Podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia VAT wynikającego z faktur dokumentujących nabycie towarów lub usług, jeżeli zakupy związane są z wykonywaną przez niego działalnością opodatkowaną. Czy podatnik, który otrzymał fakturę od osoby nieuprawnionej do jej wystawienia, może odliczyć wynikający z niej VAT naliczony?
ANDRZEJ DĘBIEC
partner, kancelaria Lovells
Faktura wadliwa nie uprawnia do odliczenia wynikającego z niej podatku naliczonego. Przypadki uznania faktury za wadliwą zawiera art. 88 ust. 3a ustawy o VAT. Jednym z nich jest sytuacja, w której sprzedaż dokumentują faktury lub faktury korygujące wystawione przez podmiot nieistniejący lub nieuprawniony do ich wystawiania. W opinii organów podatkowych dotyczy to m.in. faktur wystawionych przez podmioty, które w ogóle nie istnieją lub nie dopełniły obowiązku zarejestrowania się jako podatnicy VAT czynni.
Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) wynika, że mimo zaistnienia wskazanych wyżej przesłanek podatnik (nabywca) nie zawsze pozbawiony jest prawa do rozliczenia podatku. W sprawie Teleos C-409/04‚ Netto Supermarkt C-271/06 Trybunał uznał, że podatnicy nie mogą stracić prawa do skorzystania z możliwości odliczenia podatku naliczonego, jeżeli działali w dobrej wierze i dochowali należytej staranności.
Polskie organy podatkowe oraz sądy administracyjne często nie podzielały tego stanowiska ETS. Przykładem może być wyrok NSA z 6 września 2006 r. (sygn. akt I FSK 225/06).
W ostatnim jednak czasie także polskie sądy coraz częściej uwzględniają w swoim orzecznictwie zasadę dobrej wiary, przyznając podatnikom prawo do odliczenia VAT z faktur wystawionych przez niezarejestrowanego podatnika VAT lub też podatnika, który w rzeczywistości nie istnieje. Przykładowo WSA w Warszawie w wyroku z 29 maja 2007 r. uznał, iż odwołując się do orzecznictwa ETS można stwierdzić, że status podatnika jest kategorią niezależną od rejestracji. Podmioty wykonujące określone w przepisach czynności we wskazanych warunkach stają się podatnikami VAT bez względu na dopełnienie warunków formalnych związanych z rejestracją.
Korzystny wyrok dla podatników, którzy otrzymali faktury od nierzetelnych bądź nieuczciwych kontrahentów, wydany został również przez WSA w Rzeszowie 2 kwietnia 2009 r. (sygn. akt I SA/Rz 15/09). Sąd uznał, że prawo podatników do odliczenia VAT stanowi fundamentalną zasadę całego systemu VAT, a podatnicy zachowują to prawo, mimo że faktura wystawiona jest przez kontrahenta podającego się za inną firmę, jeżeli nie wiedzieli oni o nieuczciwych zamiarach zbywcy i dochowali należytej staranności w kontaktach handlowych.