O skorzystaniu z niego decyduje kierownik jednostki. Wtedy trzeba będzie zaktualizować w planie kont zasady ujmowania przychodów i kosztów związanych m.in. z działalnością statutową odpłatną i nieodpłatną
Nowelizacja ustawy o rachunkowości obowiązująca od 2017 r. dała organizacjom pozarządowym możliwość sporządzania sprawozdania finansowego według wzoru, który uwzględnia specyfikę działalności statutowej. Aby je dobrze przygotować, trzeba zaktualizować już dziś politykę rachunkowości i plan kont. Decyzje w tej sprawie podejmuje kierownik jednostki. W organizacjach, które zdecydują się na sporządzanie sprawozdania finansowego według tego wzoru, konieczne może być także zaktualizowanie w planie kont zasad ujmowania przychodów i kosztów związanych z działalnością statutową odpłatną i nieodpłatną, działalnością gospodarczą. [przykład 1]
PRZYKŁAD 1
Inna struktura
Stowarzyszenie powstałe w 2016 r. ujmowało przychody z działalności statutowej na koncie 700 Przychody ze sprzedaży. Było to wystarczające dla sporządzenia sprawozdania według złącznika nr 4. Od 2017 r. do planu kont powinno wprowadzić konta:
– 700 Przychody z nieodpłatnej działalności pożytku publicznego
– 701 Przychody z odpłatnej działalności pożytku publicznego
– 701-01 Opłaty od korzystających
– 701-02 Subwencje i opłaty od instytucji, samorządów itp.
– 7010-03 Przychody ze sprzedaży przedmiotów darowizny
– 702 Przychody z pozostałej działalności statutowej
– 702-01 Przychody ze składek członkowskich
– 702-02 Przychody z zapisów
– 702-03 Przychody z darowizn
– 702-04 Inne przychody statutowe
– 703 Przychody z działalności gospodarczej
– 703-01 Przychody ze sprzedaży wyrobów
– 703-02 Przychody ze sprzedaży usług
– 703-03 Przychody z najmu
Te organizacje, które mają status OPP, powinny, tak jak wymaga tego ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1817) uwzględnić na odrębnych kontach przychody i koszty związane z 1 proc. PIT. Podział, np. analityczny, tych kont musi być dostosowany nie tylko do wymogów informacji dodatkowej według załącznika nr 6, ale przede wszystkim do sprawozdania merytorycznego z działalności, sporządzanego zgodnie z powyższą ustawą.
Sprawozdanie finansowe według nowego załącznika nr 6 będzie przygotowywane dopiero za 2017 r. i będzie obejmowało: bilans, rachunek zysków i strat oraz informację dodatkową. Co ważne, skorzystanie z załącznika nr 6 będzie dowolne dla jednostek niezależnie od tego, czy prowadzą działalność gospodarczą, czy nie. Nawet bardzo duże jednostki podlegające ze względu na spełnianie przez nie kryteriów wielkościowych określonych w art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowości (dalej: u.r.) nie będą musiały, korzystając z tego załącznika, sporządzać rachunku przepływów pieniężnych i zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym.
Kierownik jednostki może także zdecydować, że sporządza ona sprawozdanie według załącznika nr 1 do u.r. (tzw. pełne sprawozdanie finansowe). Wtedy to sprawozdanie może zawierać 3 (niepodlegające badaniu) lub 5 elementów (podlegające badaniu przez audytora na podstawie art. 64 ust. 1 pkt 4 u.r.).
Dla kogo
Załącznik nr 6 skierowany jest do organizacji wymienionych w art. 3 ust. 2 i art. 3 ust. 3 pkt 1 i 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Są to:
● organizacje pozarządowe – osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia (z wyłączeniem spółek kapitałowych) niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku,
● osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego,
● stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.
Bilans
Prezentacja aktywów i pasywów bilansu zakłada pokazanie najważniejszych, zagregowanych pozycji, podobnie jak w załączniku nr 5. Najistotniejsze różnice w stosunku do załącznika nr 4 to odrębna prezentacja inwestycji krótkoterminowych, a więc w szczególności środków pieniężnych, które na koniec roku obrotowego w niektórych organizacjach są często znaczącą pozycją. W pasywach prezentowane będą odrębnie rozliczenia międzyokresowe odzwierciedlające w szczególności otrzymane, a nierozliczone jeszcze memoriałowo dotacje i subwencje (dotyczące przyszłych okresów sprawozdawczych). Nie będzie też prezentacji nadwyżki przychodów nad kosztami (lub odwrotnie), ponieważ uwzględniono, że organizacje te mogą prowadzić działalność gospodarczą i osiągać zysk lub stratę. To, że mamy do czynienia z organizacją pozarządową, wskazuje też konieczność prezentacji funduszu statutowego (a nie kapitału podstawowego) i pominięcie kapitałów zapasowego czy rezerwowych, które w takich podmiotach nie występują. Jeśli na mocy statutu organizacja tworzy inne fundusze, to będzie je pokazywała w pozycji A. II Pozostałe kapitały (fundusze). [przykład 2]
PRZYKŁAD 2
Jest wybór
Fundacja na mocy statutu tworzy fundusze, oprócz funduszu statutowego. Jeden z nich to fundusz z przeznaczeniem finansowania bieżącej działalności statutowej. Jest on tworzony zgodnie ze statutem z odpisów ze środków pozyskanych w danym roku, a z różnych powodów niewydatkowanych w całości. Z kolei fundusz finansujący majątek trwały jest utworzony z nakładów poniesionych na zakup środków trwałych.
Zgodnie z załącznikiem nr 6 fundacja może wartość tych dwóch funduszy łącznie pokazać w pasywach bilansu. Może też, korzystając z art. 50 ust. 1 u.r., pokazać specyfikę funduszy z większą szczegółowością niż wynikająca z załącznika do ustawy.
Rachunek zysków i strat
W rachunku zysków i strat powrócono do formuły odrębnego prezentowania efektów działalności statutowej i ogólnoadministracyjnej. Będzie on sporządzany według zasad rachunku kalkulacyjnego, tj. z podziałem na rodzaje działalności organizacji pozarządowej. Nie ma obowiązku prezentowania jednak struktury rodzajowej kosztów w informacji dodatkowej.
Najistotniejsze jest to, że w ramach działalności statutowej należy odrębnie pokazywać przychody oraz koszty dotyczące działalności odpłatnej, nieodpłatnej i pozostałej statutowej, a następnie wyraźnie pokazać wynik na działalności statutowej. Nie jest wymagane prezentowanie szczegółowych źródeł przychodów (np. składki) oraz rodzajów kosztów.
Następnie pokazywane będą przychody i koszty działalności gospodarczej oraz jej wynik. Kolejną pozycją będzie wskazanie wartości kosztów ogólnego zarządu, jednak bez pokazywania ich rodzajów. Suma zysków (lub strat) z działalności statutowej, gospodarczej oraz kosztów ogólnego zarządu będzie prezentowana w pozycji Zysk (strata) działalności operacyjnej. Następnie wartość ta będzie korygowana o prezentowane oddzielnie pozostałe przychody operacyjne, pozostałe koszty operacyjne, przychody finansowe i koszty finansowe. W załączniku nr 6 uwzględniono jako odrębną pozycję podatek dochodowy, z racji że nie wszystkie dochody osiągane przez organizacje pozarządowe korzystają ze zwolnienia z opodatkowania i bardzo często jednostki te płacą podatek dochodowy od osób prawnych. Zysk (strata) netto w pozycji O. będzie musiała być zgodna z kwotą zaprezentowaną w bilansie w pasywach pozycja A.IV.
Informacja dodatkowa
Na informację dodatkową składają się dwie części: wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz informacja uzupełniająca.
Wprowadzenie do sprawozdania finansowego to podobnie jak w przypadku innych załączników krótkie przedstawienie podmiotu i specyfiki jego rachunkowości, które obejmuje w szczególności takie dane, jak:
● nazwę, siedzibę i adres oraz numer we właściwym rejestrze sądowym albo ewidencji;
● wskazanie czasu trwania działalności jednostki, jeśli jest ograniczony;
● wskazanie okresu objętego sprawozdaniem finansowym;
● wskazanie, czy sprawozdanie finansowe zostało sporządzone przy założeniu kontynuowania działalności przez jednostkę w dającej się przewidzieć przyszłości oraz czy nie istnieją okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania przez nią działalności;
● omówienie przyjętych zasad (polityki) rachunkowości, w tym metod wyceny aktywów i pasywów (także amortyzacji), ustalenia wyniku finansowego oraz sposobu sporządzenia sprawozdania finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia jednostce wybór.
