Zgodnie z regulacjami Ordynacji podatkowej organ podatkowy, na wniosek przedsiębiorcy, może udzielać ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, w szczególności w formie odroczenia, rozłożenia na raty lub umorzenia zobowiązania podatkowego. Udzielanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych podatnikom prowadzącym działalność gospodarczą wymaga zastosowania regulacji dotyczących pomocy publicznej dla przedsiębiorców.

Podatnicy mają prawo ubiegać się o udzielanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub ważnym interesem publicznym. Ulgi te, zgodnie z art. 67a Ordynacji podatkowej, mogą przybrać formę odroczenia terminu płatności podatku lub rozłożenia zapłaty podatku na raty, odroczenia lub rozłożenia na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetek określonych w decyzji, o której mowa w art. 53a Ordynacji podatkowej. Chodzi tu o decyzję, w której organ podatkowy określa wysokość odsetek za zwłokę w sytuacji, gdy po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego organ ten wykryje, że nie były płacone zaliczki albo ich wysokość była zaniżona. Udzielane ulgi mogą również polegać na umorzeniu w całości lub w części zaległości podatkowych lub umorzeniu odsetek od zaległości podatkowych lub opłaty prolongacyjnej.
Ulgi dla przedsiębiorców
Organy podatkowe mogą podejmować decyzje o udzieleniu ulg w spłacie zobowiązań podatkowych również w odniesieniu do podatników prowadzących działalność gospodarczą. W tym przypadku zarówno organy udzielające pomocy, jak i podatnicy muszą jednak mieć na uwadze nie tylko przepisy Ordynacji podatkowej, ale również regulacje dotyczące pomocy publicznej (przepisy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej), a także przepisy wspólnotowe w tym zakresie.
Przedsiębiorca może ubiegać się o ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych:
  •  które nie stanowią pomocy publicznej,
  •  które stanowią pomoc de minimis - w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis - rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu Wspólnotowego do pomocy de minimis.
  •  które stanowią pomoc publiczną, w tym w ramach tzw. wyłączeń grupowych, które dotyczą pomocy na określone cele, m.in. na szkolenia, zatrudnienie, na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw.
Pomoc publiczna
Za pomoc publiczną uważa się m.in. działania państwa polegające na zmniejszeniu obciążeń podatkowych przedsiębiorców, w tym przyznanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Wyjaśnijmy, że pomoc publiczna stanowi przysporzenie korzyści finansowych określonemu przedsiębiorcy w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, pod warunkiem że udzielone wsparcie spełnia wszystkie warunki określone w Traktacie Ustanawiającym Wspólnotę Europejską (Traktat Wspólnotowy). Pomoc musi być zatem udzielona przez państwo lub pochodzić ze środków państwowych na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku oraz mieć charakter selektywny (tzn. że uprzywilejowuje określone przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwa albo produkcję określonych towarów). Ostatnim wymogiem warunkującym uznanie wsparcia za pomoc publiczną jest warunek powstania zagrożenia zakłóceniem lub zakłócenie konkurencji oraz wpływ na wymianę handlową pomiędzy państwami UE.
Organem decydującym o zgodności przyznawanego wsparcia z prawem wspólnotowym jest Komisja Europejska (KE). Zgłoszeniu do Komisji co do zasady podlega wszelki rodzaj wsparcia udzielanego przedsiębiorcom przez organy państwowe i samorządowe zarówno na podstawie programów pomocowym, jak i wniosków indywidualnych. Wyjaśnijmy, że przez programy pomocowe należy rozumieć akty normatywne (ustawy, rozporządzenia), określające zasady, warunki oraz podstawy prawne przyznawania wsparcia przedsiębiorcom. Z kolei pomoc indywidualna jest to pomoc, która nie jest udzielana na podstawie programu pomocowego, a także pomoc udzielana w ramach takiego programu i na jego mocy podlegająca notyfikacji.
Bezpośrednia zgoda Komisji na udzielenie pomocy publicznej nie jest jednak wymagana w każdym przypadku. Wyjątki dotyczą pomocy de minimis oraz pomocy udzielanej w ramach tzw. wyłączeń grupowych.
Rodzaje dostępnych dla podatników ulg w spłacie zobowiązań podatkowych określone zostały w art. 67a Ordynacji podatkowej. Natomiast art. 67b Ordynacji reguluje zasady udzielania ulg podatkowych na wniosek podatników prowadzących działalność gospodarczą.
Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc publiczną w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne wydarzenia, mogą być udzielane jako pomoc indywidualna albo w ramach programów pomocowych określonych w odrębnych przepisach. Ulgi z przeznaczeniem na zapobieżenie lub likwidację poważnych zakłóceń w gospodarce o charakterze ponadsektorowym, oraz ulgi udzielane w celu wsparcia krajowych przedsiębiorców działających w ramach przedsięwzięcia gospodarczego podejmowanego w interesie europejskim, a także w celu promowania i wspierania kultury, dziedzictwa narodowego, nauki i oświaty mogą przybierać formę pomocy indywidualnej zgodnej z programami rządowymi lub samorządowymi albo programów pomocowych określonych w odrębnych przepisach. Natomiast ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, które stanowią pomoc publiczną będącą rekompensatą za realizację usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym powierzonych na podstawie odrębnych przepisów, ulgi stanowiące pomoc na szkolenia, zatrudnienie, na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, na restrukturyzację, ochronę środowiska, prace badawczo-rozwojowe, pomoc regionalną oraz na inne przeznaczenia określone przez Radę Ministrów mogą być udzielane na postawie wydanych rozporządzeń.
ULGI W RAMACH WYŁĄCZEŃ GRUPOWYCH
Udzielenie ulgi w ramach wyłączeń grupowych następuje po spełnieniu przez podatnika warunków określonych w rozporządzeniach Komisji Europejskiej oraz wydanych na ich podstawie rozporządzeniach Rady Ministrów i nie podlega opiniowaniu przez Komisję Europejską.
Wyłączenia grupowe
W zakresie pomocy publicznej przedsiębiorcy mogą korzystać z ulg w spłacie zobowiązań podatkowych w ramach tzw. wyłączeń grupowych. Jest to pomoc, której nie dotyczy obowiązek notyfikacji KE zgodnie z rozporządzeniami Komisji wydanymi na podstawie art. 1 Rozporządzenia Rady (WE) nr 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczącego stosowania art. 92 i 93 Traktatu Wspólnotowego do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa. Pomoc w ramach wyłączeń grupowych może dotyczyć w szczególności pomocy na szkolenia, na zatrudnienie, pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw. Programy pomocowe przewidujące przyznanie wsparcia w ramach wyłączeń grupowych nie podlegają notyfikacji Komisji Europejskiej, jednak projekty takich programów wymagają opinii prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który określa, czy projekt przewiduje udzielenia pomocy publicznej oraz czy jest zgodny z zasadami Wspólnego Rynku.
Artykuł 67b par. 5 Ordynacji podatkowej zawiera delegację ustawową dla Rady Ministrów do wydania rozporządzeń zawierających szczegółowe warunki udzielania niektórych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, stanowiących pomoc publiczną, w tym pomoc w ramach wyłączeń grupowych. W chwili obecnej obowiązują następujące rozporządzenia (programy pomocowe) Rady Ministrów regulujące udzielanie pomocy publicznej w ramach wyłączeń grupowych:
  •  rozporządzenie z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania niektórych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc publiczną na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw,
  •  rozporządzenie z dnia 22 maja 2007 r. w sprawie udzielania niektórych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc publiczną na szkolenia.
PRZEZNACZENIE ULG PRZY POMOCY PUBLICZNEJ
  •  naprawienie szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia
  •  zapobieżenie lub likwidacja poważnych zakłóceń w gospodarce o charakterze ponadsektorowym
  •  wsparcie krajowych przedsiębiorców działających w ramach przedsięwzięcia gospodarczego podejmowanego w interesie europejskim
  •  promowanie i wspieranie kultury, dziedzictwa narodowego, nauki i oświaty
  •  rekompensatę za realizację usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym powierzonych na podstawie odrębnych przepisów
  •  pomoc na szkolenia
  •  na zatrudnienie
  •  na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw
  •  na restrukturyzację
  •  na ochronę środowiska
  •  na prace badawczo-rozwojowe
  •  regionalną
  •  udzielaną na inne przeznaczenia określone przez Radę Ministrów w drodze rozporządzeń
Preferencje dla szkoleń
Regulacje zawarte w rozporządzeniu regulującym zasady udzielania niektórych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych na szkolenia stwarzają możliwość udzielania pomocy na szkolenia przedsiębiorcom mającym problemy w regulowaniu zobowiązań podatkowych. Wsparcie może przybrać formę odroczenia, rozłożenia na raty lub umorzenia zobowiązania podatkowego i jest przyznawane przez organ podatkowy w drodze decyzji.
Maksymalna wielkość brutto pomocy na szkolenia udzielanej w ramach rozporządzenia i tym samym bez konieczności notyfikacji Komisji Europejskiej wynosi 1 mln euro. Wielkość ta dotyczy pomocy na szkolenia przyznawanej zgodnie z przepisami rozporządzenia oraz innej pomocy publicznej lub wsparcia ze środków Wspólnoty Europejskiej w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą (o kosztach tych będzie mowa poniżej). W przypadku przekroczenia limitu 1 mln euro pomoc może zostać udzielona, jednak tylko jako pomoc indywidualna i po uprzednim zatwierdzeniu przez Komisję Europejską.
Przepisy rozporządzenia różnicują rodzaje szkoleń objętych pomocą na specjalistyczne i ogólne. Pierwsze z nich obejmują szkolenia teoretyczne i praktyczne, które dotyczą wyłącznie oraz bezpośrednio obecnego stanowiska pracy danego pracownika u wspieranego przedsiębiorcy oraz związane ze specyfiką jego działania. Możliwości wykorzystania umiejętności i kwalifikacji zdobytych podczas takiego szkolenia u innych przedsiębiorców lub innych obszarach działalności są zatem ograniczone. Cecha ta nie występuje w przypadku szkoleń ogólnych. Zgodnie z regulacjami rozporządzenia podobnie jak w przypadku szkoleń specjalistycznych obejmują one zarówno szkolenia teoretyczne, jak i praktyczne, jednak w przeciwieństwie do szkoleń specjalistycznych szkolenia ogólne prowadzą do zdobycia takich kwalifikacji, które mogą być zastosowane nie tylko u przedsiębiorcy otrzymującego wsparcie, ale także w innych firmach lub obszarach działalności.
Rozporządzenie zawiera także zamknięty katalog kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą. Ustawodawca do kosztów tych zaliczył:
  •  wynagrodzenia oraz obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących szkolenie,
  •  koszty podróży zarówno osób prowadzących szkolenie, jak i jego uczestników,
  •  koszty zakwaterowania osób prowadzących szkolenie,
  •  inne koszty bieżące, w tym koszty materiałów i dostaw związanych ze szkoleniem,
  •  amortyzację narzędzi i wyposażenie w zakresie, w jakim są one wykorzystywane wyłącznie na potrzeby szkolenia,
  •  koszty poradnictwa i doradztwa w zakresie, w jakim dotyczą szkolenia.
Za koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą uznaje się również koszty zatrudnienia pracownika, jakie ponosi pracodawca w okresie, w którym pracownik ten uczestniczy w szkoleniu, z wyłączeniem kosztów ponoszonych w czasie, w którym pracownik wytwarzał towary lub świadczył usługi - do wysokości sumy ogólnej kosztów wymienionych powyżej.
Trzeba pamiętać, że wielkość udzielanej pomocy jest limitowana w zależności od rodzaju szkolenia. W przypadku szkoleń specjalistycznych nie może ona przekroczyć 35 proc. kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą oraz 60 proc. tych kosztów w przypadku szkoleń ogólnych. Wielkości te ulegają zwiększeniu w sytuacji, gdy o pomoc ubiegają się mikroprzedsiębiorcy, a także mali i średni przedsiębiorcy. W tym przypadku limity wynoszą 45 proc. kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą przy szkoleniach specjalistycznych i 80 proc. w wypadku szkoleń ogólnych. Rozporządzenie wskazuje jednocześnie przepisy wspólnotowe regulujące kryteria definiowania przedsiębiorców objętych wyższymi limitami pomocy. Są one określone w art. 2 załącznika 1 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu Wspólnotowego w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw.
Przepisy w sposób szczególny regulują także wielkości pomocy w przypadku wsparcia w sektorze transportu morskiego oraz w przypadku szkolenia pracowników w tzw. gorszym położeniu (w rozumieniu art. 2 lit. g) rozporządzenia Komisji (WE) nr 68/2001 z 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu Wspólnotowego do pomocy szkoleniowej).
Przedsiębiorca ubiegający się o pomoc publiczną na szkolenia ma obowiązek przedstawienia organowi udzielającemu pomocy szczegółowej dokumentacji kosztów szkolenia kwalifikujących się do objęcia pomocą. Rozporządzenie określa również zasady kumulacji pomocy udzielanej na szkolenia. Pomoc ta może być udzielana łącznie z inną pomocą publiczną lub wsparciem ze środków Wspólnoty Europejskiej w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą, pod warunkiem nieprzekroczenia dopuszczalnych wielkości pomocy.
