Podstawowy problem w zakresie PIT i CIT od pomocy unijnej dotyczy tego, czy i na jakiej podstawie prawnej jest ona objęta preferencją. To temat wieloletnich sporów, także sądowych
Konsekwencje podatkowe otrzymania dotacji / Dziennik Gazeta Prawna
Dotacje stanowią co do zasady przychody podlegające opodatkowaniu, chyba że są wprost wyłączone lub zwolnione z opodatkowania. Wyłączone mogą być dotacje na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie składników majątku trwałego (art. 12 ust. 4 pkt 6a ustawy o CIT oraz art. 14 ust. 2 pkt 2 i ust. 3 pkt 3a ustawy o PIT), natomiast zwolnienia są wskazane przede wszystkim w art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy o CIT oraz art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy o PIT. Dotyczą one wyłącznie środków pochodzących z bezzwrotnej pomocy zagranicznej.
Organy podatkowe bardzo wąsko rozumieją ten warunek. Uzależniają jego spełnienie od sposobu ujęcia środków unijnych w krajowym systemie finansów publicznych i metody ich technicznego przekazania beneficjentom. W myśl tego poglądu zwolnione są jedynie dotacje bezpośrednio pokrywane z budżetu UE (interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 7 stycznia 2009 r., nr ILPB3/423-662/ 08-2/EK).
Trzy sposoby ujęcia środków unijnych
Od czasu przystąpienia Polski do UE sposób ujęcia środków pochodzących z funduszy unijnych w krajowym systemie finansów publicznych zmieniał się trzykrotnie: od systemu prefinansowania (dotacje przekazywane w ramach NPR 2004–2006), przez system dotacji rozwojowych (środki przekazywane w ramach NSRO 2007–2013 do roku 2009), do obecnie obowiązującego systemu opartego na płatnościach z BGK (fundusze przekazywane od 2010 r.). W konsekwencji zmieniało się także podejście organów podatkowych do ujęcia dotacji.
W systemie prefinansowania
W odniesieniu do dotacji przekazywanych w ramach systemu prefinansowania organy podatkowe prezentują stanowisko, że wsparcie to pochodziło ze środków pożyczonych z budżetu państwa. Nie został zatem spełniony warunek pochodzenia środków z bezzwrotnej pomocy zagranicznej i tym samym nie ma tu zastosowania zwolnienie z opodatkowania.
Pogląd ten jest jednak nieprawidłowy. Nie uwzględnia bowiem ani ekonomicznych, ani prawnych uwarunkowań pomocy unijnej, a zwłaszcza tego, że sam sposób wypłaty środków finansowych stanowi jedynie kwestię techniczną, która nie powinna mieć znaczenia dla możliwości zastosowania zwolnienia. Potwierdzają to liczne orzeczenia wojewódzkich sądów administracyjnych (m.in. wyrok WSA w Łodzi z 26 stycznia 2010 r., sygn. akt I SA/Łd 729/09, wyrok WSA w Poznaniu z 29 września 2010 r., sygn. akt I SA/Po 595/10, wyrok WSA w Bydgoszczy z 5 marca 2013 r., sygn. akt I SA/Bd 1053/12).
Ten sam wniosek płynie z wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego (m.in. z 16 listopada 2010 r., sygn. akt II FSK 1188/09, z 13 grudnia 2011 r., sygn. akt II FSK 1199/10, z 27 czerwca 2012 r., sygn. akt II FSK 2631/10).
