Kto może być objęty granicznym podatkiem węglowym? Czy banery reklamowe podlegają CBAM? Jakie obowiązki wynikają z rozporządzenia dotyczącego wylesienia? Czy palarnia kawy importująca ziarna z Wietnamu podlega tym nowym regulacjom? Na pytania odpowiadają ekspertki MDDP, które na co dzień w ramach MDDP Platforma Wiedzy prowadzą webinary i warsztaty dotyczące tych zagadnień celnych

Agnieszka Kisielewska
partner, doradca podatkowy, szef zespołu celno-akcyzowego MDDP
Magdalena Wiszniewska
starszy konsultant w zespole celno-akcyzowym MDDP

Wprowadzenie mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO[₂], znanego jako CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism), stanowi jeden z kluczowych elementów strategii Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Zielonego Ładu. Celem CBAM jest przede wszystkim wyrównanie szans europejskich producentów z podmiotami z krajów trzecich.

Z kolei w obliczu pogłębiającego się kryzysu klimatycznego Unia Europejska wprowadza coraz bardziej zaawansowane regulacje, aby chronić środowisko. Jedną z najnowszych inicjatyw jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z 31 maja 2023 r. w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów (EU Deforestation Regulation, EUDR). Ma ono ograniczyć globalne wylesianie i degradację ekosystemów, za które częściowo odpowiada konsumpcja na rynku unijnym. Większość jego regulacji trzeba będzie stosować od 30 grudnia 2025 r., z tym że dopiero od 30 czerwca 2026 r. w przypadku podmiotów, które do 31 grudnia 2020 r. były utworzone jako mikro lub małe przedsiębiorstwa. Odpowiadamy na pytania przedsiębiorców, które zadają ekspertom na szkoleniach.

Graniczny podatek węglowy

PYTANIE Jakich podmiotów dotyczy CBAM?

ODPOWIEDŹ Obowiązkami CBAM może być objęta każda osoba prawna lub fizyczna, która importuje do UE produkty wymienione w rozporządzeniu wskazanym w podstawie prawnej. Dotyczą one więc zarówno importerów, którzy przywożą produkty na własne potrzeby, jak i przedsiębiorstw, które wprowadzają towary na rynek unijny w celu dalszej dystrybucji lub przetwarzania. Importerzy muszą być zarejestrowani w systemie CBAM prowadzonym przez Komisję Europejską i posiadać odpowiednie konto w celu rozliczania emisji CO[₂]. W pierwszej kolejności należy jednak ustalić, czy importowane przez nas produkty są objęte zakresem CBAM.

PYTANIE Które produkty są objęte CBAM?

ODPOWIEDŹ Unijne rozporządzenie dotyczy produktów, których produkcja generuje znaczne emisje gazów cieplarnianych i które są szczególnie narażone na ryzyko ucieczki emisji. Mechanizm został wdrożony w celu opodatkowania takich produktów przywożonych spoza UE w taki sposób, aby ich cena uwzględniała koszt emisji CO[₂], podobnie jak ma to miejsce w przypadku produktów wytwarzanych w UE.

CBAM obejmuje swoim zakresem w szczególności import:

  • cementu (wybrane produkty z działu CN 2523) oraz glinki kaolinowej (CN 2507),
  • energii elektrycznej (CN 2716 00 00),
  • nawozów (m.in. z działów CN 2808, 2814, 2834, 3102, 3105 z wyjątkiem CN 3105 60 00),
  • żelaza i stali (wybrane produkty z działu CN 72 i 73) oraz aglomerowanych rud żelaza (CN 2601 12 00),
  • aluminium (wybrane produkty z działu CN 76),
  • wodoru (CN 2804 10 000).
PYTANIE Czy materiały rolowe do reklamy, a w szczególności banery, podlegają CBAM?

ODPOWIEDŹ W przypadku banerów reklamowych kluczowe jest określenie materiałów, z których są wykonane, oraz technologii ich produkcji. Tworzywa sztuczne, które są często używane do produkcji banerów, nie są wprost wymienione w obecnym rozporządzeniu CBAM. Mechanizm w pierwszej fazie koncentruje się na sektorach takich jak stal, aluminium czy cement, które mają największy wpływ na emisje. Niemniej jednak Komisja Europejska planuje rozszerzać listę produktów objętych CBAM w miarę rozwoju regulacji.

W praktyce oznacza to, że dziś większość materiałów rolowych do reklamy, w tym banery, nie podlega CBAM. Warto jednak podkreślić, że jeśli dany materiał rolowy jest wytwarzany również z surowców podlegających CBAM (np. aluminium), obowiązek może dotyczyć jedynie tej części produktu. W takim przypadku importer musi dostarczyć informację o wartościach śladu węglowego importowanego komponentu.

PYTANIE Jakie obowiązki wynikają z rozporządzenia CBAM?

ODPOWIEDŹ Importerzy produktów objętych mechanizmem CBAM muszą wypełnić wiele obowiązków mających zapewnić zgodność z unijnymi regulacjami.

Pierwszym krokiem jest rejestracja w systemie CBAM prowadzonym przez Komisję Europejską. Każdy importer musi utworzyć konto, które umożliwia prowadzenie ewidencji i rozliczanie emisji przypisanych do importowanych przez nich produktów.

Kolejnym kluczowym obowiązkiem jest raportowanie emisji związanych z produkcją przywożonych towarów. Wynika on z obecnie obowiązującego okresu przejściowego CBAM. Raporty powinny obejmować zarówno emisje bezpośrednie pochodzące z procesów technologicznych, jak i pośrednie, związane na przykład ze zużyciem energii elektrycznej w trakcie produkcji.

Import produktów objętych CBAM od 2026 r. będzie się wiązać również z koniecznością nabywania certyfikatów CBAM, które będą odzwierciedlały ślad węglowy importowanych towarów. Certyfikaty będą rozliczane w systemie kwartalnym, a ich liczba będzie odpowiadała deklarowanym emisjom CO[₂].

Istotne jest również śledzenie ewentualnych zmian w regulacjach, ponieważ Komisja Europejska planuje rozszerzanie zakresu CBAM na kolejne sektory i produkty. Dlatego przedsiębiorcy powinni regularnie monitorować aktualizacje przepisów, by odpowiednio reagować na nowe wymogi. Kluczowe znaczenie ma szczegółowa analiza kodów CN produktów oraz materiałów wykorzystywanych do ich produkcji, aby ustalić, czy mogą one zostać objęte mechanizmem w przyszłości. Przygotowanie na potencjalne zmiany i dostosowanie strategii importowych może się okazać istotne dla utrzymania konkurencyjności na unijnym rynku.

Zakaz wylesienia

PYTANIE Jakich towarów dotyczy rozporządzenie UE odnoszące się do wylesiania?

ODPOWIEDŹ Unijne rozporządzenie wymienione w podstawie prawnej nakłada obowiązek odpowiedzialnego handlu produktami, które mogą przyczyniać się do wycinki lasów lub degradacji ekosystemów. Dotyczy ono szerokiej gamy towarów, takich jak soja, olej palmowy, kakao, drewno, a także kawa. Regulacja obejmuje również produkty pochodne, co oznacza, że gotowe produkty zawierające te surowce, takie jak prażona kawa, kakao w proszku czy meble, podlegają obowiązkom wynikającym z rozporządzenia.

Co ważne, regulacja nie wprowadza automatycznego zakazu handlu, lecz nakłada na przedsiębiorców obowiązek przeprowadzenia tzw. due diligence, aby wykazać, że importowane produkty nie przyczyniły się do wylesiania po 31 grudnia 2020 r. W kontekście kawy oznacza to konieczność dokładnego zbadania łańcucha dostaw i wykazania, że ziarna kawy pochodzą z plantacji, które nie naruszają chronionych obszarów leśnych.

PYTANIE Czy palarnia kawy importująca ziarna kawy z Wietnamu podlega nowym regulacjom dotyczącym wylesiania?

ODPOWIEDŹ Właściciel średniej wielkości palarni kawy, która importuje ziarna z Wietnamu, powinien dokładniej przyjrzeć się wprowadzonym przepisom, ponieważ kawa znajduje się na liście towarów uwzględnionych w rozporządzeniu. Wietnam jest jednym z największych eksporterów kawy na świecie, a wiele plantacji znajduje się na obszarach o wysokim ryzyku wylesiania. W związku z tym przedsiębiorca importujący ziarna kawy z Wietnamu będzie musiał wdrożyć mechanizmy umożliwiające identyfikację źródeł surowców oraz ocenę ich zgodności z unijnymi wymogami.

PYTANIE Jakie obowiązki wynikają z rozporządzenia EUDR?

ODPOWIEDŹ Pierwszym krokiem jest dokładna analiza łańcucha dostaw. Należy określić, skąd pochodzą ziarna kawy i czy plantacje, z których pochodzą, znajdują się na terenach objętych ochroną lub potencjalnym ryzykiem wylesiania. W praktyce oznacza to konieczność uzyskania precyzyjnych danych o lokalizacji plantacji (np. współrzędnych geograficznych).

Po zidentyfikowaniu dostawców należałoby ocenić ryzyko związane z ich działalnością. Jeśli okaże się, że plantacja znajduje się w regionie o wysokim ryzyku wylesiania, konieczne będzie podjęcie dodatkowych działań w celu weryfikacji zgodności z regulacjami, takich jak audyty czy certyfikacja zewnętrzna.

Unijne rozporządzenie wymaga również, aby przedsiębiorcy posiadali odpowiednią dokumentację potwierdzającą zgodność z regulacjami. Dotyczy to nie tylko informacji o dostawcach, lecz także szczegółów transportu i przechowywania produktów.

Każdy przedsiębiorca importujący towary objęte rozporządzeniem będzie zobowiązany złożyć oświadczenie o zgodności produktów z jego wymogami. Dokument ten następnie trafi do unijnego systemu, który umożliwia kontrolę importowanych towarów pod kątem ich wpływu na środowisko.

PYTANIE Jakie są konsekwencje dla przedsiębiorców, którzy nie wypełnią obowiązków?

ODPOWIEDŹ Nieprzestrzeganie nowych regulacji może prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym zakazu importu produktów do UE, kar finansowych, a nawet odpowiedzialności karnej w przypadku celowego zatajania informacji. Dla średnich przedsiębiorców, takich jak palarnie kawy, może to oznaczać konieczność zainwestowania w dodatkowe systemy monitorowania oraz współpracę z dostawcami, aby zapewnić pełną transparentność.

PYTANIE Jak przygotować się do wdrożenia wymogów określonych w rozporządzeniu UE?

ODPOWIEDŹ W pierwszej kolejności należy wybrać partnerów handlowych, którzy transparentnie prowadzą biznes i np. posiadają certyfikaty zgodności środowiskowej.

Zrozumienie nowych wymogów przez wszystkich pracowników zaangażowanych w proces importu i przetwarzania kawy jest również kluczowe dla sprawnej implementacji regulacji.

Należy także rozważyć inwestycję w narzędzia monitorujące, które pomogą śledzić pochodzenie produktów i zapewnią zgodność z regulacjami, a także zadbać o procedury wewnętrzne i odpowiednie postanowienia umowne.

Podsumowując, rozporządzenie UE dotyczące wylesiania wprowadza nowe standardy dla przedsiębiorców, którzy importują produkty, np. kawę. Chociaż regulacje wiążą się z dodatkowymi obowiązkami, stanowią one również szansę na budowanie zrównoważonego modelu biznesowego i wzmacnianie reputacji na rynku europejskim. Wczesne przygotowanie się na nadchodzące zmiany pomoże uniknąć ryzyk i zapewnić zgodność z nowymi wymogami.

Podstawa prawna

  • rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z 10 maja 2023 r. ustanawiające mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO[₂] (Dz.Urz. UE z 2023 r. L 130, s. 52).
  • rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z 31 maja 2023 r. w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010 (Dz.Urz. UE z 2023 r. L 150, s. 206; ost.zm. Dz.Urz. UE L z 2024 r. poz. 3234).