust. 11 ustawy o COVID-19, dodany z dniem 24 czerwca 2020 r.).
Jednocześnie nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kosztów egzekucyjnych związanych z niewykonaniem zobowiązań (art. 23 ust. 1 pkt 14 ustawy o PIT i art. 16 ust. 1 pkt 17 ustawy o CIT). Jeżeli doszłoby do egzekucji niespłaconej przez mikroprzedsiębiorcę pożyczki (na podstawie art. 15zzd ust. 9 ustawy o COVID-19 starosta dochodzi roszczeń z tytułu niespłaconych pożyczek), to wynikłe z tego tytułu dla mikroprzedsiębiorcy wydatki egzekucyjne nie będą mogły stanowić dla niego kosztu uzyskania przychodów.
Podstawa prawna
• art. 15zzd ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1106)
• art. 77 pkt 39 i art. 97 ustawy z 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U. poz. 1086) – tarcza 4.0
• art. 14 ust. 3 pkt 1, art. 23 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1106)
• art. 12 ust. 4 pkt 1, art. 16 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 865; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1106)
• art. 7 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1292; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1086)