Oddany podatek VAT nie jest traktowany na równi z zaległością podatkową tylko wtedy, gdy do jego wypłaty doszło bez winy podatnika.
Określone należności traktowane są na równi z zaległością podatkową ze wszelkimi tego konsekwencjami. Szczegółowo przypadki te wylicza art. 52 ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.). Wymienia on m.in. zwrot podatku, jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej (w tym, gdy został on zaliczony na poczet zaległości podatkowej albo bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych; art. 52 par. 1 pkt 2). Podatnik może uniknąć potraktowania zwrotu podatku jako zaległości tylko wtedy, gdy wykaże, że nastąpiło to bez jego winy. Wynikające z tego przepisu przerzucenie ciężaru dowodu na podatnika budzi jednak wiele wątpliwości.
Ostatnio wyjaśniało je Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na zapytanie poselskie (nr 5449/13). MF wskazuje, że chodzi tu o winę w każdej postaci (zarówno umyślną, jak i nieumyślną), również niedbalstwa. Brak winy podatnika zachodzi jedynie wówczas, gdy nienależny zwrot podatku jest następstwem wyłącznie błędnego działania organu podatkowego.
Przykładowo urząd skarbowy dokonał zwrotu nadwyżki VAT naliczonego nad należnym w kwocie wyższej od wykazanej przez podatnika w deklaracji lub też organ podatkowy dokonał omyłkowo zwrotu podatku na rzecz innego podmiotu niż podatnik, któremu zwrot rzeczywiście się należał (por. wyrok NSA z 22 marca 2012 r., sygn. akt I FSK 729/11).
Zdaniem MF w sytuacji dokonania przez organ podatkowy zwrotu podatku zgodnie ze złożoną przez niego deklaracją nie można zasadnie twierdzić, że nastąpiło to bez winy podatnika.
Jak podkreśla Ministerstwo Finansów, pomimo że art. 52 par. 1 pkt 2 ordynacji podatkowej wskazuje na inicjatywę dowodową podatnika w zakresie ewentualnej winy, nie oznacza to jednak wyłączenia inicjatywy dowodowej organu podatkowego. Zgodnie z ogólnymi przepisami ordynacji jest on zobowiązany podejmować wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz ma obowiązek zebrania i wyczerpującego rozpatrzenia całego materiału dowodowego (art. 122, art. 187 ordynacji podatkowej). W związku z tym w konkretnej sprawie urząd zobowiązany jest do dokonania oceny kwestii winy strony.
Ministerstwo Finansów poinformowało jednocześnie, że w projekcie założeń do nowelizacji ordynacji (ostatnia wersja z 2 grudnia 2013 r.) przewiduje się głęboką modyfikację przepisów dotyczących należności traktowanych na równi z zaległością podatkową oraz naliczania odsetek od nich.
Zgodnie z ogólnymi przepisami ordynacji urząd jest zobowiązany podejmować wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego
