Dzień 1 stycznia 2009 r. przyniósł istotną zmianę w zakresie odpowiedzialności za zaległości podatkowe zbywcy związane z nabywanym majątkiem i wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej. W jakich przypadkach organy podatkowe mogą obecnie pociągnąć do odpowiedzialności podatkowej nabywców majątku podatnika prowadzącego działalność gospodarczą?
MIROSŁAW MICHNA
doradca podatkowy, partner, Doradztwo Podatkowe KPMG
W stanie prawnym obowiązującym do końca 2008 roku przejęcie zobowiązań podatkowych zbywcy dotyczyło nabywców przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, a także składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, jeżeli ich wartość jednostkowa w dniu zbycia wynosiła co najmniej 16 100 zł. Zakres tej odpowiedzialności uległ znacznemu zawężeniu, począwszy od 1 stycznia 2009 r. Nie obejmuje on już innych składników majątku niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część. Poza tym odpowiedzialność taka jest wyłączona, jeśli przy zachowaniu należytej staranności nabywca wykaże, że nie mógł wiedzieć o zaległościach podatkowych przedsiębiorcy. Dodatkowo przepis art. 112 regulujący odpowiedzialność za długi podatkowe zbywcy nie ma zastosowania do nabycia składników majątku w postępowaniu egzekucyjnym oraz upadłościowym.
Potencjalne zaległości, w stosunku do których następuje przejęcie odpowiedzialności, obejmują poza należnościami podatkowymi odsetki za zwłokę, niezwrócone w terminie zaliczki naliczonego VAT oraz za oprocentowanie tych zaliczek, a także koszty postępowania egzekucyjnego.
W dalszym ciągu nabywca może zabezpieczyć swoje interesy, uzyskując zaświadczenie o wysokości zaległości podatkowych zbywającego. Zaświadczenie takie pozwala na ograniczenie odpowiedzialności za zaległości podatkowe zbywcy wyłącznie do wysokości zaległości wskazanych w zaświadczeniu. Jest ono wydawane przez właściwy miejscowo organ podatkowy - naczelnika urzędu skarbowego, urzędu celnego lub organ gminy (w zakresie podatku od nieruchomości). Analiza przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych prowadzi do wniosku, że zaświadczenie takie stosuje się również do składek na ubezpieczenie społeczne, aczkolwiek w praktyce ZUS odmawia wydawania takich zaświadczeń.
Od 1 stycznia 2009 r. uprawnionym do otrzymania zaświadczenia jest zarówno nabywca (na podstawie upoważnienia zbywcy), jak i zbywca. W poprzednim stanie prawnym o zaświadczenie mógł wystąpić wyłącznie nabywca za zgodą zbywcy. Zaświadczenie o stanie zaległości podatkowych jest ważne przez 30 dni. W praktyce oznacza to, że transakcja dokonana w tym czasie nie powoduje ryzyka przejścia zaległości podatkowych (poza ujawnionymi w zaświadczeniu).