Aby sąd nadał bieg sprawie wniesionej przez pracownika, złożony przez niego pozew musi spełniać wszystkie wymogi formalne. W niektórych kategoriach spraw musi być on też złożony w określonym terminie. Przekroczenie tego terminu skutkuje oddaleniem powództwa bez merytorycznego badania sprawy.
Na odwołanie się od wypowiedzenia umowy o pracę pracownik ma siedem dni. W takim samym terminie złożyć należy pozew o sprostowanie świadectwa pracy, licząc początek biegu tego terminu od dnia odmowy sprostowania świadectwa przez pracodawcę. W ciągu 14 dni należy natomiast złożyć pozew o:
• przywrócenie do pracy lub odszkodowanie, gdy umowę rozwiązano bez wypowiedzenia,
• nawiązanie stosunku pracy, termin liczy się od dnia doręczenia zawiadomienia o odmowie zatrudnienia,
• uchylenie kary porządkowej, termin rozpoczyna bieg od dnia zawiadomienia pracownika o odrzuceniu jego sprzeciwu od kary porządkowej przez pracodawcę.
Większość pozostałych spraw o roszczenia wynikające ze stosunku pracy powinna być wniesiona przed upływem terminu przedawnienia. Wynosi on trzy lata od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
PRZYKŁAD: PRZEKROCZENIE TERMINU
Pracownik wniósł pozew o sprostowanie świadectwa pracy po trzech tygodniach od odmowy sprostowania tego świadectwa przez pracodawcę. Przekroczenie terminu uzasadniał wyjazdem na wakacje. Sąd oddali powództwo bez merytorycznego badania sprawy z powodu przekroczenia terminu do jego wniesienia i braku podstaw do przywrócenia terminu.

Postępowanie uproszczone

Jeszcze przed złożeniem pozwu pracownik musi sprawdzić, czy sprawa, którą ma zamiar wnieść, podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, ponieważ w tego typu sprawach pozew musi zostać złożony na specjalnym formularzu. Jest on dostępny na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości (www.ms.gov.pl) lub w dowolnym sądzie.
W postępowaniu uproszczonym rozpoznawane są te sprawy, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 tys. zł, a roszczenie pracownika wynika z umowy. Pozwu na formularzu nie muszą zatem składać ci pracownicy, dla których podstawą nawiązania stosunku pracy nie była umowa, tylko np. mianowanie lub powołanie. Formularz pozwu musi zostać przez pracownika wypełniony dokładnie tak, jak wynika to z pouczeń znajdujących się w jego treści.
Jeżeli pozew nie zostanie złożony na formularzu, w sprawie podlegającej rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, formularz zostanie wypełniony błędnie bądź będzie zawierał inne braki uniemożliwiające nadanie sprawie prawidłowego biegu, pracownik zostanie wezwany do jego uzupełnienia lub poprawienia w terminie tygodniowym pod rygorem zwrotu pozwu.
Pracownik wnoszący pozew nie może też liczyć na to, iż wskaże swoje roszczenia w sposób ogólny i sprecyzuje je dopiero w czasie czynności wyjaśniających dlatego, że po pierwsze, stosowanie tych przepisów w postępowaniu uproszczonym jest wyłączone, a po drugie, zmiana powództwa, po wniesieniu takiego pozwu, nie jest również dopuszczalna.

