Istnieje niemal 50 rodzajów czynności, których nie trzeba rejestrować za pomocą specjalnej kasy. Są to np. usługi związane ze zbieraniem odpadów, czynności notarialne czy dostawa nieruchomości
CYKL: KASY REJESTRUJĄCE (CZ. 2)
Na podstawie art. 111 ust. 1 ustawy o VAT podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób prywatnych (tj. osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych) muszą, co do zasady, prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących. Jednak istnieją wyjątki od tej ogólnej zasady. Zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania w latach 2015–2016 określa rozporządzenie ministra finansów z 4 listopada 2014 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz.U. poz. 1544). Jest to kolejne z wielu rozporządzeń określających zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania.
Zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania dzielą się na dwie grupy – podmiotowe oraz przedmiotowe. O ile zwolnienia podmiotowe przysługują podmiotom spełniającym określone w przepisach rozporządzenia warunki i obejmują całą sprzedaż, podlegającą obowiązkowi ewidencjonowania, występującą u danego podatnika (zwolnienia te określają przepisy par. 3 rozporządzenia w sprawie zwolnień z obowiązku ewidencjonowania; o zwolnieniach tych mowa będzie w kolejnej części cyklu), o tyle przedmiotowe zwolnienia obejmują tylko czynności, których dotyczą.
Zanim jednak wskażę zwolnienia przedmiotowe, dodam, że istnieją czynności, które ze zwolnień tych, co do zasady, nie korzystają. Czynności te (tzw. czynności podlegające bezwzględnemu obowiązkowi ewidencjonowania) wymienia par. 4 rozporządzenia w sprawie zwolnień z obowiązku ewidencjonowania (więcej na temat tych czynności w jednej z kolejnych części cyklu).
W załączniku
Czynności zwolnione przedmiotowo z obowiązku ewidencjonowania wymienia załącznik do wspomnianego rozporządzenia (zob. par. 2 ust. 1). Dzieli on zwolnienia przedmiotowe z obowiązku ewidencjonowania na dwie grupy.
Do pierwszej (część I załącznika do rozporządzenia w sprawie zwolnień z obowiązku ewidencjonowania, czyli poz. 1–34) należą zwolnienia obejmujące towary i usługi, których dostawę/świadczenie traktuje się jako sprzedaż zwolnioną przy ustalaniu prawa do zwolnienia podmiotowego z obowiązku ewidencjonowania ze względu na udział sprzedaży zwolnionej przedmiotowo w sprzedaży ogółem (o zwolnieniu tym mowa będzie w kolejnej części cyklu). Charakterystyczne dla zwolnień należących do tej grupy jest to, że towary i usługi należące do tej grupy określone zostały przez ministra finansów najczęściej nie tylko przez podanie nazwy, ale również przez wskazanie ich symbolu PKWiU (nie jest to jednak zasada bezwzględnie obowiązująca; cztery ze zwolnień należących do tej grupy przysługują „bez względu na symbol PKWiU”).
Do drugiej grupy (część II załącznika do rozporządzenia w sprawie zwolnień z obowiązku ewidencjonowania, czyli poz. 35–49) należą pozostałe zwolnienia przedmiotowe z obowiązku ewidencjonowania. W tym zakresie czynności zostały wskazane przez omówienie (bez wskazywania ich symbolu PKWiU). Czynności zwolnionych z obowiązku ewidencjonowania na podstawie zwolnień należących do tej grupy nie traktuje się najczęściej jako sprzedaży zwolnionej przedmiotowo przy ustalaniu prawa do zwolnienia podmiotowego z obowiązku ewidencjonowania ze względu na udział sprzedaży zwolnionej przedmiotowo w sprzedaży ogółem (czynności te uwzględniane są natomiast w wartości sprzedaży ogółem przy ustalaniu prawa do tego zwolnienia).
Zakwaterowanie i nie tylko
Grupa zwolnień przedmiotowych z obowiązku ewidencjonowania obejmuje 34 rodzaje czynności. W większości są to usługi. [tabela 1]
Zwrócić należy uwagę, że w przypadku trzech spośród zwolnień należących do pierwszej grup warunkiem zwolnienia jest to, aby świadczenie usług nimi objętych w całym zakresie dokumentowane było fakturami (zob. par. 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie zwolnień z obowiązku ewidencjonowania). Są to usługi:
●krótkotrwałego zakwaterowania pozostałe, gdzie indziej klasyfikowane jako pozostałe usługi związane z zakwaterowaniem,
●wynajmu i usługi zarządzania nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi,
●związane z obsługą rynku nieruchomości.
