Urzędy mogą pozyskiwać od kontrahentów podatnika oświadczenia i uwagi dotyczące faktur i umów z kontrolowanej transakcji. Takie stanowisko przedstawił wczoraj Naczelny Sąd Administracyjny, odmawiając jednak podjęcia uchwały, o którą wnioskowała Prokuratura Generalna.
Problem, jakim zajął się NSA, dotyczył kontroli krzyżowych, czyli weryfikowania rozliczeń podatkowych nie tylko samej firmy, ale także jej partnerów handlowych. Chodziło o stosowanie przez urzędy kontroli skarbowej oraz urzędy skarbowe ustawy o kontroli skarbowej (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 8, poz. 65 z późn. zm.) oraz ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.). Analogicznie brzmiące przepisy tych ustaw mówią, że w związku z prowadzonym u podatnika postępowaniem lub kontrolą organ może zażądać od jego kontrahentów przedstawienia dokumentów w zakresie objętym kontrolą u podatnika w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności. Dodatkowo z czynności tych sporządza się protokół.
Według prokuratury te regulacje wywołują kontrowersje i są różnie oceniane przez sądy administracyjne. W ramach kontroli krzyżowej organy mogą gromadzić określone dowody, nie informując o tym podatnika. Jednak po sprawdzeniu dokumentów kontrahenta dotyczących danej transakcji (np. faktury za kupiony od podatnika towar) sporządzają protokoły, w których oprócz informacji o weryfikacji dokumentów zamieszczają różne oświadczenia kontrahentów. Często stają się one substytutem protokołu z przesłuchania świadka i decydują o wyniku sprawy. W ocenie prokuratury taka procedura stanowi naruszenie przepisów, ponieważ odbywa się bez udziału kontrolowanego podatnika.
NSA w składzie siedmiu sędziów uznał, że przedstawiona przez prokuraturę rozbieżność jest niewystarczająca, ponieważ dotyczy zbyt małej liczby spraw i opiera się tylko na analizie orzeczeń sądów wojewódzkich.
Sędzia Maciej Jaśniewicz wskazał jednak na rozstrzygnięcia NSA dotyczące tego zagadnienia. Chodzi m.in. o wyrok z 18 kwietnia 2012 r., sygn. akt I FSK 46/11, w którym sąd kasacyjny stwierdził, że organy w trakcie kontroli nie mają wprawdzie prawa do formalnego przesłuchania przedsiębiorcy w charakterze świadka, ale mogą umieszczać w protokole te wypowiedzi, które dotyczą sposobu dokumentowania transakcji dokonywanych z kontrolowanym. Nie będą one jednak miały waloru dowodu z przesłuchania świadka.
Michał Roszkowski, radca prawny, doradca podatkowy, partner w Accreo, mówi, że jeśli organy miałyby w ramach kontroli krzyżowej pytać tylko np. o faktury wystawione przez podatnika i odebrane przez jego kontrahenta, to takie rozstrzygnięcie wydaje się korzystne dla firm. Wskazuje jednak, że obecna praktyka działań UKS zmierza w innym kierunku – służby pytają o bardzo wiele innych informacji, np. o to, co dalej dzieje się z zakupionym przez kontrahenta towarem.
ORZECZNICTWO
Postanowienie NSA z 3 marca 2014 r., sygn. akt II FPS 7/13.