Należy zwrócić uwagę na konieczność omówienia zasad amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych. Organizacje pozarządowe bardzo często w praktyce korzystają w tym zakresie z uproszczeń podatkowych i amortyzacji jednorazowej. Chodzi o to, aby te kwestie uwypuklić. Ustawodawca ponadto nakłada obowiązek nie tylko stwierdzenia, czy sprawozdanie finansowe zostało sporządzone przy założeniu kontynuowania działalności przez jednostkę w dającej się przewidzieć przyszłości, lecz także przeanalizowania oświadczenia przez kierownika jednostki, czy nie istnieją okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania przez nią działalności.
Z kolei druga część, określana jako informacja dodatkowa, powinna zawierać nieobjęte bilansem oraz rachunkiem zysków i strat informacje i wyjaśnienia niezbędne do oceny gospodarki finansowej jednostki. Nacisk położono na wskazanie informacji o wszelkich zobowiązaniach finansowych, w tym z tytułu dłużnych instrumentów finansowych, gwarancji i poręczeń lub zobowiązań warunkowych nieuwzględnionych w bilansie, ze wskazaniem charakteru i formy wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo oraz o kwotach zaliczek i kredytów udzielonych członkom organów administrujących, zarządzających i nadzorujących, ze wskazaniem oprocentowania, głównych warunków oraz wszelkich kwot spłaconych, odpisanych lub umorzonych, a także zobowiązań zaciągniętych w ich imieniu z tytułu gwarancji i poręczeń wszelkiego rodzaju, ze wskazaniem kwoty ogółem dla każdej kategorii. Ustawodawca nie uszczegółowił, jakie dane powinny być ujęte jako uzupełniające dane o aktywach i pasywach, poza danymi o źródłach zwiększenia i sposobie wykorzystania funduszu statutowego. To kierownik jednostki powinien podjąć decyzję, które informacje będą najbardziej przydatne dla oceny sytuacji.
Należy wskazać, że w informacjach dodatkowych powinny się znaleźć dane o strukturze zrealizowanych przychodów ze wskazaniem ich źródeł, w tym w szczególności informacje o przychodach wyodrębnionych zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz informacje o przychodach z tytułu składek członkowskich i dotacji pochodzących ze środków publicznych. Należy ujawnić też informacje o strukturze poniesionych kosztów.
Jeżeli jednostka ma status organizacji pożytku publicznego, zamieszcza w informacji dane na temat uzyskanych przychodów i poniesionych kosztów z tytułu 1 proc. PIT oraz sposobu wydatkowania środków pochodzących z 1 proc. PIT.
Kierownik może podjąć oczywiście decyzję o zawarciu też innych informacji, jeżeli mogłyby one w istotny sposób wpłynąć na ocenę sytuacji majątkowej i finansowej oraz wynik finansowy jednostki, w tym dodatkowe informacje i objaśnienia wymienione w załączniku nr 1 do ustawy, o ile mają zastosowanie do jednostki.
Za ubiegły rok
Przypomnijmy, że za 2016 r. jednostki prowadzące działalność w zakresie pożytku publicznego przygotowują sprawozdanie finansowe według wzorów takich samych jak przedsiębiorstwa. Wyjątkiem jest jedynie rachunek zysków i strat, a właściwie jego ostatnia część dla organizacji będących jednostkami mikro. Załączniki 1, 4 i 5 nie odzwierciedlają efektów działalności statutowej. Nie ma w załączniku nr 4 – dla podmiotów mikro nieprowadzących działalności gospodarczej – kluczowych dla jednostek prowadzących działalność społecznie użyteczną pozycji bilansowych (środki pieniężne, rozliczenia międzyokresowe) ani wyodrębnionych przychodów i kosztów dotyczących specyfiki tej działalności. Załączniki nr 1 i 5 nie uwzględniają przychodów i kosztów działalności statutowej. Odpowiedzią właśnie na te braki jest nowa struktura sprawozdania w nowo dodanym załączniku nr 6 obowiązującym za 2017 r
Podstawa prawna
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1047 ze zm.).
Ustawa z 15 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o rachunkowości (Dz.U. z 2017 r. poz. 61).
