W związku z wejściem w życie 1 stycznia 2015 r. przepisów dotyczących nowego sposobu rozliczenia VAT od usług telekomunikacyjnych, nadawczych i elektronicznych świadczonych na rzecz osób niebędących podatnikami pojawiły się pytania o stosowanie tych regulacji przez małych przedsiębiorców podmiotowo zwolnionych z VAT na podstawie art. 113 ustawy o VAT, tj. ze względu na wartość obrotów poniżej 150 000 zł. Ministerstwo Finansów w broszurze objaśniającej nowy system rozliczania VAT od wspomnianych usług (system ten określany jest skrótem MOSS od angielskiego „mini one stop shop”) wskazało, że tacy przedsiębiorcy mają obowiązek odprowadzać VAT już od pierwszej transakcji unijnej – czyli dokonywanej na rzecz klienta z innego kraju Unii Europejskiej. Analiza przepisów wskazuje, że jest to stanowisko poprawne.
Zastanawiając się, dlaczego tak jest, warto przypomnieć podstawową regulację dotyczącą opodatkowania usług, tj. przepisy o miejscu świadczenia. Dla usług telekomunikacyjnych, nadawczych i elektronicznych świadczonych na rzecz osób niebędących podatnikami miejscem tym jest miejsce zamieszkania lub siedziba usługobiorcy. Zatem w przypadku tego rodzaju usług świadczonych przez polskiego małego przedsiębiorcę, korzystającego ze zwolnienia podmiotowego, na rzecz podmiotu z innego kraju UE, co do zasady to przepisy tego innego kraju będą rozstrzygać o opodatkowaniu usług danego rodzaju. System MOSS wprowadza od tej zasady wyjątek, umożliwiając uproszczone rozliczenia w jednym tylko kraju, nie zawiera jednak żadnych regulacji dotyczących zwolnień podmiotowych, np. osobnych limitów, wyjątków itp. Zatem, biorąc pod uwagę reguły rządzące miejscem opodatkowania usług, możliwość stosowania zwolnienia podmiotowego należałoby rozpatrywać w świetle lokalnego ustawodawstwa kraju UE, w którym usługi są opodatkowane. W tym kontekście należy przypomnieć, że zgodnie z art. 283 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartość dodanej (Dz.Urz. UE z 2006 r. L 347, s. 1) podmiotowego zwolnienia dla małych przedsiębiorców nie stosuje się do podmiotów niemających siedziby w danym kraju (ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług; t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.; analogiczny przepis zawarty jest w art. 113 ust. 13 pkt 3). Zatem co do zasady polski przedsiębiorca nie będzie mógł skorzystać ze zwolnienia obowiązującego w innym kraju UE na podstawie lokalnych przepisów.
Jednocześnie nie ma możliwości odwołania się do zwolnienia wynikającego z art. 113 ustawy o VAT. Dotyczy ono bowiem tylko transakcji sprzedaży, przez co rozumie się dostawy towarów i świadczenie usług na terytorium kraju, nie zaś transakcje mające miejsce świadczenia poza Polską. Powstaje zatem sytuacja, w której mały przedsiębiorca świadczący usługi telekomunikacyjne, nadawcze lub elektroniczne na rzecz podmiotów niebędących podatnikami z innych krajów UE nie może skorzystać ze zwolnienia podmiotowego ani na podstawie przepisów polskich, ani przepisów danego kraju UE. Jednocześnie, jak była już o tym mowa, system MOSS nie wprowadza w tej mierze żadnych własnych zasad ani limitów, co prowadzi do wniosku, że opodatkowana powinna być każda transakcja, bez względu na wielkość obrotów. Pewnym pocieszeniem może być to, że mali przedsiębiorcy znajdujący się w analizowanej sytuacji nie tracą możliwości korzystania ze zwolnienia od transakcji dokonywanych w Polsce, a także to, że mogą korzystać z systemu MOSS, który – jeśli porówna się go z alternatywą w postaci odrębnego rozliczania VAT w każdym kraju – stanowi jednak spore uproszczenie.