Na najnowszym orzeczeniu unijnego trybunału mogą zyskać także inne branże: informatyczna, medyczna, doradcza, serwisowa, architektoniczna, a nawet sprzątająca. Ale nie muszą.
Ostatecznie zadecydują o tym sądy administracyjne. Pierwszy wyrok sądowy w tej sprawie już zapadł i… nie jest korzystny dla podatnika.
Orzeczenie WSA w Warszawie z 9 maja br. (sygn. akt III SA/Wa 2691/18) pokazuje, że zastosowanie wyroku TSUE z 2 maja br. w sprawie Budimex (sygn. akt C-224/18) w innych branżach nie musi być wcale oczywiste.
Pod trzema warunkami
Przypomnijmy: Trybunał dopuścił możliwość powstania obowiązku podatkowego w VAT dopiero w chwili podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego. Wprawdzie wyrok dotyczył branży budowlanej, ale również w wielu innych sektorach gospodarki protokół odbioru decyduje o obowiązku wypłaty wynagrodzenia wykonawcy usługi.
Eksperci przestrzegają jednak przed upraszczaniem tez orzeczenia TSUE. Przypominają, że unijny trybunał nie pozostawił stronom całkowitej swobody w kształtowaniu momentu powstania obowiązku podatkowego. Obwarował bowiem przesunięcie obowiązku rozliczenia VAT (na moment podpisania protokołu) aż trzema warunkami. Istotne mają być:
■ praktyka handlowa panująca w branży,
■ odpowiednie zapisy umowne, oraz
■ możliwość oszacowania wynagrodzenia przed odbiorem prac.
W konsekwencji skutki orzeczenia TSUE będą każdorazowo oceniane przez fiskusa i sądy. W pierwszym wyroku, który zapadł po orzeczeniu unijnego trybunału, warszawski WSA uznał, że odbiór prac nie ma znaczenia dla celów VAT.
Nie w analizach rynku
Sprawa rozstrzygnięta przez warszawski sąd dotyczyła firmy, która kupuje od innego podmiotu z Unii Europejskiej m.in. analizy i badania rynku. Efektem tak określonej usługi jest zawsze raport wieńczący prace analityczne.
Problem polega na tym, że polska spółka, która je zamawia, dostaje raport nawet z kilkumiesięcznym opóźnieniem. Spór sprowadzał się więc do tego, kiedy powstaje obowiązek podatkowy w VAT – czy już w momencie zakończenia przygotowania raportu, czy dopiero w chwili dostarczenia go zamawiającemu.
Spółka argumentowała, że dopiero, gdy otrzyma dokument, ma pewność, że usługa została wykonana. WSA orzekł jednak, że wykonanie usługi następuje już w chwili przygotowania raportu, a więc to wtedy powstaje obowiązek w VAT.
Nawiązując do wyroku TSUE, warszawski sąd zwrócił uwagę na to, że w sprawie Budimexu pojawiły się usterki, które wykonawca musiał usunąć. Dlatego możliwe było przesunięcie wykonania usługi na moment podpisania protokołu odbiorczego. W rozpatrywanej przez WSA sprawie nic takiego nie miało miejsca.
W innych branżach
Eksperci uważają jednak, że wiele spraw może zakończyć się równie korzystnie jak dla Budimexu. – Podobna praktyka, jak w branży budowlanej, której dotyczył wyrok TSUE, jest stosowana w obrocie gospodarczym, np. w usługach: informatycznych (wdrożeniowych), doradczych, serwisowych (rozliczenie dopiero po akceptacji napraw gwarancyjnych przez gwaranta) czy architektonicznych – wylicza Krystian Łatka, doradca podatkowy z Instytutu Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy.
Zdaniem Doroty Pokrop, partnera w EY, wyrok TSUE może okazać się przydatny również w branży IT (w szczególności dla usług programowania i tworzenia aplikacji na zlecenie), a także przy usługach: sprzątania, montażowych, a nawet doradczych.
Jarosław Ziółkowski, doradca podatkowy w Independent Tax Advisors, zwraca uwagę na to, że w branży informatycznej standardem jest wykonywanie usługi etapowo. Zamawiający każdorazowo potwierdza jej wykonanie w dokumencie podobnym do protokołu budowlanego.
Korzyści z wyroku…
– W świetle dotychczasowej praktyki sprzedawca już na moment przedstawienia usługi do odbioru musiał wykazać VAT, mimo że kupujący zazwyczaj nie płacił ceny aż do momentu zatwierdzenia protokołu – wyjaśnia Dorota Pokrop. Efektem tego była konieczność finansowania podatku przez sprzedawcę, czasem nawet przez długi czas.
Wykorzystanie wyroku TSUE w sprawie Budimexu pozwoliłoby więc na opóźnienie płatności VAT do urzędu skarbowego.
– Jeśli mamy odpowiedni zapis w umowie, mamy zwyczaje branżowe i wiadome jest, że bez akceptacji wykonania dzieła związany z nim VAT należny byłby szacowany, to tezy TSUE jak najbardziej mają w tym przypadku zastosowanie – uważa Jarosław Ziółkowski.
…lecz nie zawsze
Krystian Łatka dodaje, że w wielu umowach pojawia się klauzula uzależniająca wystawienie faktury od podpisania protokołu odbioru usługi. – Pytanie jednak, czy w danej branży jest to normą? – podkreśla ekspert.
Zwraca też uwagę na inny warunek wynikający z orzeczenia TSUE – trybunał eksponuje wpływ odbioru robót (protokołu) na ostateczną wysokość wynagrodzenia. Słowem, odroczenie momentu powstania obowiązku podatkowego (do chwili podpisania protokołu) jest możliwe tylko wtedy, gdy nie można ustalić wynagrodzenia. A to w innych branżach niż budowlana wcale nie jest regułą.
– Zwykle kontrahenci umawiają się na określone wynagrodzenia, natomiast od protokołu uzależniona jest jedynie wymagalność wynagrodzenia (lub jego części), a nie wysokość – podkreśla Krystian Łatka.
Zdaniem Jarosława Ziółkowskiego należałoby się zastanowić, czy w ogóle można mówić o wykonaniu usługi, gdy w części albo w całości nie akceptuje jej zamawiający, a więc gdy wynagrodzenie z tego tytułu nie jest jeszcze należne. – VAT powinien być odprowadzany od kwot należnych, odzwierciedlających subiektywną wartość świadczeń pomiędzy stronami, a nie od kwot hipotetycznych – uważa ekspert ITA.
Odbiór wyrobów medycznych
Zdaniem Radosława Maćkowskiego, doradcy podatkowego i współtwórcy MVP TAX, wyrok TSUE będzie miał na pewno znaczenie dla branży wyrobów medycznych.
– Dostawa zaawansowanych wyrobów medycznych, takich jak rezonans magnetyczny czy tomograf, nie kończy się na wstawieniu ich do szpitala oraz prostym skonfigurowaniu. Aby takie urządzenia mogły prawidłowo funkcjonować, bardzo często wymagane są skomplikowane czynności budowlano-montażowe (np. adaptacja i przebudowa pomieszczeń, stworzenie sieci przyłączeń technicznych) – podkreśla ekspert.
Dodaje, że zwykle dystrybutor lub producent sprzętu zlecają te prace wyspecjalizowanej firmie zewnętrznej, bo sami nie dysponują własną ekipą budowlaną.
– I tu pojawia się pierwszy problem, bo żeby prawidłowo rozliczyć VAT od usług budowlanych lub budowlano-montażowych towarzyszących dostawie sprzętu medycznego, trzeba wiedzieć, kiedy można uznać usługę za wykonaną. Drugi problem to prawidłowe zafakturowanie takiego świadczenia dla finalnego nabywcy, czyli podmiotu leczniczego (szpitala, przychodni, kliniki) – wyjaśnia Radosław Maćkowski.
Jego zdaniem, w świetle wyroku trybunału, w takich przypadkach usługa budowlana lub budowlano-montażowa zostanie wykonana po podpisaniu zgodnie z umową protokołu zdawczo-odbiorczego.
Co dalej
Zdaniem ekspertów wiele zależeć będzie od tego, jak do wykładni TSUE podejdą teraz organy podatkowe i sądy. – Do czasu ukształtowania praktyki orzeczniczej, podatnicy powinni weryfikować zawarte umowy, czy spełniają one warunki określone przez TSUE dla powiązania wykonania usługi z protokołem odbioru – uważa Krystian Łatka.
Zdaniem Doroty Pokrop dobrym rozwiązaniem jest też wystąpienie o wydanie interpretacji indywidualnej.
Z naszych nieoficjalnych informacji wynika, że Ministerstwo Finansów zastanawia się nad wydaniem interpretacji ogólnej po wyroku TSUE.
Nie tylko protokół zdawczo-odbiorczy
O skutkach wyroku TSUE czytaj też dziś w Tygodniku Podatki i Księgowość