W wielu przypadkach międzynarodowym umowom o unikaniu podwójnego opodatkowania towarzyszą tzw. protokoły. Jakie jest ich znaczenie?
Rola protokołów do umów podatkowych jest bardzo istotna, ponieważ – poza kwestiami mniejszej wagi – zazwyczaj modyfikują one treść kluczowych postanowień zawartych w samych umowach. Można wyróżnić dwa rodzaje protokołów. Do pierwszej grupy należy zaliczyć protokoły podpisywane jednocześnie z samą umową, w tym samym dniu i miejscu. Tego typu protokoły dodatkowe zwykle zawierają doprecyzowania znaczeń używanych w umowie lub zakresu stosowania postanowień danej umowy. Do drugiej grupy należy zaliczyć protokoły podpisywane w późniejszym terminie, będące faktycznie istotnymi zmianami danej umowy, wynikającymi np. ze zmienionego systemu prawa podatkowego w danym państwie, przystąpienia do Unii Europejskiej i potrzeby dostosowania regulacji umownych do dyrektyw unijnych, względnie poszerzonego zakresu wymiany informacji albo wzajemnej pomocy w poborze podatków itp.
Ciekawym przykładem protokołu z pierwszej grupy może być protokół dodatkowy do umowy z Francją z 1975 r., w którym uzgodniono, że w zakresie art. 12 tylko postanowienia art. 7 lub art. 14 – w zależności od przypadku – mają zastosowanie do wynagrodzeń wszelkiego rodzaju płaconych za używanie lub prawo używania wyposażenia przemysłowego, handlowego albo naukowego, za usługi związane z badaniami, studiami lub poszukiwaniami o charakterze naukowym lub technicznym albo za usługi w zakresie porad, kontroli lub nadzoru. Tym samym więc protokół definitywnie potwierdził wyłączenie stosowania podatku pobieranego u źródła od płatności z tytułu transgranicznego leasingu środków trwałych albo od tzw. usług technicznych, które to zagadnienie mogło nie być jednoznacznie rozumiane na gruncie art. 12 samej umowy.
Z kolei do drugiej grupy protokołów można zaliczyć protokół z 2010 r. do konwencji ze Szwajcarią z 1991 r., wprowadzający m.in. zasadnicze zmiany co do sposobu opodatkowania dywidend, oraz protokół z 2009 r. do umowy z Danią z 2001 r. m.in. zmieniający dotychczas obowiązującą metodę unikania podwójnego opodatkowania.