Wyższe koszty uzyskania przychodu mogą uwzględniać pracownicy dojeżdżający do pracy z innej miejscowości, a także podatnicy, których faktyczne koszty uzyskania przychodów przewyższają koszty określone w sposób zryczałtowany.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlega dochód, czyli przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. W celu prawidłowego ustalenia wysokości należnego podatku podatnik powinien zatem uwzględnić w zeznaniu rocznym koszty uzyskania przychodów. Im wyższe koszty, tym mniejszy podatek. Płatnicy mają obowiązek uwzględniania kosztów uzyskania przychodów przy poborze miesięcznych zaliczek na podatek. W zeznaniu rocznym podatnik wykazuje sumę przysługujących kosztów uzyskania przychodów na podstawie otrzymanych od płatnika imiennych informacji.
Wyższe koszty na dojazd
W przypadku należności ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych (stosunku służbowego, spółdzielczego, pracy nakładczej) kwota kosztów, która została uwzględniona przez płatnika i którą należy wpisać w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-36 lub PIT-37, wykazywana jest w informacji PIT-11 w poz. 37 i 41. Pracownicze koszty uzyskania przychodów określone zostały przez ustawodawcę w sposób zryczałtowany. Roczne koszty uzyskania przychodów przyjmowane do obliczenia dochodu za 2007 rok wynoszą nie więcej niż:
  • 1302 zł (miesięcznie 108,50 zł), w przypadku gdy podatnik uzyskiwał przychody z tytułu jednego stosunku pracy (stosunków pokrewnych),
  • 1953,23 zł, w przypadku gdy podatnik uzyskiwał przychody równocześnie z więcej niż jednego stosunku pracy (stosunków pokrewnych).
Wyższe jednak zryczałtowane, określone kwotowo, koszty uzyskania przychodów przysługują pracownikom, którzy dojeżdżają do pracy z innej miejscowości. Chodzi tu o sytuację, w której miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika w roku podatkowym było położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie otrzymywał dodatku za rozłąkę lub zwrotu kosztów dojazdu (z wyjątkiem gdy zwrócone koszty zostały zaliczone do przychodów podlegających opodatkowaniu). Pracodawca może odliczać wyższe koszty uzyskania przychodów pracownikowi, który złożył oświadczenie, że miejsce jego zamieszkania jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy.
PRZYKŁAD: WYŻSZE KOSZTY PRACOWNICZE
Pan Adam w 2007 roku dojeżdżał do pracy z miejsca stałego zamieszkania, które znajduje się w innej miejscowości niż siedziba zakładu pracy. Podatnik nie złożył pracodawcy wniosku o uwzględnienie wyższych kosztów uzyskania przychodów przysługujących osobom dojeżdżającym do pracy z innej miejscowości. W związku z tym pracodawca w trakcie roku podatkowego przy obliczaniu zaliczek na podatek nie mógł uwzględniać kosztów podwyższonych i stosował koszty w wysokości 108,50 zł. Podatnik nie wie, czy w takiej sytuacji może samodzielnie uwzględnić w składanym rocznym zeznaniu podatkowym zwiększone koszty uzyskania przychodów.
Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. W przypadku gdy miejsce stałego lub czasowego zamieszkania jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę, koszty uzyskania przychodów wynoszą 135,63 zł miesięcznie, a za rok podatkowy maksymalnie 1627,56 zł. Pracownikowi przysługuje zatem uprawnienie do przyjęcia w rocznym rozliczeniu podatkowym zwiększonych kosztów.
W takim wypadku podwyższone pracownicze koszty uzyskania przychodów wynoszą rocznie nie więcej niż:
  • 1627,56 zł (135,63 zł), w przypadku gdy podatnik uzyskiwał przychody z tytułu jednego stosunku pracy (stosunków pokrewnych),
  • 2441,54 zł, w przypadku gdy podatnik uzyskiwał przychody równocześnie z więcej niż jednego stosunku pracy.
