Subskrybuj nas na Youtube
Będzie jednak jeden warunek – powiązany z nim rachunek rozliczeniowy musi widnieć w nowym wykazie. Tak wynika z odpowiedzi Ministerstwa Finansów na pytanie DGP. Niestety w praktyce procedura może być bardziej skomplikowana
Chodzi tutaj o zmiany wprowadzone przez ustawę z 12 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1018). Zgodnie z nią już od 1 września br. ma działać biała lista podatników VAT, czyli nowy wykaz podmiotów:
- w odniesieniu do których naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał rejestracji albo które wykreślił z rejestru jako podatników VAT;
- zarejestrowanych jako podatnicy VAT, w tym podmiotów, których rejestracja jako podatników VAT została przywrócona.
Ponadto biała lista podatników VAT będzie zawierać informacje o numerach rachunków bankowych podatników, które zostały przez nich zgłoszone organom podatkowym.
Mogłoby wydawać się, że taka specyfikacja czynnych podatników VAT, za pomocą której można będzie weryfikować kontrahentów historycznie (nawet pięć pełnych lat wstecz), to rozwiązanie jednoznacznie korzystne dla podatników. Niestety, już niebawem może się okaże, iż skutek jest odwrotny. Już bowiem sam fakt, że takie narzędzie zostało udostępnione, może utwierdzić przedstawicieli fiskusa w przekonaniu, iż podatnik odliczający VAT z faktury jest zobligowany do weryfikacji statusu formalnego kontrahenta, tj. musi sprawdzać, czy jest on zarejestrowany jako czynny podatnik VAT. Tymczasem pod rządami ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2174 ze zm.; dalej: ustawa o VAT) nie było, nie ma i być nie może (chyba, że po uzyskaniu notyfikacji Komisji Europejskiej) przepisu, który expressis verbis warunkowałby odliczenia VAT od tego, czy świadczący jest zarejestrowanym podatnikiem. Taki negatywny skutek wprowadzenia przepisów dotyczących białej listy to jedynie moje przewidywania, ale obawiam się, że niebawem praktyka je potwierdzi. Jednak pewne negatywne skutki zostały wprost zapisane w prawie podatkowym – tyle że wcale nie w ustawie o VAT, a w regulacjach normujących podatki dochodowe.
Konsekwencje w podatku dochodowym
Chcąc zmotywować podatników do regulowania kwot należnych kontrahentom będącym czynnymi podatnikami VAT właśnie za pośrednictwem zgłoszonych fiskusowi rachunków, prawodawca wprowadza od 2020 r. szczególne regulacje, które – w określonych przypadkach – skutkować będą pozbawieniem podatników prawa do rozliczenia kosztów podatkowych bądź spowodują podwyższenie przychodów.
Otóż zarówno podatnik PIT, jak i CIT nie uwzględnią w rachunku podatkowym po stronie kosztów wydatków w przypadku, gdy zapłata na rzecz czynnego podatnika nie zostanie dokonana z wykorzystaniem rachunku widniejącego na białej liście, a jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 tys. zł lub równowartość tej kwoty. Konsekwencje poniesie też podatnik, który na podstawie umowy zawartej z dostawcą towarów lub usługodawcą zarejestrowanym na potrzeby podatku od towarów i usług jako podatnik VAT czynny albo nabywcą towarów lub usługobiorcą będzie zobowiązany do pobrania należności od nabywcy towarów lub usługobiorcy za dostawę towarów lub świadczenie usług potwierdzone fakturą i przekazania jej w całości albo części dostawcy towarów lub usługodawcy. Jeśli dokonałby zapłaty tej należności przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu na białej liście, wówczas ustali się u niego przychód w dniu zlecenia przelewu. Przy czym przychód definiowany będzie w takiej wysokości, w jakiej płatność została dokonana na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu na białej liście. Nadmienić należy, że w obu przypadkach można odwrócić negatywy skutek (tj. wyłączenie kosztów lub konieczność wykazania przychodu) dokonania przelewu na inny rachunek bankowy niż zgłoszony organowi. Aby tak było, podatnik (płacący) musi poinformować o takiej zapłacie naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury w terminie trzech dni od dnia zlecenia przelewu (nie chodzi o trzy dni robocze, a trzy dni).