Podkreślić należy, że warunkiem zwolnienia jest udokumentowanie wskazanych usług fakturami w całości. Częściowe udokumentowanie tych usług fakturami powoduje, że zwolnienie z obowiązku ewidencjonowania nie ma zastosowania. [przykład 1]
PRZYKŁAD 1
Prywatny najem
Czynny podatnik VAT wynajmuje mieszkania osobom fizycznym na cele mieszkalne. Ze względu na wątpliwości co do dopuszczalności takiego postępowania podatnik zrezygnował z zapisów o odrębnym rozliczaniu kosztów mediów. Są one w związku z tym doliczane do czynszu najmu, a w konsekwencji powiększają podstawę opodatkowania usług najmu. Mimo to podatnik wystawia faktury tylko na czynsz najmu. W tej sytuacji zwolnienie z obowiązku ewidencjonowania obejmujące świadczenie usług najmu nie ma zastosowania, gdyż usługi te nie są w całości dokumentowane fakturami (są dokumentowane fakturami tylko w części).
Zauważyć należy, że do końca 2013 r. z wymienionych zwolnień mogli również korzystać podatnicy wystawiający zamiast faktur rachunki (rachunki uważane były bowiem za faktury). W przypadku takich podatników warunkiem korzystania ze wskazanych trzech zwolnień było, aby świadczenie usług nimi objętych w całym zakresie dokumentowane było rachunkami wystawianymi zgodnie z art. 87 i 88 ordynacji podatkowej.
Sytuacja zmieniła się od 1 stycznia 2014 r. Od tego dnia wszyscy podatnicy wystawiają faktury. W konsekwencji, z punktu widzenia komentowanych zwolnień, bezwzględnie konieczne jest wystawianie przez podatników faktur.
Pozostali
Grupa zwolnień przedmiotowych z obowiązku ewidencjonowania obejmuje 16 rodzajów czynności. [tabela 2]
Zdarza się, że podatnicy wykonują na rzecz osób prywatnych wyłącznie czynności zwolnione przedmiotowo z obowiązku ewidencjonowania. Podatników takich podzielić można na dwie grupy:
●podatnicy wykonujący czynności należące do pierwszej grupy czynności zwolnionej przedmiotowo od podatku,
●podatnicy wykonujący czynności należące do drugiej grupy czynności zwolnionej przedmiotowo od podatku.
W znacznie lepszej sytuacji znajdują się podatnicy wykonujący czynności należące do pierwszej z wymienionych grup (wyłącznie lub w znacznej, przekraczającej 80 proc., większości). Mogą oni bowiem korzystać ze zwolnienia podmiotowego przysługującego ze względu na udział sprzedaży zwolnionej przedmiotowo z obowiązku ewidencji w sprzedaży ogółem (o zwolnieniu tym mowa będzie w kolejnej części cyklu), a w konsekwencji występowanie u nich pojedynczej sprzedaży na rzecz osoby prywatnej, która nie korzysta ze zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania, najczęściej nie rodzi konieczności zaewidencjonowania jej za pomocą kasy rejestrującej. [przykład 2]
PRZYKŁAD 2
Przeważa dostęp do internetu
Podatnik świadczy – głównie dla osób prywatnych – usługi dostępu do internetu, a więc zwolnione przedmiotowo usługi telekomunikacyjne, a ponadto wynajmuje mieszkanie. Obrót z tytułu świadczenia na rzecz osób prywatnych usług dostępu do internetu wyniósł u podatnika 182 000 zł, zaś obrót z tytułu świadczenia usług wynajmu – 13 000 zł. W tej sytuacji nawet zaprzestanie przez podatnika dokumentowania świadczonych usług wynajmu fakturami nie spowoduje konieczności ewidencjonowania ich za pomocą kasy rejestrującej, gdyż podatnik jest w 2015 r. zwolniony podmiotowo z obowiązku ewidencjonowania ze względu na udział sprzedaży zwolnionej przedmiotowo z obowiązku ewidencji w sprzedaży ogółem (na podstawie par. 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie zwolnień z obowiązku ewidencjonowania).
Podatnicy wykonujący czynności należące do drugiej z wymienionych grup mogą korzystać tylko ze zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania, przysługującego ze względu na wysokość obrotów (także to zwolnienie omówimy w kolejnej części cyklu). Jeżeli zwolnienie to nie ma lub przestanie mieć zastosowanie, podatnicy ci mają obowiązek zaewidencjonowania za pomocą kasy rejestrującej każdej (nawet pojedynczej) sprzedaży na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej lub rolnika ryczałtowego, która nie korzysta ze zwolnienia przedmiotowego z obowiązku ewidencjonowania. A zatem podatnicy ci nie muszą posiadać kasy rejestrującej tylko do czasu, gdy wystąpi u nich pierwsza taka sprzedaż. [przykład 3]
PRZYKŁAD 3
Ponad limit
Podatnik prowadzi sklep internetowy i korzysta ze zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania, obejmującego dostawy towarów w systemie wysyłkowym (pocztą lub przesyłkami kurierskimi), za które zapłata w całości otrzymywana jest za pośrednictwem poczty, banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej. Podatnik ten nie jest zwolniony podmiotowo z obowiązku ewidencjonowania ze względu na kwotę obrotu realizowanego na rzecz osób prywatnych (w 2013 r. podatnik przekroczył limit 20 000 zł i utracił prawo do tego zwolnienia). U podatnika takiego wystąpienie choćby jednej sprzedaży gotówkowej na rzecz osoby prywatnej spowoduje konieczność zaewidencjonowania tej sprzedaży za pomocą kasy rejestrującej (a w konsekwencji zainstalowania takiej kasy).
