Na żądanie męża sąd orzekł o separacji i podzielił majątek wspólny na dwie równe części. – Teraz mąż, niestety, zmienił zdanie – skarży się pani Jadwiga – i zanim jeszcze orzeczenie uprawomocniło się, zapowiedział wniesienie apelacji. Odgraża się, że zaskarżając je do sądu drugiej instancji, będzie domagał się rozwodu zamiast separacji oraz ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Czy rzeczywiście może tak zrobić – niepokoi się czytelniczka.
Nie. W postępowaniu apelacyjnym mąż nie może wystąpić z nowymi roszczeniami, poza tymi, których domagał się w pierwszej instancji. Ograniczona jest też zmiana powództwa w tym postępowaniu, bo sąd drugiej instancji może rozpoznawać tylko to, czym zajmował się sąd pierwszej instancji. Na ten temat wypowiadał się Sąd Najwyższy, który stwierdził, że w postępowaniu apelacyjnym w sprawie o separację nie jest dopuszczalna zmiana powództwa i wystąpienie z żądaniem orzeczenia rozwodu (takie stanowisko SN zajął w uchwale z 22 czerwca 2005 r., sygn. akt III CZP 23/05).
Z kolei w innym orzeczeniu (postanowienie z 27 maja 1998 r., sygn. akt I CKN 730/97) stwierdził, że w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków nie jest dopuszczalne domaganie się dopiero w postępowaniu apelacyjnym ustalenia nierównych udziałów w tym majątku. Natomiast w wyroku z 19 listopada 1998 r. Sąd Najwyższy uznał, że przytoczenie w apelacji przepisów prawa materialnego wskazujących na inny stan faktyczny niż te, na których opierało się żądanie pozwu, stanowi niedopuszczalną zmianę powództwa.
W tej sytuacji pani Jadwiga nie musi się więc obawiać, że w postępowaniu w drugiej instancji mąż zgłosi niekorzystne dla niej roszczenia, a sąd je uwzględni. Powinna jednak wziąć pod uwagę, że skoro mąż zmienił zdanie i chce rozwiązać małżeństwo przez rozwód (bo np. planuje ponownie ożenić się, a to uniemożliwia mu separacja), to zamiast zmieniać żądanie w apelacji, może wystąpić z pozwem do sądu o rozwód. Musi wówczas przedstawić inny stan faktyczny niż w sprawie o separację, czyli taki, który wskazuje na to, że rozkład pożycia jest nie tylko zupełny (tę przesłankę wystarczy wskazać przy ubieganiu się o orzeczenie separacji małżonków), ale również trwały (rozwód może zostać orzeczony, gdy rozkład pożycia jest zupełny i trwały).
Jednakże w dwóch przypadkach przepisy dopuszczają zmianę powództwa podczas apelacji. Ma to miejsce wówczas, gdy zmienią się okoliczności sprawy, wtedy zamiast pierwotnego przedmiotu sporu można domagać się jego wartości albo innego przedmiotu. I drugi przypadek: wolno rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia na dalsze okresy.
Podstawa prawna
Art. 383 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).