Małe i średnie przedsiębiorstwa
Szczegółowe warunki udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2007 r. Rozporządzenie to, podobnie jak rozporządzenie dotyczące ulg w spłacie zobowiązań podatkowych na szkolenia, stanowi program pomocowy dotyczący pomocy publicznej w ramach wyłączeń grupowych. Oznacza to, że udzielanie ulg podatkowych w formie odroczenia, rozłożenia na raty lub umorzenia zobowiązania podatkowego na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw co do zasady nie podlega notyfikacji Komisji Europejskiej. Przepisy określają jednak przypadki, w których udzielenie pomocy publicznej zgodnie z warunkami określonymi w rozporządzeniu stanowi pomoc indywidualną podlegającą notyfikacji. Dotyczy to m.in. sytuacji, w której ogólna wartość pomocy brutto stanowi równowartość co najmniej 15 mln euro lub wnioskującym o pomoc jest średni przedsiębiorca, który realizuje proces restrukturyzacji z wykorzystaniem pomocy publicznej. Pomoc publiczna w spłacie zobowiązań podatkowych na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw może zostać udzielona na nową inwestycję, usługi doradcze świadczone przez doradców zewnętrznych oraz udział w targach i wystawach.
Intensywność pomocy brutto na nową inwestycję, obliczona na podstawie kosztów inwestycji lub kosztów zatrudnienia co do zasady nie może przekraczać:
  •  45 proc. - dla inwestycji realizowanych na obszarze należącym do miasta stołecznego Warszawa,
  •  55 proc. - dla inwestycji realizowanych na obszarach należących do województw: pomorskiego, zachodniopomorskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, śląskiego oraz obszarze należącym do województwa mazowieckiego, z wyłączeniem Warszawy,
  •  65 proc. - dla inwestycji realizowanych na obszarach niewymienionych powyżej.
Szczególne limity intensywności pomocy brutto na nową inwestycję dotyczą m.in. przedsiębiorców prowadzących działalność w sektorze hutnictwa żelaza i stali oraz włókien syntetycznych (15 proc. w przypadku małych i 7,5 proc. w przypadku średnich przedsiębiorców).
Jeżeli przedsiębiorca korzysta z pomocy na nową inwestycję, obliczanej na podstawie kosztów inwestycji oraz kosztów zatrudnienia, to maksymalną wielkość pomocy na nową inwestycję oblicza się jako iloczyn intensywności pomocy i wyższej kwoty, kwalifikujących się do objęcia pomocą, kosztów inwestycji albo kosztów zatrudnienia.
Warunkiem udzielenia pomocy jest prowadzenie działalności gospodarczej w rejonie lokalizacji inwestycji, na którą pomoc jest udzielana, przez okres co najmniej pięciu lat od dnia zakończenia inwestycji oraz wkład przedsiębiorcy w jej finansowanie na poziomie co najmniej 25 proc. Spełnienie tych wymogów musi zostać potwierdzone przez przedsiębiorcę w składanym wraz z wnioskiem oświadczeniu.
Do kosztów inwestycji kwalifikujących się do objęcia pomocą na nową inwestycję ustawodawca zaliczył poniesione po dniu złożenia wniosku o udzielenie pomocy i związane z inwestycją następujące koszty:
  •  wydatki na grunty, budynki, maszyny i urządzenia, a w przypadku nabycia przedsiębiorstwa, które jest w likwidacji albo zostałoby zlikwidowane, gdyby nie zostało nabyte, cenę jego nabycia,
  •  wydatki na nabycie technologii przez nabycie praw patentowych, licencji, know-how lub nieopatentowanej wiedzy technologicznej.
Kosztami kwalifikowanymi w przypadku pomocy na nową inwestycję mogą być również poniesione po dniu złożenia wniosku o udzielenie pomocy dwuletnie koszty wynagrodzenia brutto powiększone o obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne związane z nowo tworzonymi miejscami pracy, jeżeli miejsca te są związane z realizacją nowej inwestycji i zostaną utworzone w okresie trzech lat od zakończenia inwestycji. Zastosowanie kosztów zatrudnienia jako kosztów kwalifikowanych dodatkowo uwarunkowane zostało wzrostem netto liczby pracowników w danym przedsiębiorstwie oraz obowiązkiem utrzymania nowo utworzonych miejsc pracy przez okres co najmniej pięciu lat.
Wielkość pomocy brutto na usługi doradcze świadczone przez doradców zewnętrznych nie może przekroczyć 50 proc. wartości kosztów tych usług. Pomoc ta nie może obejmować pomocy na usługi stałego doradztwa, np. doradztwa podatkowego, stałej obsługi prawnej lub doradztwa marketingowego. Z kolei wielkość pomocy brutto na udział w określonych targach i wystawach nie może przekroczyć 50 proc. wartości dodatkowych kosztów poniesionych na wynajem, ustawienie czy prowadzenie stoiska i może być udzielona jedynie w przypadku pierwszego uczestnictwa w określonych targach lub wystawie.
CZY OBOWIĄZUJE TERMIN ZŁOŻENIA WNIOSKU
Wniosek o odroczenie terminu płatności podatku lub o rozłożenie zapłaty podatku na raty podatnik powinien złożyć przed ustawowym terminem płatności. W pozostałych przypadkach nie ma szczególnych wymogów odnośnie do terminu złożenia wniosku.
KIEDY KONIECZNY JEST WNIOSEK
Odroczenie terminu płatności podatku lub rozłożenie na raty zapłaty podatku, odroczenie lub rozłożenie na raty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę może nastąpić wyłącznie na wniosek podatnika.
JAK OKREŚLIĆ WIELKOŚĆ POMOCY PUBLICZNEJ
Wielkość pomocy publicznej to wartość pomocy publicznej wyrażona w określonej kwocie pieniężnej lub intensywność pomocy publicznej wyrażona jako stosunek wartości pomocy publicznej do kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą publiczną.
Projekty ministerialne
Ministerstwo Finansów przygotowało już kolejne projekty rozporządzeń - programów pomocowych w oparciu o delegację ustawową zawartą w art. 67b par. 5 Ordynacji podatkowej. Pierwszy z nich dotyczy pomocy publicznej w ramach wyłączeń grupowych na zatrudnienie. Zgodnie z projektem pomocy będzie można udzielać na tworzenie nowych miejsc pracy oraz rekrutację pracowników znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji lub niepełnosprawnych. Limit wartość pomocy brutto na zatrudnienie łącznie z inną pomocą na ten cel otrzymaną przez podatnika w okresie kolejnych trzech lat poprzedzających dzień udzielenia wnioskowanej pomocy będzie wynosił 15 mln euro.
Drugi projekt rozporządzenia reguluje szczegółowe warunki udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc na restrukturyzację dla przedsiębiorców. Udzielanie pomocy na restrukturyzację co do zasady podlega notyfikacji KE, a pomoc nie może zostać udzielona do czasu wydania zgody przez Komisję. Prawo wspólnotowe przewiduje jednak możliwość opracowania przez kraje członkowskie programów pomocowych na restrukturyzację. Pomoc udzielana na podstawie takiego programu (projektowanego rozporządzenia) zatwierdzonego przez KE co do zasady nie musi być notyfikowana. Programy pomocowe na restrukturyzację mogą obejmować jedynie małe i średnie przedsiębiorstwa w trudnej sytuacji ekonomicznej.
Pomoc de minimis
Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych mogą być przyznawane również w ramach pomocy de minimis, która podobnie jak pomoc w ramach wyłączeń grupowych nie podlega obowiązkowi notyfikacji KE. Pomoc de minimis stanowi istotną formę wsparcia dla przedsiębiorców. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu Wspólnotowego do pomocy de minimis określa, że pomoc de minimis to wsparcie do wysokości 200 tys. euro, jakie przedsiębiorca otrzymuje w ciągu trzech kolejnych lat (w sektorze transportu drogowego - 100 tys. euro). Do pomocy de minimis nie wlicza się pomocy publicznej udzielonej w ramach programu pomocowego, a także pomocy indywidualnej zatwierdzonych przez KE, jak również pomocy udzielanej w ramach wyłączeń grupowych zgodnie z warunkami określonymi we właściwych rozporządzeniach. Udzielenie pomocy de minimis następuje na wniosek przedsiębiorcy, niezależnie od jego wielkości.
Zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej podmiot ubiegający się o pomoc de minimis musi przedstawić wraz z wnioskiem o udzielenie pomocy zaświadczenie o pomocy de minimis otrzymanej w ciągu trzech ostatnich lat poprzedzających dzień wystąpienia z wnioskiem o udzielenie pomocy. Organ podatkowy przyznając pomoc de minimis powinien poinformować przedsiębiorcę, że pomoc ma charakter de minimis oraz zażądać informacji o udzieleniu tego rodzaju pomocy w ciągu ostatnich trzech lat.
Do wydawania zaświadczeń zobowiązany jest podmiot udzielający pomocy. Zasady wydawania zaświadczeń w sprawie pomocy de minimis reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie zaświadczeń o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie i rybołówstwie. Zaświadczenia te wydawane są z urzędu w dniu udzielenia pomocy publicznej będącej pomocą de minimis, a w przypadku pomocy:
  •  udzielanej na podstawie decyzji - wraz z tą decyzją, w dniu jej wydania,
  •  w formie ulgi podatkowej udzielanej na podstawie aktu normatywnego bez wymogu wydania decyzji - w terminie dwóch miesięcy od dnia udzielenia pomocy publicznej, przy czym podatnik może wystąpić o wydanie zaświadczenia przed upływem tego terminu.
Wydane zaświadczenie zawiera m.in. datę wydania, pieczęć podmiotu udzielającego pomocy publicznej, określenie beneficjenta pomocy, dzień udzielenia pomocy publicznej oraz jej wartość brutto w złotych i w euro.
Warto również wspomnieć, że obecnie obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie niektórych ulg w ramach pomocy de minimis. Rozporządzenie to określa szczegółowe warunki udzielania pomocy w postaci ulg, których zasady są określone m.in. w art. 44 ust. 7a-7j ustawy o PIT, art. 25 ust. 11-16 ustawy o CIT oraz art. 21 ust. 6-13 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
KIEDY UBIEGAĆ SIĘ O ULGĘ
Podatnik prowadzący działalność gospodarczą ma prawo ubiegać się o udzielenie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub ważnym interesem publicznym.
KTO UDZIELA ULGI
Podmiotami udzielającymi pomocy mogą być wszystkie podmioty, które udzielają ulg w spłacie zobowiązań podatkowych na podstawie Ordynacji podatkowej, w tym:
  •  naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa - jako organ pierwszej instancji,
  •  dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej - jako: organ odwoławczy od decyzji naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego, organ pierwszej instancji na podstawie odrębnych przepisów lub organ odwoławczy od decyzji wydanej przez ten organ w pierwszej instancji,
  •  samorządowe kolegium odwoławcze - jako organ odwoławczy od decyzji wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa.
Optymalizacja długów
Przedsiębiorca może ubiegać się także o udzielanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, które nie stanowią pomocy publicznej. Przepisy nie regulują, kiedy udzielanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych nie stanowi pomocy publicznej. Można zatem wnioskować, że pomocą taką nie będzie wsparcie, które nie spełnia łącznie wszystkich kryteriów zawartych w art. 87 Traktatu Wspólnotowego. W obwieszczeniu Komisji Europejskiej o zastosowaniu zasad z zakresu pomocy państwa wobec środków dotyczących bezpośredniego opodatkowania działalności gospodarczej (Dz.Urz. WE C 384/3 z 10 grudnia 1998 r.) Komisja stwierdziła, że działania administracji podatkowej mające na celu optymalizację długów nie stanowią pomocy publicznej. Przy czym optymalizacji ściągania należności publicznych nie mogą stanowić decyzje pomniejszające dochody publiczne, a jedynie działania zmierzające do ich wyegzekwowania, tyle że w późniejszym terminie. Oznacza to, że w przypadku, gdy organ podatkowy udziela ulgi w formie odroczenia lub rozłożenia na raty należności wobec fiskusa na postawie pozytywnej oceny przedsiębiorcy w zakresie możliwości regulowania zobowiązań podatkowych w dłuższym okresie, to takie decyzje nie stanowią pomocy publicznej, lecz optymalizację ściągalności podatków. Znaczenie tutaj może mieć także analiza organu podatkowego, czy konieczność udzielenia wspomnianych powyżej ulg jest konsekwencją poważnych problemów podatnika - wtedy mamy do czynienia z pomocą publiczną, czy też trudności przedsiębiorcy mają wyraźnie charakter przejściowy i są wynikiem okoliczności wyjątkowych, spowodowanych przez czynniki zewnętrzne (niezależne od przedsiębiorcy) - wtedy mamy do czynienia z optymalizacją.
Kwestia rozstrzygnięcia, czy pomoc w spłacie zobowiązań podatkowych nie ma charakteru pomocy publicznej, będzie jednak każdorazowo wymagała odniesienia się do realiów konkretnego przypadku.
Złożenie wniosku
Przedsiębiorca, który chciałby uzyskać ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych, powinien zwrócić się w tej sprawie do organu podatkowego z odpowiednim wnioskiem. W przypadku wniosku składanego przez podatnika prowadzącego działalność gospodarczą trzeba pamiętać o bardzo istotnym wymogu, który nie występuje w przypadku, gdy wnioskodawcą jest osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą. Podatnik prowadzący firmę przygotowując wniosek musi wziąć pod uwagę nie tylko przepisy Ordynacji podatkowej, ale również przepisy regulujące zasady udzielania pomocy publicznej przedsiębiorcom. Wynika to z obowiązku respektowania zasady równej konkurencji, czyli jednej z podstawowych zasad, na których oparte jest funkcjonowanie wspólnego europejskiego rynku.
Przepisy nie precyzują, jakie elementy powinien zawierać wniosek o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, a zatem należy tutaj stosować ogólne zasady składania wniosków regulowane w Ordynacji podatkowej. Oznacza to, że we wniosku powinna się znaleźć co najmniej treść żądania, wskazanie podmiotu, od którego pochodzi, a także jego adres siedziby lub miejsca prowadzenia działalności. Urzędy skarbowe zwykle określają dokładne wytyczne dotyczące treści wniosku o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych dla przedsiębiorców, dlatego warto zaczerpnąć takiej informacji we właściwym urzędzie. Wniosek taki zawsze jednak powinien zawierać:
  •  dane indentyfikacyjne - imię, nazwisko (nazwa przedsiębiorcy),
  •  adres siedziby przedsiębiorcy oraz NIP,
  •  rodzaj ulgi podatkowej (np. rozłożenie podatku na raty),
  •  rodzaj i wysokość zobowiązania, którego dotyczy wniosek (np. podatek dochodowy, VAT),
  •  uzasadnienie wniosku, w tym argumenty potwierdzające ważny interes podatnika lub ważny interes publiczny (wraz z dokumentami potwierdzającymi argumentację).
Jak wspomniano, do ulg w spłacie zobowiązań podatkowych dla firm zastosowanie mają przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, w związku z tym przedsiębiorca powinien określić formę wnioskowanej pomocy publicznej oraz przedstawić wraz z wnioskiem o udzielenie pomocy, w przypadku ubiegania się o pomoc:
  •  de minimis - wszystkie zaświadczenia o udzieleniu tej pomocy, jakie otrzymał w ciągu ostatnich trzech lat poprzedzających dzień wystąpienia z wnioskiem o udzielenie pomocy,
  •  inną niż pomoc de minimis - informacje o otrzymanej pomocy publicznej, zawierające w szczególności wskazanie dnia i podstawy prawnej jej udzielenia, formy i przeznaczenia albo informacji o nieotrzymaniu pomocy.
Trzeba pamiętać, że pomoc nie może zostać udzielona do czasu przekazania przez przedsiębiorcę wskazanych powyżej informacji lub zaświadczeń.
W przypadku wniosku o przyznanie ulgi w formie odroczenia lub rozłożenia na raty podatku, zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, trzeba pamiętać, że wniosek powinien dodatkowo zawierać propozycję uregulowania zobowiązania, tj. terminy zapłaty, ilość oraz wysokość rat, w których wnioskodawca chciałby uregulować należność.
W zależności od tego, czy wnioskodawcą jest osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą czy osoba prawna, urzędy skarbowe wymagają dołączenia do wniosku dodatkowych dokumentów. W przypadku osób fizycznych będzie to oświadczenie o sytuacji finansowej i stanie majątkowym (druk takiego oświadczenia można pobrać w urzędzie skarbowym), a także dokumenty potwierdzające argumentację podatnika w zakresie jego ważnego interesu (lub ważnego interesu publicznego) oraz potwierdzające informacje zawarte w oświadczeniu o stanie majątkowym, świadczące o sytuacji materialnej i finansowej podatnika i członków jego rodziny, w szczególności dokumenty:
  •  dotyczące prowadzonej działalności gospodarczej,
  •  potwierdzające fakt uzyskiwania dochodów przez członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym (np. zaświadczenie o dochodach netto z zakładu pracy, odcinek emerytury lub renty),
  •  dotyczące comiesięcznych opłat ponoszonych w związku z utrzymaniem gospodarstwa domowego (np. czynsz, opłaty za energię elektryczną, gaz, telefon, raty kredytów),
  •  potwierdzające własność nieruchomości.
Natomiast osoby prawne ubiegające się o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych będą musiały dołączyć do wniosku m.in.:
  •  sprawozdania finansowe,
  •  ewidencje środków trwałych,
  •  wykaz długów i wierzytelności,
  •  inne informacje dotyczące prowadzonej działalności gospodarczej (w tym aktualny wypis z Krajowego Rejestru Sądowego, umowy kredytowe, leasingowe itd.).
Wniosek można złożyć bezpośrednio w organie podatkowym lub za pośrednictwem poczty. W wyjątkowych przypadkach wniosek może zostać złożony ustnie do protokołu.
Działania urzędu
Wniosek złożony przez przedsiębiorcę jest weryfikowany przede wszystkim pod względem jego zgodności z przepisami prawa podatkowego i regulacjami dotyczącymi pomocy publicznej. W przypadku wniosku, który nie spełnia wszystkich wymogów, organ podatkowy może wezwać wnioskodawcę do usunięcia braków w terminie siedmiu dni od daty doręczenia wezwania. Istnieje również możliwość wezwania podatnika w celu złożenia dodatkowych wyjaśnień lub dokumentów niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy. Organ podatkowy ustala stan finansowy przedsiębiorcy ubiegającego się o ulgę w oparciu o deklaracje i zeznania podatkowe, sprawozdania finansowe, a w przypadku osób fizycznych, dodatkowo w oparciu o złożone oświadczenie o stanie majątkowym.
Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej dotyczącymi terminów załatwiania spraw, organ podatkowy powinien rozpatrzyć wniosek przedsiębiorcy bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca, a jeżeli sprawa okazałaby się szczególnie skomplikowana, termin ten może zostać przedłużony do dwóch miesięcy.
Przedsiębiorca ubiegający się ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych może aktywnie uczestniczyć w każdym stadium postępowania podatkowego, w szczególności przeglądać akta sprawy oraz sporządzać z nich kopie, notatki lub odpisy, żądać uwierzytelnienia odpisów lub kopii akt sprawy lub wydania z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów, wypowiedzieć się w sprawie zebranego materiału dowodowego przed wydaniem decyzji oraz dołączyć dokumenty mające znaczenie dla sprawy.
Po przeprowadzeniu postępowania organ podatkowy wydaje decyzję w sprawie przyznania albo odmowy przyznania ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych. Od wydanej decyzji podatnikowi przysługuje odwołanie w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji.
PRZYKŁAD
WSKAZANIE LICZBY RAT
Spółka budowlana posiada zaległość podatkową w VAT za okres styczeń-lipiec 2007 r. w kwocie 100 tys. zł. Podatnik złożył w urzędzie skarbowym wniosek o rozłożenie zaległości podatkowej na 20 równych rat. Organ podatkowy wydał decyzję, w której przyznał wnioskowaną ulgę, postanawiając jednocześnie o spłacie należności w 10 równych ratach. Organ podatkowy nie musiał stosować się do wskazania ilości rat przez przedsiębiorcę, jednak wnioskodawca ma prawo do złożenia odwołania w terminie 14 dni od daty otrzymania decyzji do dyrektora izby skarbowej za pośrednictwem naczelnika urzędu skarbowego.
PRZYKŁAD
POMOC NA SZKOLENIA
Podatnik osiąga roczny obrót z prowadzonej działalności kształtujący się na poziomie 400 tys. zł i zatrudnia 5 pracowników. Przedsiębiorca chciałby ubiegać się o pomoc publiczną na szkolenia specjalistyczne w formie rozłożenia na raty zaległości podatkowej. Podatnik nie korzystał wcześniej z pomocy publicznej. Progi oraz pułapy finansowe określające kategorię przedsiębiorstwa niezbędne do ustalenia dopuszczalnej wielkości pomocy dla przedsiębiorców określane są w oparciu o art. 2 załącznika I do rozporządzenia Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw. Ponieważ podatnik zatrudnia mniej niż 10 pracowników, a jego roczny obrót nie przekracza 2 mln euro, zalicza się on do kategorii mikroprzedsiębiorców. Wielkość pomocy udzielonej przedsiębiorcy nie będzie zatem mogła przekraczać 45 proc. kosztów kwalifikujących do objęcia pomocą. Pomoc zostanie udzielona pod warunkiem złożenia wraz z wnioskiem szczegółowej dokumentacji kosztów szkolenia dokumentujących do objęcia pomocą.
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja Podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
■ Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 59, poz. 404).
■ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie udzielania niektórych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc publiczną na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw (Dz.U. nr 110, poz. 758).
■ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 maja 2007 r. w sprawie udzielania niektórych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc publiczną na szkolenia (Dz.U. nr 93, poz. 622).
■ Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis (Dz.Urz. UE L z dnia 28 grudnia 2006 r.).
■ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie zaświadczeń o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie i rybołówstwie (Dz.U. nr 53, poz. 354).
■ Rozporządzenie Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw (Dz.Urz. UE L 10 z 13 stycznia 2001 r.).
■ Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej (Dz.Urz. UE L z dnia 13 stycznia 2001 r.).
■ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie udzielania niektórych ulg w ramach pomocy de minimis (Dz.U. nr 76, poz. 498).