Obciążenia w krajach OECD malały, ale w Polsce rosły [RAPORT]

W 2023 r. średni udział wpływów podatkowych w relacji do PKB wyniósł w państwach członkowskich Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju 33,9 proc. Minimalnie zmalał w porównaniu z 2022 r. (o 0,1 pkt proc.). W Polsce, która również jest członkiem OECD, tendencja była inna.

W naszym kraju udział wpływów podatkowych w relacji do PKB wyniósł 35,1 proc. Był wyższy nie tylko od średniej dla całej OECD, lecz także od polskiego wskaźnika w 2022 r., kiedy to wyniósł 34,4 proc. Natomiast najwyższy na przestrzeni trzech lat był on w 2021 r., a więc w pierwszym pełnym roku pandemii COVID-19. Wtedy wyniósł 36,7 proc.

Te dane wynikają z opublikowanego w ubiegłym tygodniu raportu OECD, przy czym, jak zastrzeżono, statystyki za 2023 r. mogą zostać jeszcze skorygowane.

Przypomnijmy, że na wpływy podatkowe, o których mowa w cyklicznie publikowanych raportach OECD, składają się głównie podatki: dochodowe, pośrednie (VAT, akcyza i inne konsumpcyjne), majątkowe oraz składki na ubezpieczenie społeczne.

Zmiana tendencji

Z najnowszego raportu wynika, że w całej OECD już trzeci rok z rzędu spadł o 0,1 pkt proc. średni udział obciążeń podatkowych w relacji do PKB. Nadal jednak jest on wyższy niż w roku 2019, poprzedzającym pandemię COVID-19. Wtedy było to 33,4 proc.

Według autorów raportu mało prawdopodobny jest powrót do poziomu sprzed pandemii, i to nawet jeśli będą kontynuowane wspomniane (minimalne) spadki. Kraje członkowskie OECD starają się bowiem pozyskiwać wyższe dochody podatkowe, by być przygotowane na długoterminowe wyzwania, takie jak zmiany klimatu i starzenie się społeczeństwa.

Ogromne rozpiętości

Nadal utrzymuje się duża rozpiętość udziału wpływów podatkowych w relacji do PKB między krajami Ameryki Środkowej i Południowej a państwami Europy Zachodniej. Na przykład dla Meksyku ten wskaźnik w 2023 r. wyniósł 17,7 proc., a dla Francji 43,8 proc.

Aż w 18 z 36 badanych państw (OECD obejmuje w tej chwili 38 krajów) ubiegłoroczny wskaźnik wzrósł w porównaniu z 2022 r. Natomiast spadł on w 17 państwach (w jednym kraju pozostał na tym samym poziomie).

Najbardziej wzrósł w Luksemburgu – o 2,7 pkt proc. (z uwagi na wyższe wpływy z PIT i składek na ubezpieczenie społeczne) oraz w Kolumbii – o 2,6 pkt proc. (z uwagi na wyższe wpływy z CIT).

Największe spadki odnotowały Chile (o 3,2 pkt proc.) i Korea Południowa (o 3,1 pkt proc.). Przyczyniły się do tego malejące wpływy z podatków dochodowych. Istotnie zmalał też udział wpływów podatkowych w relacji do PKB w Stanach Zjednoczonych – o ponad 2 pkt proc.

Na ubezpieczenie społeczne

Dane dotyczące udziału składek na ubezpieczenie społeczne we wpływach podatkowych dotyczą 2022 r. (za ubiegły rok nie są jeszcze znane). Ogólnie w państwach OECD ten wskaźnik wynosił 24,8 proc.

W dziewięciu krajach większą część tych wpływów stanowiły składki w części finansowanej przez pracowników. Chodzi o: Polskę, Węgry, Chile, Grecję, Izrael, Litwę, Słowenię, Szwajcarię i Luksemburg. Największy udział we wpływach podatkowych stanowiły składki finansowane przez pracowników na Litwie – 23,8 proc. W Polsce i na Węgrzech ten wskaźnik przekroczył 15 proc. Najniższy był w Danii (0,1 proc.).

W pozostałych krajach OECD (innych niż wspomniana dziewiątka) dochody pozyskiwano przede wszystkim ze składek w tej części, która obciąża pracodawców. Pod tym względem przodowała Estonia, w której wskaźnik za 2022 r. wyniósł 31,8 proc. W Czechach było to 28,3 proc., a w Hiszpanii 25,2 proc.

Na drugim biegunie znalazły się Chile i ponownie Dania. W obu państwach omawiany wskaźnik wyniósł zaledwie 0,1 proc.

Z kolei najwyższy udział wpływów (podatkowych) ze składek płaconych przez samozatrudnionych (oraz potrącanych z zasiłków bezrobotnych) zanotowano w Czechach, gdzie było to 8,4 proc. Drugie i trzecie miejsca przypadły Holandii i Polsce (7,5 proc. i 7,4 proc.).

Rośnie rola podatków dochodowych

Na kolejnym, czyli drugim miejscu znalazły się dochody z PIT (23,6 proc. całości wpływów podatkowych), a dopiero na trzecim – dochody z VAT (20,8 proc.). Inne podatki konsumpcyjne odpowiadały za 10,8 proc. całości wpływów podatkowych, a CIT – za 12 proc.

W latach 2021–2022 średni udział wpływów z podatków dochodowych (PIT i CIT) w całości wzrósł o 1,4 pkt proc. – do 36,5 proc. Odpowiadały za to przede wszystkim wyższe wpływy z CIT.

Średnie udziały wpływów podatkowych ze składek na ubezpieczenie społeczne i VAT spadły odpowiednio o 0,8 pkt proc. i o 0,4 pkt proc. ©℗