Z powyższego w sposób jednoznaczny wynika, że już od 2020 r. przy transakcjach o wartości powyżej 15 tys. zł (bez względu na ilość płatności) przed dokonaniem zapłaty podatnik będzie musiał sprawdzić, czy rachunek, na który reguluje zobowiązanie, figuruje na białej liście. Sposób realizacji tego obowiązku nie w każdym przypadku jest jednak oczywisty.
Kłopotliwe rachunki wirtualne
Wątpliwości pojawią się wówczas, gdy świadczący będzie korzystał z rachunków wirtualnych czy subkont przypisanych do konkretnego nabywcy, a czasem nawet do faktury. Mechanizm ten polega na tym, że każdy pojedynczy kontrahent sprzedawcy towaru lub usługi otrzymuje przypisany wyłącznie do niego niepowtarzalny numer rachunku, który to numer wykorzystuje przelewając zapłatę za towar lub usługę, jednak środki pieniężne wpływają (i są księgowane przez bank) na jeden rachunek rzeczywisty, do którego te wirtualne numery są przyporządkowane. Numer wirtualny jest stosowany w celu zautomatyzowania rozliczeń – użycie go przez wpłacającego powoduje, iż system sam rozpoznaje wszystkie parametry przelewu i dokonywane jest jego automatyczne księgowanie na rachunku bieżącym prowadzonym na rzecz sprzedawcy.
Na problemy, jakie mogą powstać w związku z kontami wirtualnymi, zwracano uwagę już w czasie prac legislacyjnych nad nowelizacją, ale nie wpłynęło to bezpośrednio na ostateczne brzmienie przepisów. Po wprowadzeniu nowych regulacji dotyczących białej listy podatników VAT szczególne znaczenie zyskuje zaś pytanie, czy tego rodzaju rachunki muszą być zgłaszane organowi, a w konsekwencji ujawniane na białej liście? Jakie będą skutki, jeżeli rachunki nie będą zgłoszone? Czy zapłata na rachunek wirtualny niefigurujący na białej liście pozbawi podatnika podatkowych kosztów uzyskania? Pytanie w tej sprawie redakcja DGP zadała Ministerstwu Finansów. Podatników może satysfakcjonować udzielona odpowiedź, według której nie ma obowiązku dokonywania zgłoszeń rachunków wirtualnych, a zapłata na takie subkonto nie pozbawia prawa do rozliczenia kosztu podatkowego, jeżeli zgłoszony jest rachunek rozliczeniowy, z którym jest powiązane wirtualne konto. Problemem może jednak okazać się również to, że kontrahent na białej liście nie odnajdzie informacji o takim powiązaniu. Racjonalnie działający podatnik – nim dokona takiej płatności – będzie musiał sprawdzić rachunek rozliczeniowy, z którym jest powiązane subkonto. To oznacza konieczność wykonania dodatkowej pracy, ustalenia numeru odpowiedniego rachunku rozliczeniowego, weryfikacji itd. Innymi słowy, przydałoby się, aby resort finansów zaproponował lepsze rozwiązanie. Jest na to szansa, bo w odpowiedzi dla DGP stwierdził, że do końca roku powinno być przygotowane narzędzie umożliwiające sprawdzenie, czy rachunek wirtualny, na który jest dokonywany przelew, jest powiązany z rachunkiem zamieszczonym w wykazie podatników VAT.
Moment weryfikacji w wykazie
Kolejne wątpliwości mogą dotyczyć tego, na jaki dzień powinna być dokonana weryfikacja, czy rachunek bankowy znajduje się na białej liście w przypadku, gdy podatnik zleca bankowi dokonanie przelewu z datą przyszłą (np. zlecenie 20 stycznia, a realizacja, bez czynnego udziału podatnika, 5 lutego). Według odpowiedzi resortu finansów: „Dla weryfikacji, czy rachunek kontrahenta znajduje się w wykazie, decydujący będzie dzień zlecenia przelewu bankowi, a nie dzień obciążenia rachunku nabywcy bądź uznania rachunku sprzedawcy”.