Zryczałtowane koszty uzyskania przychodów uwzględniają wszyscy pracownicy niezależnie od tego, czy są zatrudnieni w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu pracy. Wysokość kosztów, jakie można uwzględnić w zeznaniu rocznym, zależy jednak od liczby przepracowanych w roku podatkowym miesięcy. Jeżeli zatem przykładowo pracownik zatrudniony był na umowę o pracę tylko przez cztery miesiące, to w rozliczeniu podatkowym za 2007 rok uwzględni koszty podatkowe za te cztery miesiące. Warto również pamiętać, że w przypadku, gdy pracownik zawarł kilka umów o pracę z jednym pracodawcą, każda umowa traktowana jest jak odrębny stosunek pracy. W konsekwencji dla celów określenia pracowniczych kosztów uzyskania przychodów przyjmuje się, że przysługują one z każdej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą.
Na ustawowo określone limity w zakresie zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów nie muszą zwracać uwagi pracownicy, którzy uwzględniają koszty faktycznie poniesione na dojazd do pracy środkami komunikacji publicznej. Wyjaśnijmy, że koszty uzyskania przychodów mogą być przyjęte w zeznaniu rocznym w wysokości wydatków faktycznie poniesionych, jeżeli koszty zryczałtowane są niższe od wydatków poniesionych przez podatnika na dojazd do zakładu lub zakładów pracy środkami transportu autobusowego, kolejowego, promowego lub komunikacji miejskiej. Uwzględnienie w rocznym zeznaniu kosztów w rzeczywistej wysokości uzależnione zostało od spełnienia przez podatnika warunku udokumentowania ich poniesienia wyłącznie imiennymi biletami okresowymi.
PRZYKŁAD: DOKUMENTOWANIE PRZEJAZDÓW
Podatnik w 2007 roku pracował wyłącznie na pół etatu w firmie, której siedziba znajdowała się poza miejscowością jego stałego zamieszkania. Podatnik dojeżdżał do pracy cztery razy w tygodniu pociągiem. Wydatki poniesione przez podatnika na dojazdy wyniosły ok. 2500 zł. Podatnik w trakcie przeprowadzki pod koniec ubiegłego roku zgubił imienne bilety okresowe uprawniające do przejazdów. Posiada jednak faktury potwierdzające ich zakup. W opisanej sytuacji podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia kosztów uzyskania przychodów w takiej wysokości.
Przywilej ten został obwarowany ustawowym wymogiem. Podatnicy mogą uwzględnić wyższe koszty uzyskania przychodów, pod warunkiem że są w stanie udokumentować poniesione wydatki. Ustawodawca wprowadza tutaj obowiązek ich potwierdzenia imiennymi biletami okresowymi. W przeciwnym wypadku prawo do odliczenia rzeczywiście poniesionych kosztów nie przysługuje. W opisanym przypadku bilet okresowy wystawiony imiennie nie może zostać zastąpiony fakturą VAT. Podatnik musi pamiętać o gromadzeniu i przechowywaniu wszystkich biletów okresowych, ponieważ to one stanowią dowód poniesienia wydatku na przejazdy. Ich posiadanie jest warunkiem niezbędnym do skorzystania z możliwości zwiększenia kwoty kosztów z kwoty 1627,56 zł do kwoty, którą w rzeczywistości przeznaczył na bilety.
Prawa autorskie pracownika
Zgodnie z ogólną zasadą 50 proc. wynoszą koszty uzyskania przychodów dla twórców. Koszty w takiej wysokości można jednak w określonych wypadkach stosować również w odniesieniu do pracowników. W umowach o pracę pracodawcy często zawierają postanowienia dotyczące przeniesienia na nich autorskich praw majątkowych do stworzonych przez pracowników utworów w ramach świadczonej pracy. Podatnikowi, który osiągał w 2007 roku przychody ze stosunku pracy i korzystał w stosunku do tych przychodów z praw autorskich lub z praw pokrewnych, przysługują koszty uzyskania przychodów w wysokości 50 proc. Koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone w danym miesiącu przez płatnika ze środków podatnika składki na ubezpieczenia społeczne, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód. Pamiętać należy, że 50-proc. koszty uzyskania przychodów mogą być zastosowane wyłącznie do tej części uzyskanego przychodu, która korzysta z praw autorskich lub z praw pokrewnych.
