Zgodnie z nową linią orzeczniczą rozliczenia w ramach tych umów mogą być traktowane jako forma pożyczki. Dlatego przy przekroczeniu odpowiednich progów dla podmiotów powiązanych powstaje obowiązek sporządzenia dokumentacji podatkowej do tego typu transakcji
W związku ze wzmożoną kontrolą rozliczeń z podmiotami powiązanymi istotne stają się ukazujące się w ostatnim czasie wyroki sądów administracyjnych dotyczące umów cash poolingu. [ramka]
Wyłoniła się z nich bowiem nowa jednolita linia orzecznicza stanowiąca, że w przypadku umów dotyczących wzajemnego kompensowania stanów środków pieniężnych w ramach grup kapitałowych mamy do czynienia ze zdarzeniem spełniającym definicję pożyczki. W ślad za takim orzecznictwem, przy przekroczeniu odpowiednich progów dokumentacyjnych, dla podmiotów powiązanych powstaje obowiązek sporządzenia dokumentacji podatkowej do tego typu transakcji. Istoty takiemu podejściu organów do rozliczeń w ramach systemu cash poolingu dodaje fakt, że spór podatników z organami na temat zasadności traktowania systemu cash pooling jak pożyczki trwa od dłuższego czasu. Jeszcze w 2014 r. powtarzały się wyroki sądów, które argumentowały, że w przypadku tego typu umów trudno jest m.in. ustalić tożsamość pożyczkobiorcy i pożyczkodawcy, zidentyfikować konkretną wartość transferu środków oraz mówić o ich rozporządzalności, czy o terminach zaciągnięcia i spłaty wierzytelności. W związku z tym tworzył się trend stanowiący, że umowa cash poolingu nie spełnia znamion pożyczki, a co za tym idzie, nie wymagano od podatnika sporządzania dokumentacji podatkowej do tego typu rozliczeń.
Według NSA...
Cash pooling stał się jednak ostatnio przedmiotem analizy Naczelnego Sądu Administracyjnego. Między innymi w wyroku z 13 lipca 2016 r. NSA stwierdził wprost, że kierując się zarysowującą się linią orzeczniczą analizowana przez sąd, umowa cash poolingu stanowi pożyczkę w rozumieniu artykułu 16 ust. 7b ustawy o CIT. Wyrok ten stał się potwierdzeniem stanowiska sądu przyjętego w wydanym już 30 września 2015 r. wyroku, w którym NSA, analizując umowę cash poolingu obejmującego codzienny przelew środków z kont źródłowych uczestników na konto konsolidujące i/lub odwrotnie oraz odpowiednie rozliczanie odsetek, zależnie od salda kont, stwierdził, że „przez umowę pożyczki powinno się rozumieć każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy i zapłacić odsetki, nawet wówczas, gdy zobowiązania stron umowy wynikają w niej w sposób dorozumiany”. W ostatnim wyroku wydanym 3 sierpnia 2016 r. (sygn. akt II FSK 879/16, sygn. akt II FSK 880/16) NSA wyraźnie potwierdził, że orzecznictwo sądów w zakresie umów cash poolingu jest już jednolite i zgodnie z tą linią orzeczniczą rozliczenia w ramach tych umów mogą być traktowane jako forma pożyczki.
...i WSA
Potwierdzeniem tak jasnego stanowiska NSA w sprawie cash poolingu wydanego we wrześniu 2015 r. są wyroki wydawane w ostatnim czasie przez wojewódzkie sądy administracyjne, które mówiły, że pomimo iż umowa cash poolingu nie jest wskazana wprost w ustawie o CIT i zaliczana jest wciąż do umów nienazwanych, to bez znaczenia na formę jej przeprowadzenia, jej głównym celem jest udostępnienie środków pieniężnych pomiędzy podmiotami oraz osiągnięcie przez podmioty korzyści w postaci odsetek. W związku z tym, w myśl brzmienia artykułu 16 ust. 7b ustawy o CIT, tego typu zdarzenie gospodarcze spełnia dziś zdaniem organów administracyjnych przesłanki do uznania za formę pożyczki. W konsekwencji należy przyjąć, że podatnicy działający w ramach grup kapitałowych będący stroną umów cash poolingu, podlegają obowiązkowi sporządzania dokumentacji podatkowej zgodnej z art. 9a ustawy o CIT, jeśli tylko wartość takiej transakcji przekroczy progi dotyczące cen transferowych określone w ustawie.
W pierwszym kwartale 2016 r. zdarzył się jeszcze przypadek, kiedy wojewódzki sąd administracyjny stanął na stanowisku przeciwnym do tego zaprezentowanego przez NSA w trzecim kwartale 2015 r. W wydanym 20 stycznia 2016 r. wyroku WSA w Gdańsku wyraził swoje wątpliwości co do zasadności argumentacji użytej przez NSA, a tym samym stwierdził, że nie widzi elementów charakterystycznych dla umów pożyczki, kredytu czy depozytu nieprawidłowego w przypadku analizowanej umowy typu cash pooling realizowanej w formule tzw. rzeczywistego cash poolingu (zero balancing cash pooling), która przewiduje faktyczne transfery środków między rachunkami jej uczestników – jak w sprawie analizowanej przez NSA. Tym samym gdański WSA uchylił obowiązek sporządzenia dokumentacji cen transferowych dla transakcji dotyczącej kompensowania stanów środków pieniężnych pomiędzy podmiotami powiązanymi, będącej przedmiotem sprawy.
Jednostki stosujące KSR nie muszą zmieniać instrukcji inwentaryzacyjnej
Jednostki stosujące KSR nie muszą zmieniać instrukcji inwentaryzacyjnej

Zobacz również
Od 2017 roku bez wątpliwości
Po ostatnim sierpniowym wyroku NSA trudno jednak oczekiwać, aby którykolwiek WSA zdecydował się ponownie orzec o niepotraktowaniu umowy cash poolingu na równi z umową pożyczki. Dodatkowo w świetle wchodzących 1 stycznia 2017 r. przepisów nowej ustawy o CIT umowy zarządzania płynnością, a więc umowy typu cash pooling, zostały wprost wskazane jako typy umów podlegające obowiązkowi sporządzenia dokumentacji cen transferowych.
Konsekwencje
W przypadku kontroli podatkowej w zakresie cen transferowych prowadzonej w podmiocie będącym stroną umowy cash poolingu za nieprzedawnione lata kontrolujący mogą prosić o przedstawienie dokumentacji podatkowej do takiej transakcji. Nie pozostawia wątpliwości fakt, że w sytuacji zawarcia tego typu umów lub ich kontynuowania w 2017 r. i latach późniejszych, podatnicy, przy spełnieniu ustawowo określonych kryteriów, powinni sporządzić do nich dokumentację podatkową, w tym w przypadku większych podatników uzupełnioną również o badanie rynkowego charakteru cen takiej transakcji.
Wzmożone kontrole
W pierwszej połowie 2016 r. urzędy kontroli skarbowej wszczęły 222 kontrole w zakresie cen transferowych i optymalizacji podatkowej, z których 92 zostały zakończone. Ministerstwo Finansów ostrzega, że kontroli w tym zakresie ma być jeszcze więcej, a w wyniku tych zamkniętych w pierwszym półroczu 2016 r. odnotowano wpływy do budżetu o 300 mln zł większe w porównaniu do tych zasądzonych w sprawach dotyczących obszaru optymalizacji i rozliczeń z podmiotami powiązanymi rozstrzygniętych w analogicznym okresie poprzedniego roku. Odzwierciedla to zapowiadaną już w ubiegłym roku przez MF strategię odnośnie do wzmożonej kontroli obszaru cen transferowych.
Podstawa prawna
Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.).