Jedna ze stron umowy przedwstępnej może być zainteresowana przeniesieniem praw i obowiązków z niej wynikających na inny podmiot. Czy przeniesienie praw z umowy przedwstępnej podlega opodatkowaniu VAT?
ANDRZEJ DĘBIEC
partner, kancelaria Lovells
Przeniesienie praw i obowiązków z umowy przedwstępnej wywołuje określone konsekwencje podatkowe. W doktrynie prawa podatkowego powszechnie reprezentowany jest pogląd, że zbycie praw z umowy przedwstępnej, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, podlega VAT. Mamy w tym przypadku do czynienia ze świadczeniem jednego podmiotu na rzecz drugiego, polegającym na przeniesieniu praw wynikających z umowy. Prawa takie mają charakter majątkowy, mogą być przedmiotem obrotu rynkowego i podlegają wycenie.
Stanowisko to znajduje potwierdzenie także w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, z którego wynika, że każda czynność wykonywana przez podatnika za wynagrodzeniem w ramach działalności jest traktowana jako odpłatne świadczenie usługi, podlegające opodatkowaniu VAT, jeżeli szczególny przepis nie stanowi inaczej.
Tymczasem zdarza się, że polskie organy podatkowe kwestionują opodatkowanie zbycia praw z umowy przedwstępnej VAT, co powoduje negatywne dla podatników konsekwencje. Sytuacja taka miała miejsce w sprawie zakończonej wyrokiem WSA w Warszawie z 9 kwietnia 2009 r. (sygn. akt III SA/Wa 154/09). Urząd skarbowy, uznając, że przeniesienie praw i obowiązków z umowy przedwstępnej nie jest czynnością podlegającą VAT, zakwestionował możliwość odliczenia podatku naliczonego. Izba skarbowa podzieliła stanowisko organu I instancji, uznając, że czynność przeniesienia prawa z umowy przedwstępnej nie podlega VAT, ponieważ prawa takie, mimo że podlegają wycenie, mają charakter niemajątkowy.
Sąd uznał, że samo uregulowanie określonego stosunku prawnego w księdze III kodeksu cywilnego zatytułowanej Zobowiązania nie przesądza o tym, że nie jest to prawo majątkowe. Kodeks cywilny reguluje w tym miejscu również m.in. sprzedaż, najem, dzierżawę czy umowę o dzieło, co do których nie ma wątpliwości, że mają charakter majątkowy. Dział prawa cywilnego dotyczący zobowiązań reguluje właśnie stosunki majątkowe typu względnego, a więc prawa podmiotowe (wierzytelności) skuteczne wobec określonych indywidualnie podmiotów. W tym kontekście przeniesienie prawa z umowy przedwstępnej należy uznać za przeniesienie prawa o charakterze majątkowym.