Datio in solutum wyklucza amortyzację wartości firmy

Uzyskanie wartości firmy (dodatniej) w drodze świadczenia w miejsce wykonania (datio in solutum) to nie to samo co jej nabycie. Dlatego otrzymanej w ten sposób wartości nie można amortyzować – wyjaśnił minister finansów w interpretacji ogólnej.

Chodzi przykładowo o sytuację, w której podatnik udzielił pożyczki innemu podmiotowi, a ten nie spłaca jej w gotówce, tylko np. poprzez przeniesienie przedsiębiorstwa. Wówczas mamy do czynienia ze „świadczeniem w miejsce wykonania” (z łac. datio in solutum), czyli trybem przewidzianym w art. 453 kodeksu cywilnego.

Jeżeli – wracając do przykładu – wartość pożyczki jest wyższa od sumy wartości rynkowych poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wchodzących w skład przenoszonego przedsiębiorstwa, to powstaje wartość firmy (dodatnia).

Pojawiły się jednak wątpliwości, czy taką wartość firmy można amortyzować. Zgodnie bowiem z art. 16b ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT amortyzacji podlega wartość firmy powstała w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze:

• kupna,
• przyjęcia do odpłatnego korzystania,
• wniesienia do spółki na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji.

Jeżeli wartości firmy powstała w inny sposób niż określony w art. 16b ust. 2 pkt 2, to w ogóle nie może być ona amortyzowana – wynika to wprost z art. 16c pkt 4 ustawy o CIT.

Jednak wykładnia organów podatkowych w tym zakresie jest niejednolita i dlatego minister finansów wydał interpretację ogólną.

Wskazał, że w jednych interpretacjach indywidualnych organy przychylają się do stanowiska, że wartość firmy wygenerowana w drodze datio in solutum ma charakter kupna, więc można ją amortyzować. Tak stwierdzili np. 6 kwietnia 2016 r. dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie (sygn. IPPB5/4510-92/16-3/AK) oraz 6 października 2022 r. dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (0111-KDIB1-2.4010.492.2022.1.MZA).

Ale są też wydawane interpretacje, z których wynika, że skoro termin „kupno” nie został zdefiniowany w ustawie o CIT, to należy się odwołać do reguł wykładni językowej i systemowej. Te natomiast nakazują przyjąć cywilistyczne rozumienie nabycia – jako sprzedaż.

Skoro więc pojęcie kupna użyte w art. 16b ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy o CIT należy rozumieć jako sprzedaż, to nie ma podstaw do amortyzowania wartości firmy powstałej w drodze datio in solutum – stwierdził szef Krajowej Administracji Skarbowej w interpretacji zmieniającej z 14 lipca 2023 r. (DOP4.8221.71.2022).

Podobnie wyjaśnił to dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 12 stycznia 2012 r. (ILPB4/423-380/11-2/M).

Natomiast sądy administracyjne przyjmowały jednolite stanowisko – niekorzystne dla podatników – zwraca uwagę minister finansów w interpretacji ogólnej.

Z sądowych wyroków wynika, że pojęcia kupna (użyte w art. 16b ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy o CIT) należy utożsamiać z czynnością sprzedaży. Jako przykład minister finansów wskazał wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 października 2014 r. (sygn. akt II FSK 2540/12) i z 10 września 2020 r. (II FSK 1263/18).

W związku z tym w wydanej interpretacji ogólnej stwierdził, że „wartości firmy powstałej w drodze datio in solutum nie można utożsamiać z wartością firmy powstałą w drodze kupna, w następstwie czego nie może ona podlegać amortyzacji na gruncie przepisów ustawy CIT”.©℗