System dotacji rozwojowych
Analogiczne stanowisko organy prezentują w odniesieniu do środków przekazywanych w ramach systemu dotacji rozwojowych. Ich zdaniem nie spełniają one warunków zwolnienia, ponieważ pochodzą z budżetu państwa, a nie z bezzwrotnej pomocy zagranicznej. Wskazują natomiast – jako podstawę zwolnienia – art. 17 ust. 1 pkt 47 ustawy o CIT oraz art. 21 ust. 1 pkt 129 ustawy o PIT lub ewentualnie art. 17 ust. 1 pkt 48 ustawy o CIT oraz art. 21 ust. 1 pkt 47c ustawy o PIT. Dotyczą one dotacji budżetowych oraz kwot od agencji rządowych. Słowem, w myśl poglądu organów podatkowych dotacje unijne podlegają zwolnieniu jako środki budżetowe. Tymczasem prawidłową podstawą prawną powinny być art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy o CIT oraz art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy o PIT. Analogicznie bowiem jak w przypadku dotacji w ramach systemu prefinansowania, nie powinien mieć znaczenia techniczny sposób ich przekazywania. Jak wskazał bowiem WSA w Warszawie w wyroku z 20 kwietnia 2010 r. (sygn. akt III SA/Wa 2174/09) kluczowe znaczenie ma ustalenie źródła środków składających się na bezzwrotną pomoc, czyli podmiotu, który ostatecznie ponosi jej ekonomiczny ciężar (tak też m. in. WSA w Rzeszowie w wyroku z 29 marca 2010 r., sygn. akt I SA/Rz 63/10 oraz NSA w wyrokach: z 11 maja 2011 r., sygn. akt II FSK 1354/10 oraz z 9 czerwca 2011 r., sygn. akt II FSK 238/10).
Zwolnienia płatności z BGK
Pogląd organów podatkowych nie zmienił się również w odniesieniu do środków pomocowych przekazywanych od 1 stycznia 2010 r. jako płatności z BGK. Wynika z niego, że mogą być one zwolnione z opodatkowania nie jako bezzwrotna pomoc zagraniczna, lecz na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 52 ustawy o CIT i art. 21 ust. 1 pkt 136 ustawy o PIT (tak np. dyrektor IS w Katowicach w interpretacji z 22 kwietnia 2010 r., nr IBPBI/2/423-63/10/MO, dyrektor IS w Poznaniu w interpretacji z 23 listopada 2010 r., nr ILPB1/415-957/10-2/AMN, dyrektor IS w Warszawie w interpretacji z 9 grudnia 2010 r., nr IPPB1/415-822/10-4/KS).
Takie rozumowanie powoduje, że dotacje unijne, przy niezmiennej istocie bezzwrotnej pomocy zagranicznej, są traktowane dla celów podatkowych niezgodnie ze swoją istotą, a na dodatek odmiennie w różnych okresach (patrz. schemat). Jest to kontrowersyjne, co potwierdza ukształtowana już linia orzecznicza.
Odsetki na rachunkach
Prezentowana przez organy podatkowe bardzo techniczna interpretacja warunku pochodzenia środków z bezzwrotnej pomocy zagranicznej pozbawia podatników również możliwości korzystania ze zwolnienia przewidzianego w art. 17 ust. 1 pkt 24 ustawy o CIT. Skoro bowiem do dotacji unijnych nie stosuje się art. 17 ust. 1 pkt 23, to nie ma również zastosowania zwolnienie dla odsetek od środków z tego źródła lokowanych na bankowych rachunkach terminowych (tak np. WSA w Opolu w wyroku z 21 marca 2012 r., sygn. akt I SA/Op 53/12). Tymczasem o tym, czy bezzwrotna pomoc zagraniczna oraz odsetki od niej nie są opodatkowane, nie może decydować krajowy sposób ich dystrybucji (tak np. WSA w Bydgoszczy w wyroku z 5 marca 2013 r., sygn. akt I SA/Bd 1053/12).

dr Maria Supera-Markowska kierownik projektu badawczego dotyczącego opodatkowania dotacji unijnych, realizowanego w latach 2012–2014 na Wydziale Prawa i Administracji UW

Kolejne artykuły nt. opodatkowania dotacji unijnych ukażą się w DGP: 1 i 8 grudnia br. Poprzedni ukazał się w DGP 17 listopada br.
Wyniki projektu badawczego zostaną przedstawione podczas seminarium „Opodatkowanie dotacji unijnych”, które odbędzie się 5 grudnia 2014 r. na Uniwersytecie Warszawskim.