Wybór sądu

Pracownik musi ustalić, czy do rozpoznania jego roszczenia właściwy będzie sąd rejonowy czy sąd okręgowy. Do sądu okręgowego skierować należy pozew o prawa niemajątkowe oraz prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 tys. zł.
PRZYKŁAD: WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU
Prezes spółki otrzymujący wynagrodzenie w kwocie 30 tys. zł miesięcznie zamierza wnieść pozew o odszkodowanie za naruszające przepisy prawa rozwiązania umowy o pracę w kwocie 90 tys. zł. Mimo że wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 tys. zł, pozew pracownik powinien wnieść do sądu rejonowego.
W praktyce będą to tylko niektóre sprawy o zapłatę kwot wyższych niż 75 tys. zł, ponieważ do właściwości sądów rejonowych, bez względu na wartość przedmiotu sporu, należą sprawy z zakresu prawa pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy, a także sprawy dotyczące kar porządkowych i świadectwa pracy oraz roszczenia z tym związane.
Pracownik musi wreszcie ustalić, który z sądów będzie miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy. Pozew złożyć może do sądu, w którego okręgu zamieszkuje pozwany pracodawca będący osobą fizyczną, lub gdzie siedzibę ma pracodawca - osoba prawna lub jednostka organizacyjna. Powód może ponadto wnieść pozew do sądu, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana bądź w którego okręgu znajduje się zakład pracy. Okoliczności uzasadniające właściwość sądu pracownik powinien przytoczyć w treści pozwu.

Wymogi formalne

Przygotowując pozew pracownik powinien pamiętać, iż odpowiadać on musi wymogom każdego pisma procesowego. Powinien zatem zawierać oznaczenie sądu i stron wraz z podaniem ich adresów, imię i nazwisko lub nazwę i pełnomocników, podpis strony lub pełnomocnika, wymienienie załączników. Jeśli pozew składa pełnomocnik, należy dołączyć pełnomocnictwo.
Niezbędnym elementem pozwu jest ponadto precyzyjne określenie żądania (tzw. petitum pozwu). W sprawie o zapłatę należy podać konkretną kwotę, której zasądzenia żąda pracownik. Nie spełnia zatem tego wymogu stwierdzenie, że powód domaga się kwoty odpowiedniej bądź wynikającej z umowy o pracę czy dokumentów płacowych znajdujących się u pracodawcy. Jeśli powód domaga się odsetek, musi wskazać okres, za który odsetki mają być zasądzone.

Uzasadnienie pozwu

Pracownik musi też przedstawić uzasadnienie swojego roszczenia. Najistotniejszym elementem, który powinno zawierać uzasadnienie pozwu, jest określenie podstawy faktycznej żądania. Powód nie jest natomiast zobowiązany do wskazywania podstawy prawnej swoich żądań, chociaż może to zrobić. Pozew może również zawierać wnioski dowodowe.
W sprawach o prawa majątkowe pracownik musi określić wartość przedmiotu sporu. W sprawach o zapłatę żądana kwota stanowi wartość przedmiotu sporu. Większe trudności może mieć pracownik z określeniem wartości przedmiotu sporu w innych sprawach majątkowych. Należy zatem wiedzieć, że w sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi, przy umowach na czas określony - suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony - za okres jednego roku. Do każdego pozwu należy dołączyć jego odpis oraz odpisy załączników. Odpisy mogą stanowić kserokopie pozwu i załączników .
PRZYKŁAD: WARTOŚĆ PRZEDMIOTU SPORU
Pracownik wnosi pozew o przywrócenie do pracy. Zatrudniony był na podstawie umowy na czas nieokreślony za wynagrodzeniem 1,5 tys. zł miesięcznie. Wartość przedmiotu sporu, którą powinien wskazać w pozwie, wynosi 18 tys. zł.
Pracownik może złożyć pozew w biurze podawczym sądu lub nadać w urzędzie pocztowym. W tym drugim przypadku datą wniesienia pozwu będzie data nadania uwidoczniona na przesyłce pocztowej.

Kiedy sąd zwróci pozew

Jeśli pozew wniesiony przez pracownika będzie miał braki formalne, sąd wezwie go do ich usunięcia. Braki formalne pozwu, których nie da się usunąć w trakcie czynności wyjaśniających, uzasadniają zwrot pozwu, o ile nie zostaną usunięte w terminie określonym przez sąd. Do najważniejszych braków formalnych pozwu, bez których nie można nadać sprawie dalszego biegu, należy zaliczyć: brak podpisu pod pozwem, niewskazanie adresu pozwanego lub niedokładne określenie strony pozwanej (np. brak imienia osoby fizycznej czy brak oznaczenia formy organizacyjnej pozwanego pracodawcy). Braki formalne mniejszego kalibru, które nie umożliwiają nadania sprawie dalszego biegu, mogą być usuwane w trakcie czynności wyjaśniających, w szczególności dotyczy to mało precyzyjnego określenia żądania.
Nawet jeżeli pracownik otrzyma zarządzenie o zwrocie pozwu z powodu nieusunięcia braków formalnych, jego sprawa może zostać jednak rozpoznana. W tym celu powód w terminie siedmiu dni, który ma na złożenie zażalenia, powinien usunąć brak, o który był wzywany i zwrócić się do sądu o niezwracanie faktycznie pozwu i rozpoznanie sprawy. W takiej sytuacji sąd nie zwróci pozwu, tylko po upływie terminu do wniesienia zażalenia wpisze sprawę pod nowy numer w repertorium i nada jej bieg. Przekraczając termin do usunięcia braków, należy jednak mieć na względzie fakt, iż w takiej sytuacji datą wniesienia pozwu będzie data usunięcia braku formalnego, co w niektórych sprawach może spowodować, iż powodowi upłynie termin zawity do dokonania czynności lub termin przedawnienia.

Pozew można złożyć także ustnie

Pracownik, który nie jest w stanie poradzić sobie z zachowaniem opisanych wyżej wymogów przy sporządzaniu pozwu w formie pisemnej, może skorzystać z możliwości wniesienia pozwu w formie ustnej. Warunkiem złożenia pozwu w takiej formie jest to, aby pracownik nie był reprezentowany przez adwokata lub radcę prawnego.
Pozew w formie ustnej wnosi się do protokołu w sekretariacie sądu. Powinien zawierać wszystkie niezbędne elementy pozwu pisemnego, w szczególności oznaczenie stron, żądania i podstawy faktycznej pozwu. Ustne zgłoszenie pozwu jest jednak wyłączone w postępowaniu uproszczonym.
PRZYKŁAD: POSTĘPOWANIE UPROSZCZONE
Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę zamierzał złożyć ustnie pozew przeciwko pracodawcy o wypłatę należnej mu nagrody jubileuszowej w kwocie 9 tys. zł. W sekretariacie sądu odmówiono mu jednak przyjęcia do protokołu tego pozwu. Było to uzasadnione, ponieważ roszczenie (wynikające z umowy) o zapłatę kwoty niższej niż 10 tys. zł podlegało rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, w którym nie ma możliwości ustnego wniesienia powództwa. Nie może ono w szczególności nastąpić poprzez wypełnienie formularza przez pracownika sądu.

Koszty sądowe

Większość pracowników składających pozwy przeciwko pracodawcy nie musi ich opłacać. W pewnych kategoriach spraw wprowadzono jednak obowiązek uiszczenia opłaty od pozwu. O tym, czy pozew podlega opłacie, decyduje wartość przedmiotu sporu. Jeżeli przekracza ona 50 tys. zł, pozew podlega opłacie stosunkowej w wysokości 5 proc. wartości roszczenia. Pracownik może taką opłatę obliczyć i uiścić samodzielnie, co przyspieszy nadanie biegu sprawie. Jeśli tego nie zrobi, zostanie wezwany do uiszczenia opłaty w terminie tygodniowym pod rygorem zwrotu pozwu. Niezastosowanie się do wezwania sprawi, iż pozew zostanie zwrócony przez sąd.
Ważne!
Jeżeli pracownik dochodzi kilku roszczeń wynikających z jednej umowy o pracę, z których każde kwalifikuje się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym, może dochodzić ich jednym pozwem, o ile łączna wartość przedmiotu sporu nie przekroczy 10 tys. zł
Podstawa prawna
• Art. 126 i nast., art. 187 i nast., art. 5051, art. 461, art. 466-468 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm).