Kilkakrotnie już sądy orzekły, że połączenie dwóch spółek córek bez emisji nowych udziałów lub akcji nie powoduje powstania przychodu do opodatkowania. To oznacza zrównanie podatkowych skutków takich połączeń ze skutkami łączenia się spółki córki ze spółką matką.

Na razie wyroki są nieprawomocne, bo zapadły w wojewódzkich sądach administracyjnych: w Gdańsku - 21 stycznia 2025 r. (sygn. akt I SA/Gd 799/24) i w Warszawie: 11 grudnia 2024 r. (III SA/Wa 2256/24), 3 października 2024 r. (III SA/Wa 1425/24) oraz 10 lipca 2024 r. (III SA/Wa 947/24).

Ale jest też jedno orzeczenie niekorzystne dla łączących się spółek. Wydał je 25 czerwca 2024 r. WSA we Wrocławiu (I SA/Wr 104/24).

Wszyscy czekają teraz, co powie Naczelny Sąd Administracyjny.

Uproszczone połączenie

Problem dotyczy uproszczonego połączenia spółek córek, które funkcjonuje w polskim prawie od zaledwie 1,5 roku (tj. od 15 września 2023 r.). Reguluje je art. 515[1] kodeksu spółek handlowych. Dzięki temu spółki kapitałowe mogą się łączyć bez przyznawania udziałów albo akcji spółki przejmującej. Pozwala to uprościć proces łączenia spółek sióstr lub spółek o podobnej strukturze właścicielskiej.

W uproszczony sposób można połączyć też spółkę matkę ze spółką córką bez emisji nowych udziałów lub akcji, czyli przez przejęcie majątku (art. 516 ust. 6[1] k.s.h.). Ten model połączeń funkcjonuje od wielu lat.

O ile jednak bezemisyjne połączenie spółki matki ze spółką córką fiskus od lat uważa za neutralne podatkowo (brak CIT), o tyle gdy w ten sam sposób łączą się dwie spółki córki, skarbówka oczekuje już podatku.

Opodatkowanie połączeń…

Przypomnijmy, że zasadniczo restrukturyzacje spółek, w tym ich połączenia, są neutralne podatkowo. Podatek pojawia się, gdy wartość rynkowa majątku spółki przejmowanej otrzymanego przez spółkę przejmującą jest wyższa niż wartość emisyjna udziałów (akcji) wydanych udziałowcom (akcjonariuszom) spółki przejmowanej. Wówczas, zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT, nadwyżka jest opodatkowana.

Dyrektor KIS uważa, że ten przepis nie ma zastosowania, gdy w wyniku połączenia nie zostaną wydane żadne nowe udziały ani akcje czy to spółce matce, która przejmuje spółkę córkę, czy odwrotnie na podstawie art. 516 ust. 6[1] k.s.h. (przejęcie odwrotne). Potwierdzają to liczne interpretacje, np. najnowsza z 14 stycznia 2025 r. (sygn. 0111-KDIB1-1.4010.678.2024.2.SH).

Co więcej, organy uważają, że takie połączenie bez emisji nowych udziałów nie jest niedozwoloną optymalizacją, gdy ma uzasadnienie gospodarcze i ekonomiczne. Potwierdził to szef Krajowej Administracji Skarbowej w opinii zabezpieczającej z 19 czerwca 2024 r. (DKP16.8082.1.2024). Pisaliśmy o niej w artykule „Fiskus zgadza się na łączenie spółek” (DGP nr 134/2024).

…spółek córek

Co innego jednak – zdaniem dyrektora KIS – gdy łączą się spółki córki. Wówczas – jak twierdzi fiskus – ma zastosowanie art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT.

Uważa, że w takiej sytuacji, jeśli nie dochodzi do wydania udziałów (akcji), to cała wartość przejętego majątku stanowi przychód. Bo w tym wypadku cała wartość rynkowa majątku spółki przejmowanej będzie stanowić nadwyżkę (o której mowa w art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT) nad wartością emisyjną udziałów (akcji) przydzielonych udziałowcom (akcjonariuszom) spółki przejmowanej (bo ta wynosi zero).

