Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Chodzi o pismo Drugiego Urzędu Skarbowego w Częstochowie, ale niewykluczone, że takich wezwań jest więcej.
Jest skierowane do przedsiębiorców, którzy płacą 19-proc. podatek. Może więc chodzić zarówno o podatników, którzy wybrali liniowy PIT, jak i o osoby prawne, które płacą 19 proc. CIT (pismo tego nie precyzuje).
Adresaci mają trzy dni na złożenie wyjaśnień. W korespondencji brak jest podstawy prawnej. Fiskus uzasadnia jedynie, że ma na celu „ochronę legalnego biznesu i zasad uczciwej konkurencji”. Dodaje, że chodzi o „weryfikację prawidłowości i rzetelności wywiązywania się z obowiązku naliczania i wpłat zaliczek na podatek dochodowy”.
Zastrzega też, że reakcja przedsiębiorcy na pismo będzie „monitorowana”.
Język prosty, ale groźny
Czytelnik DGP, który otrzymał takie pismo, nie kryje zaskoczenia.
– W pierwszej chwili myślałem, że chodzi o zwykłą pomyłkę. Dlaczego urzędnicy żądają ode mnie danych, które sami mogą znaleźć w swoim dziale rachunkowości? Czemu to wszystko ma służyć? – pyta.
Koniec kredytowania
Fiskus zainteresował się nagle zaliczkami na podatek dochodowy, bo nie widzi na bieżąco deklaracji „zaliczkowych”. Zostały one zlikwidowane już w 2007 r.
Przedsiębiorcy obliczają co miesiąc (lub co kwartał) zaliczki na PIT i CIT i wpłacają je do urzędu skarbowego, ale fiskus nie wie, od jakiej podstawy zaliczka została obliczona i czy jest poprawna. Sumę wpłat poznaje dopiero w następnym roku, w rozliczeniu rocznym.
W założeniu był to ukłon w stronę przedsiębiorców, którym chciano oszczędzić biurokracji. W ślad za tym pojawiły się jednak inne skutki.
Niektórzy przedsiębiorcy wykorzystują obecny brak deklaracji, by kredytować się na koszt budżetu państwa. – Wykorzystując opóźnioną reakcję fiskusa na brak wpłaty w terminie, przesuwają zapłatę zaliczki do US na następne miesiące. Zamiast tego wolą np. opłacić zobowiązania wobec kontrahenta czy pracowników – mówi Przemysław Antas, radca prawny i doradca podatkowy w Antas Tax.
Ekspert zgadza się z tym, że w trakcie roku urzędnikom trudno jest ustalić, czy przedsiębiorca terminowo wywiązuje się ze swoich obowiązków wobec fiskusa.
– W każdym urzędzie skarbowym jest dział rachunkowości, w którym znajdą się dane o wpłatach, ale bez deklaracji zaliczkowej trudno wyciągnąć z nich odpowiednie wnioski – potwierdza Przemysław Antas.
Problem znany jest od lat. Skąd więc nagłe zainteresowanie nim fiskusa?
Przemysław Antas przypuszcza, że urzędnicy skonfrontowali brak zaliczek z danymi z jednolitych plików kontrolnych oraz informacjami z ZUS. Na tej podstawie wysnuli wniosek, że nie są one na bieżąco wpłacane.
Stąd wezwanie w piśmie do „niezwłocznego podjęcia działań zmierzających do realizacji tychże obowiązków i dokonania wpłat zaliczek za każdy nieuregulowany okres rozliczeniowy”.
Co więcej, fiskus oczekuje, że zaległe zaliczki zostaną wpłacone za każdy miesiąc/kwartał oddzielnie. Chce więc widzieć, kto od kiedy i na jaką kwotę zalega.
Bez nieuchronnej kary
Teoretycznie za niewpłacanie podatku (w tym zaliczek) w terminie przedsiębiorcom grozi odpowiedzialność karna (na podstawie art. 57 kodeksu karnego skarbowego).
Zgodnie jednak z art. 57 par. 2 k.k.s., jeśli sprawa w ogóle trafi do sądu, to ten może odstąpić od wymierzenia kary, gdy przedsiębiorca wpłacił podatek przed rozpoczęciem postępowania w sprawie o wykroczenie skarbowe.
– W praktyce więc do tej pory główną sankcją dla kredytującej się firmy była wpłata odsetek od spóźnionej zaliczki – zauważa Przemysław Antas.
Pismo behawioralne
Nieoficjalnie przedstawiciele Krajowej Administracji Skarbowej uspokajają, że nie należy wpadać w popłoch. Zapewniają, że pismo nie ma związku z kontrolą, czynnościami sprawdzającymi ani jakimkolwiek innym, formalnym postępowaniem. Dlatego brak jest w nim wskazania podstawy prawnej.
Ma być to podobno kolejna już odsłona wysyłki tzw. pism behawioralnych, czyli projektu rozpoczętego kilka lat temu przez skarbówkę we współpracy z Bankiem Światowym.
Z założenia pismo behawioralne powinno być napisane prostym, zrozumiałym językiem. Badania realizowane przez Bank Światowy udowadniały, że dłużnik, który otrzyma tak zredagowane pismo, chętniej rozliczy się z zaległego podatku.
Musi być podstawa
Pismo Drugiego Urzędu Skarbowego w Częstochowie nie jest jednak napisane ani prostym, ani zrozumiałym językiem. Ma też inne wady.
– Niezależnie od tego, jak je nazwiemy, powinna być w nim wskazana podstawa prawna do przekazania „szczegółowych rozliczeń” – komentuje Michał Majczyna, doradca podatkowy współpracujący z MVP TAX.
Jego zdaniem taką podstawą nie może być stwierdzenie o „ochronie legalnego biznesu i zasad uczciwej konkurencji”.
– Wprawdzie są to wartości jak najbardziej pożądane, ale nie mogą być wyłączną podstawą prawną dla działań organów w praworządnym państwie. Fiskus powinien działać na podstawie przepisów prawa, a nie wyłącznie w oparciu o reprezentowane wartości – mówi ekspert.
Zdaniem Przemysława Antasa lepszym wyjściem niż wysyłka pism byłoby odwrócenie zmiany z 2007 r. i przywrócenie obowiązku wysyłania deklaracji zaliczkowych.
– W praktyce do tego właśnie sprowadzają się wyjaśnienia, których żąda urząd skarbowy. Same deklaracje w dobie funkcjonowania jednolitych plików kontrolnych wcale też nie musiałyby wiązać się z dużą biurokracją – uważa ekspert.
Lepiej nieformalnie
Według Michała Majczyny prowadzenie korespondencji w tak nieformalny sposób może być po prostu wygodne dla skarbówki. Co innego formalne procedury, takie jak czynności sprawdzające, postępowanie podatkowe czy kontrola – te mogą być stosowane jedynie w określonych sytuacjach i przewidują określone gwarancje procesowe dla strony, czyli dla podatnika.
– Stosowanie nieformalnych i nieprzewidzianych w przepisach metod weryfikacji rozliczeń podatnika może więc godzić w zasady ochronne przewidziane w ordynacji podatkowej czy przepisach ustawy – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1292 ze zm.) – uważa Michał Majczyna.
Jego zdaniem w ten sposób mogą być omijane np. ograniczenia w zakresie kontroli. Jakie? – Na przykład te dotyczące równoczesnego podejmowania i prowadzenia więcej niż jednej kontroli czy limitu czasu ich trwania w jednym roku kalendarzowym – mówi ekspert.
Co dalej
W ocenie Jarosława Ziółkowskiego, doradcy podatkowego w Independent Tax Advisers, wysyłane obecnie pisma przypominają te z połowy 2018 r., gdy wzywano firmy do wytłumaczenia się ze spadku dochodów w 2017 r. (w porównaniu z 2016 r.).
Urzędy skarbowe tłumaczyły wtedy, że to efekt „nowego, przyjaznego podejścia” do podatnika, a dokumenty są wysyłane głównie z uwagi na to, że przedsiębiorcy występowali o zwrot dużych kwot z budżetu państwa.
– Po przeczytaniu najnowszego pisma muszę jednak przyznać, że urząd, który nakazuje w ciągu trzech dni złożyć wyjaśnienia w sprawie danych, które sam posiada i nie przywołuje przy tym podstawy prawnej, wcale nie musi kojarzyć się z przyjaznym podejściem – komentuje Jarosław Ziółkowski.
Jest ciekaw, w jaki sposób będą działać urzędy, jeśli podatnicy nie odpowiedzą na tak sformułowane pisma.
– Dopisek o „monitorowaniu” reakcji może sugerować, że następnym krokiem będzie wszczęcie oficjalnej procedury, czyli np. czynności sprawdzających – uważa ekspert.
