Odnosząc się do zarzutu NIK, że fiskus sprawdził tylko 1 proc. podatników, dokonujących transakcji wewnątrzwspólnotowych, Ministerstwo Finansów wyjaśniło, że w okresie, kiedy Izba prowadziła kontrolę, takich podatników było prawie 420 tys.
"Działania w zakresie kontroli podatkowej podejmowane są przez urzędy skarbowe w ramach posiadanych zasobów kadrowych. Nie można zatem zakładać w perspektywie krótkoterminowej skontrolowania całej populacji. Takie zadanie jest bowiem niewykonalne" - tłumaczy MF. Resort finansów podkreślił, że Izba pozytywnie oceniła trafne typowanie przez urzędy skarbowe podatników VAT do kontroli.
W ubiegłym tygodniu Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie oceniła, mimo nieprawidłowości, nadzór urzędów skarbowych nad płaceniem podatku VAT przez firmy, które wykonują transakcje między Polską a krajami UE.
Opodatkowane VAT są też wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów za wynagrodzeniem i wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
NIK oceniła też pozytywnie - także mimo stwierdzenia nieprawidłowości - nadzór ministra finansów nad pracą urzędów skarbowych w sprawach dotyczących kontroli opłacania VAT przy transakcjach wewnątrzwspólnotowych i skuteczność urzędów skarbowych w egzekwowaniu zaległości w tym podatku.
Opodatkowane VAT - oprócz transakcji w kraju, eksportu i importu - są też wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów za wynagrodzeniem i wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. Podatek jest rozliczany w państwie, do którego nastąpiła dostawa towarów, w wysokości i na zasadach w nim obowiązujących. W przypadku wewnątrzwpólnotowej dostawy towarów stosuje się stawkę VAT 0 proc. - dostawca jest zwolniony z opodatkowania, ponieważ rozliczenie podatku następuje przez nabywcę towarów w innym kraju.
Kontrola tych transakcji pozwala wyłapać oszustwa podatkowe, takie jak "znikający podatnik" - gdy firma kupiła zwolniony z podatku lub opodatkowany stawką 0 proc. towar z innego państwa, a następnie sprzedała go w Polsce z naliczonym VAT, nie odprowadzając podatku. Innym oszustwem jest "karuzela podatkowa" - prowadzenie transakcji wewnątrzwspólnotowych w ramach łańcucha dostaw, co ma na celu nieodprowadzenie VAT od kupionego towaru i odzyskanie od organu podatkowego podatku naliczonego. Często jest to tylko obieg faktur i dokumentów przewozowych, a nie faktyczny obrót towarami.
W ocenie NIK urzędy skarbowe nie przeciwdziałały wystarczająco skutecznie oszustwom podatkowym VAT
Kontrola dotyczyła okresu od początku 2008 r. do połowy 2009 r. NIK prowadziła ją od 30 czerwca do 11 grudnia 2009 r. w Ministerstwie Finansów i 17 urzędach skarbowych z ośmiu województw.
W ocenie NIK urzędy skarbowe nie przeciwdziałały wystarczająco skutecznie oszustwom podatkowym VAT - nie dokładały należytej staranności przy informacjach o ważności numerów identyfikacyjnych podatników dla transakcji wewnątrzwspólnotowych i informacji o wartości tych transakcji dokonanych przez polskich podatników i ich kontrahentów. Według kontrolerów, polska administracja podatkowa nieterminowo odpowiadała na wnioski państw członkowskich o zbadanie określonych transakcji wewnątrzwspólnotowych.
Izba uważa, że minister finansów nie zapewnił w 2009 r. sprawnego funkcjonowania systemu informatycznego, który wspomaga urzędy skarbowe przy analizowaniu poprawności rozliczeń transakcji wewnątrzwspólnotowych. MF nierzetelnie monitorował też Biuro Wymiany Informacji Podatkowej w Koninie, odpowiedzialne za współpracę administracyjną i wymianę informacji z państwami członkowskimi UE - podała NIK.
W 14 urzędach stwierdzono nieprawidłowości lub uchybienia w rzetelnym wyjaśnianiu rozbieżności wykazanych w raportach z VIES
Kontrolerzy stwierdzili, że urzędy skarbowe nierzetelnie analizowały informacje dostępne w elektronicznym systemie "VIES", pozwalającym na wykrywanie nadużyć w VAT. W sześciu z 17 kontrolowanych urzędów skarbowych nie były na bieżąco tworzone raporty, dotyczące rozbieżności w transakcjach wewnątrzwspólnotowych, między deklaracjami VAT i informacjami podsumowującymi VAT UE lub informacjami uzyskanymi z innych krajów UE, a danymi z polskiej bazy danych.
W 14 urzędach stwierdzono nieprawidłowości lub uchybienia w rzetelnym wyjaśnianiu rozbieżności wykazanych w raportach z VIES. Uwagi dotyczyły głównie opóźnień w podejmowaniu czynności wyjaśniających lub niepodejmowania takich działań. Zdaniem NIK, w części niewyjaśnionych przez urzędy rozbieżności mogą tkwić potencjalne dochody budżetu państwa.
NIK podkreśla, że skuteczność urzędów skarbowych w egzekwowaniu zaległości w VAT była znacznie wyższa niż w zakresie PIT i podatku akcyzowego. W 2008 r. skuteczność egzekucji w VAT przekroczyła 27 proc., podczas gdy w PIT 18 proc., a akcyzie 1 proc.- podał NIK. Izba zaznacza jednak, że w Ministerstwie Finansów nie zostały zakończone, trwające od kilku lat, prace nad zmianą ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
MF tłumaczy, że w ostatnim okresie wzrósł zakres i ciężar gatunkowy spraw będących przedmiotem wymiany międzynarodowej
MF tłumaczy - w sprawie zarzutu nieterminowej realizacji wniosków zagranicznych administracji podatkowych o udzielenie informacji - że w ostatnim okresie wzrósł zakres i ciężar gatunkowy spraw będących przedmiotem wymiany międzynarodowej.
"Procedura realizacji przesłanego zapytania do urzędu ulega także wydłużeniu w przypadku, gdy dla uzyskania rzetelnej informacji, o którą wnioskuje zagraniczna administracja podatkowa, niezbędnym staje się wszczęcie postępowania wyjaśniającego, a następnie przeprowadzenie kontroli podatkowej" - tłumaczy resort.
Ministerstwo zapewniło, że podjęto działania zmierzające do zweryfikowania zasad funkcjonowania i monitorowania działalności Biura Wymiany Informacji Podatkowych w Koninie.