Tak dyrektor KIS stwierdził w interpretacji m.in. z: 14 sierpnia 2024 r. (0114-KDIP2-1.4010.192.2024.5.JF), 6 sierpnia 2024 r. (0111-KDIB1-1.4010.120.2024.8.KM), 3 kwietnia 2024 r. (0111-KDIB2-1.4010.62.2024.1.KK), 8 marca 2024 r. (0114-KDIP2-1.4010.5.2024.2.PP), z 21 grudnia 2023 r. (sygn. 0111-KDIB1-1.4010.680.2023.1.AW).

Wszystkie te interpretacje zostały zaskarżone, a w ich sprawach zapadły już wyroki WSA (nieprawomocne).

Korzystne wyroki

Cztery z nich są korzystne. Z wyroków sądów w Gdańsku i Warszawie wynika, że uproszczone połączenie spółek córek w ogóle nie mieści się w zakresie art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o PIT. Sądy podkreślają, że w świetle art. 12 ust. 1 pkt 8d opodatkowany ma być przychód, czyli nadwyżka ponad to, co wskutek połączenia przekazano w udziałach (akcjach) wspólnikom spółki przejmowanej. Natomiast przy połączeniu uproszczonym nie dochodzi do takiej sytuacji ze względu na zachowanie struktury udziałowej.

- Nie zmienia się proporcja uczestnictwa jedynego właściciela w łączonych spółkach – siostrach – wskazał w pisemnym uzasadnieniu wyroku WSA w Warszawie z 3 października 2024 r. Sąd przyznał też, że nie podziela stanowiska wyrażonego WSA we Wrocławiu w wyroku z 25 czerwca 2024 r., niekorzystnym dla łączących się spółek.

Jeden wyrok niekorzystny

Wrocławski sąd zinterpretował art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT tak samo jak fiskus. Uznał, że przepis ten ma zastosowanie także do uproszczonego połączenia spółek córek. Jeżeli nie dochodzi do wydania udziałów (akcji), oznacza to, że cała wartość przejętego majątku stanowi przychód – orzekł WSA.

Prawo podatkowe nie powinno być przeszkodą dla restrukturyzacji

Damian Kłosowicz, radca prawny i starszy konsultant podatkowy w firmie doradczej Olesiński i Wspólnicy:

Artykuł 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT może być stosowany wyłącznie wówczas, gdy w wyniku połączenia dochodzi do emisji udziałów (akcji). Podkreśla to każdy, kto ma do czynienia z opodatkowaniem czynności restrukturyzacyjnych.

Wynika to jednoznacznie z brzmienia tego przepisu, który pełni dwie role. Przepis ten nie tylko określa wysokość przychodu, ale wskazuje również, kiedy ten przychód powstaje – wtedy, gdy dochodzi do emisji udziałów (akcji) na rzecz wspólników przejmowanej spółki. Skoro przy „uproszczonych” połączeniach horyzontalnych takiej emisji nie ma, to trudno doszukiwać się powstania przychodu na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT.

Bardzo dobrze, że pogląd ten jest coraz powszechniej przyjmowany przez sądy administracyjne i liczę na kontynuację tego trendu.

Warto natomiast przy tej okazji spojrzeć szerzej na sprawę opodatkowania restrukturyzacji. Obecna praktyka interpretacyjna organów (dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej oraz szefa Krajowej Administracji Skarbowej) a także ustawodawstwo podatkowe nie sprzyjają procesom restrukturyzacyjnym. W ostatnim czasie widoczny jest wzrost liczby odmów wydania interpretacji indywidualnych i opinii zabezpieczających dotyczących restrukturyzacji spółek - z uwagi na przypuszczenie unikania opodatkowania.

Nadal też funkcjonują przepisy wprowadzone Polskim Ładem, które (wbrew prawu unijnemu) wyłączają m.in. podatkową neutralność drugiej i kolejnych restrukturyzacji.

W mojej ocenie warto byłoby, przy okazji planowanych zmian w ustawach o podatkach dochodowych, przejrzeć przepisy o opodatkowaniu restrukturyzacji spółek. Warto rozważyć, czy nie jest potrzebna deregulacja tego obszaru w taki sposób, aby prawo podatkowe nie przeszkadzało w restrukturyzacjach tak długo, jak długo faktycznie nie niosą one za sobą ryzyka unikania opodatkowania.