Przykładowo zatem rezultat pracy, np. informatyka zatrudnionego w firmie, w postaci stworzonej przez niego nowej aplikacji, może być objęty taką samą ochroną prawnoautorską, jak np. dzieło kompozytora. Trzeba pamiętać, że stosowanie wyższych 50-proc. kosztów uzyskania przychodów uwarunkowane jest pewnymi wymogami. Przede wszystkim w umowie z pracodawcą należy wyraźnie określić wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich. Z umowy tej powinno wyraźnie wynikać, jaka część wynagrodzenia obejmuje wynagrodzenie z praw autorskich, a jaka dotyczy wynagrodzenia ściśle związanego w wykonywaniem obowiązków pracowniczych (służbowych). Jedynie takie rozróżnienie daje podstawę do zastosowania kosztów uzyskania przychodów w wysokości 50 proc. Koszty w takiej wysokości mogą mieć zastosowanie zarówno do regularnego wynagrodzenia, jak i w odniesieniu do wypłaty za okazjonalne projekty.
PRZYKŁAD: WYŻSZE KOSZTY Z TYTUŁU PRAW AUTORSKICH
Pracownik zatrudniony na stanowisku analityk projektant wykonał dla firmy oprogramowanie w ramach łączącego go z pracodawcą stosunku pracy. W umowie o pracę zastrzeżono, że pracownik przeniesie na pracodawcę prawa autorskie do utworzonego oprogramowania. Wyraźnie określono również wysokość wynagrodzenia za przeniesienie praw autorskich. Do uzyskanych przychodów ze stosunku pracy, w stosunku do których pracownik korzystał z praw autorskich, mają zastosowanie koszty uzyskania przychodów w wysokości 50 proc.
Koszty zleceniobiorcy
Osoby osiągające przychody z umów zlecenia i o dzieło w rocznym zeznaniu podatkowym uwzględniają co do zasady zryczałtowane koszty uzyskania przychodów. Koszty te przysługują w wysokości 20 proc. przychodu. Chodzi tu o przychód pomniejszony o potrącone przez płatnika, ze środków podatnika, w danym miesiącu składki na ubezpieczenia społeczne, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód. 50-proc. koszty uzyskania przychodów mają zastosowanie do przychodów z umowy o dzieło z przeniesieniem praw autorskich. Kwota kosztów uwzględniona przez płatnika wykazywana jest w poz. 55 imiennej informacji PIT-11.
Przepisy podatkowe umożliwiają jednak zleceniobiorcy uwzględnienie wyższych kosztów uzyskania przychodów. Jeżeli podatnik udowodni, że koszty uzyskania przychodów były wyższe niż wynikające z zastosowania normy procentowej, koszty uzyskania przychodów przyjmuje się w wysokości kosztów faktycznie poniesionych.
PRZYKŁAD: WYŻSZE KOSZTY PRZY UMOWIE O DZIEŁO
Podatnik w ramach umowy o dzieło wykonał komplet mebli kuchennych. Zgodnie z postanowieniami zawartej umowy pokrył on koszty zakupu materiałów potrzebnych do wykonania dzieła. Wartość zużytych materiałów znacznie przewyższyła jednak 20 proc. przychodu. Podatnik może uwzględnić w rocznym zeznaniu podatkowym faktycznie poniesione koszty uzyskania przychodu, jeżeli udowodni poniesione wydatki, np. fakturami VAT potwierdzającymi zakup materiałów niezbędnych do wykonania dzieła.
Od przychodów osób należących do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych oraz wykonujących działalność na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze roczne koszty uzyskania przychodów wynoszą maksymalnie 1302 zł. W przypadku gdy podatnik tego samego rodzaju przychody uzyskiwał od więcej niż jednego podmiotu albo od tego samego podmiotu, ale z tytułu kilku stosunków prawnych, roczne koszty uzyskania przychodów nie mogą w 2007 roku przekroczyć 1953,23 zł.
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl
Podstawa prawna
■ Art. 22 ust. 9, ust. 11 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).