Co nowego
Obecnie obowiązujący katalog przedmiotowych zwolnień z obowiązku ewidencjonowania różni się nieco od katalogu tych czynności, obowiązującego w latach 2013–2014.
Większe zmiany dotknęły drugiej grupy zwolnień przedmiotowych. Przede wszystkim z końcem 2014 r. zlikwidowane zostało (z zastrzeżeniem okresu przejściowego, trwającego do końca lutego 2015 r.) zwolnienie z obowiązku ewidencjonowania obejmujące świadczenie usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, o ile łącznie są spełnione następujące warunki:
1) każde świadczenie usługi dokonane przez podatnika jest dokumentowane fakturą, w której są zawarte dane identyfikujące odbiorcę,
2) liczba świadczonych usług, o których mowa w pkt 1, w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyła 50, przy czym liczba odbiorców tych usług w tym okresie była mniejsza niż 20 (w przypadku podatników rozpoczynających świadczenie usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych w latach 2013 i 2014 limity były nieco inne).
O ile powyższa zmiana była niekorzystna dla podatników, to korzystna okazała się druga z najważniejszych zmian w katalogu zwolnień przedmiotowych z obowiązku ewidencjonowania. Chodzi o dodanie nowego zwolnienia obejmującego dostawy towarów i świadczenie usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, jeżeli są one w całym zakresie dokumentowane fakturami (zob. par. 2 ust. 1 w zw. z poz. 49 załącznika oraz par. 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie zwolnień z obowiązku ewidencjonowania). Do końca 2014 r. podobnego zwolnienia nie było (o wątpliwościach dotyczących tego zwolnienia pisaliśmy w PiK nr 21 z 2 lutego 2015 r.). [przykład 4]
PRZYKŁAD 4
Sprzedaż samochodu
Podatnik ewidencjonujący sprzedaż za pomocą kas rejestrujących zbył osobie prywatnej zaliczony do środków trwałych samochód. Sprzedaży tej nie musi zaewidencjonować za pomocą kasy. Gdyby podobnej sprzedaży dokonał w 2013 r. lub wcześniej, musiałaby ona zostać zaewidencjonowana na kasie.
Z początkiem 2015 r. zmiany zostały także dokonane w pierwszej grupie zwolnień przedmiotowych. Przede wszystkim zwolnienie z obowiązku ewidencjonowania obejmujące usługi telekomunikacyjne w rozumieniu PKWiU (klasyfikowane w grupowaniu 61 PKWiU) zastąpione zostało trzema (określonymi w par. 2 ust. 1 w zw. z poz. 22–24 załącznika do rozporządzenia w sprawie zwolnień ewidencjonowania) zwolnieniami obejmującymi:
1) usługi telekomunikacyjne, o których mowa w art. 2 pkt 25a ustawy o VAT, a więc dotyczące transmisji, emisji i odbioru sygnałów, tekstów, obrazów i dźwięków lub wszelkiego rodzaju informacji drogą kablową, radiową, optyczną lub za pośrednictwem innych systemów elektromagnetycznych, w tym związane z nimi przeniesienie lub cesję praw do użytkowania środków dla zapewniania takiej transmisji, emisji i odbioru, wraz z zapewnieniem dostępu do ogólnoświatowych sieci informacyjnych, z uwzględnieniem art. 6a rozporządzenia 282/2011,
2) usługi nadawcze, o których mowa w art. 2 pkt 25b ustawy o VAT (a więc nadawcze, o których mowa w art. 6b rozporządzenia 282/2011), świadczone przez podatników świadczących usługi telekomunikacyjne, o których mowa w pkt 1,
3) usługi elektroniczne, o których mowa w art. 2 pkt 26 ustawy o VAT (a więc świadczone za pomocą środków komunikacji elektronicznej, o których mowa w art. 7 rozporządzenia 282/2011), świadczone przez podatników świadczących usługi telekomunikacyjne, o których mowa w pkt 1.
Druga ze zmian dotyczyła czynności notariuszy. Do końca 2014 r. zwolnienie obejmowało usługi prawne (klasyfikowane na gruncie PKWiU w grupowaniu 69.10.1) świadczone przez notariuszy w zakresie objętym wpisem do repertorium A i P. Obecnie zwolnienie obejmuje wszelkie czynności notarialne, bez względu na symbol PKWiU (zob. par. 2 ust. 1 w zw. z poz. 28 załącznika do rozporządzenia w sprawie zwolnień z obowiązku ewidencjonowania).
Podstawa prawna
Art. 111 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.).
Par. 2-4 oraz załącznik do rozporządzenia ministra finansów z 4 listopada 2014 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz.U. poz. 1544).
Art. 6a–7 rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 282/2011 z 15 marca 2011 r. ustanawiającego środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE z 2011 r. L 77, s. 1 ze zm.).
Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).
POPRZEDNIA CZĘŚCI CYKLU UKAZAŁY SIĘ:
cz. I / 2 lutego 2015 / nr 21