W pełni zgadzam się z takim stwierdzeniem, ponieważ w przepisach istotnie jest mowa o weryfikacji numeru rachunku „na dzień zlecenia przelewu”, a nie jak np. w art. 60 par. 1 pkt 2 ustawy 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 900) o „dniu obciążenia rachunku”. Pozostaje więc mieć nadzieję, że w międzyczasie nie pojawi się jakaś kreatywna wykładnia, według której ważne będzie obciążenie rachunku bankowego, ponieważ byłoby to szczególnie uciążliwe dla podatników zlecających przelewy z kilkudniowym wyprzedzeniem. ©℗
Odpowiedzi Ministerstwa Finansów z 6 czerwca 2019 r. na pytania DGP
DGP: Na jaki dzień powinna być dokonana weryfikacja, czy rachunek bankowy znajduje się na białej liście podatników VAT w przypadku, gdy podatnik zleca bankowi dokonanie przelewu z datą przyszłą?
MF: Ustawa z 12 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw wprowadziła m.in. zmiany w podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku dochodowym od osób prawnych. Stosownie do nowego brzmienia art. 22p ust. 1 i 2 oraz dodawanego ust. 4 w ustawie z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych podatnik prowadzący działalność gospodarczą nie zalicza do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy – Prawo przedsiębiorców m.in. została dokonana przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w wykazie podmiotów, o którym mowa w art. 96b ustawy o podatku od towarów i usług w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług, potwierdzonych fakturą, dokonanych przez podatnika zarejestrowanego na potrzeby podatku VAT jako podatnika VAT czynny.
Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się, w przypadku gdy podatnik dokonujący płatności dokonał zapłaty przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w wykazie podmiotów, o którym mowa w art. 96b ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, i złożył zawiadomienie o zapłacie na ten rachunek do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury w terminie trzech dni od dnia zlecenia przelewu (ust. 4).
Zatem dokonanie płatności na rachunek inny niż wymieniony w wykazie i niepoinformowanie o tym fakcie naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury wywoła skutek w postaci obowiązku skorygowania kosztów uzyskania przychodów. Analogiczne przepisy zostały wprowadzone również w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Zmiany będą obowiązywać od 1 stycznia 2020 r.
Dla weryfikacji, czy rachunek kontrahenta znajduje się w wykazie, decydujący będzie dzień zlecenia przelewu bankowi, a nie dzień obciążenia rachunku nabywcy bądź uznania rachunku sprzedawcy.
DGP: W czasie prac legislacyjnych dotyczących nowelizacji ustaw o VAT i podatkach dochodowych w zakresie białej listy podatników VAT podnoszony był problem kont wirtualnych (czy subkont), jakimi posługują się firmy, które – mając wielu klientów – stosują mechanizm automatycznego księgowania wpłat. Czy tego rodzaju rachunki (niekiedy setki tysięcy) muszą być zgłaszane i w konsekwencji ujawniane na białej liście? Jeżeli nie (co zdaje się być właściwe), to czy zapłata dokonana na taki rachunek, do której ma zastosowanie art. 19 prawa przedsiębiorców, spowoduje utratę kosztów uzyskania przychodów (co de facto expressis verbis wynikało będzie z ustaw podatkowych)?
MF: Nie ma obowiązku zgłaszania tzw. rachunków wirtualnych do organu podatkowego i rachunki te nie będą uwidaczniane w wykazie podatników VAT, gdyż nie są to rachunki rozliczeniowe w rozumieniu art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo bankowe.
Nie oznacza to jednak, że podatnik nie będzie mógł dokonywać płatności na tego typu rachunki. Wpłaty na rachunki wirtualne będą traktowane jak wpłaty na rachunek rozliczeniowy, z którym dany rachunek wirtualny jest powiązany. Jeżeli ten rachunek rozliczeniowy będzie zamieszczony w wykazie, wówczas podatnik nie będzie miał konsekwencji w CIT i PIT.
Należy jednak wskazać, że obecnie prowadzone przez resort finansów prace mają na celu wypracowanie narzędzia, które umożliwi sprawdzenie, czy rachunek wirtualny, na który jest dokonywany przelew, jest powiązany z rachunkiem zamieszczonym w wykazie podatników VAT. Taka funkcjonalność powinna być gotowa od 1 stycznia 2020 r.
