W skład sektora finansów publicznych wchodzą jednostki samorządu terytorialnego, państwowe i samorządowe jednostki i zakłady budżetowe oraz gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych. Mają one specyficzne konta bilansowe.

Aktywami pieniężnymi są aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz, jak również inne aktywa finansowe, a zwłaszcza naliczone od nich odsetki. Aktywa pieniężne są płatne lub wymagalne w ciągu trzech miesięcy od dnia otrzymania, wystawienia, nabycia.
Ewidencja w gminach
Ujmowanie w księgach rachunkowych dochodów i wydatków budżetów jednostek samorządu terytorialnego (np. gmin) odbywa się na wydzielonych kontach i dotyczy faktycznych operacji na rachunkach bankowych budżetów. Dochody i wydatki ujmowane są w księgach rachunkowych z równoczesnym określeniem odpowiadających im podziałek klasyfikacji budżetowej. Dla jednostek samorządu terytorialnego przewiduje się między innymi następujące konta bilansowe.
Konto „Rachunek budżetu” służy do ewidencji operacji pieniężnych dokonywanych na bankowych rachunkach budżetu. Zapisów na tym koncie dokonujemy wyłącznie na podstawie dowodów bankowych, a w razie stwierdzenia błędu w dowodzie bankowym, księgujemy sumy zgodnie z wyciągiem. Różnicę wynikającą z błędu odnosimy na konto „Pozostałe rozrachunki”.
Po stronie Wn na koncie „Rachunek budżetu” księgujemy wpływy środków pieniężnych na rachunek budżetu, w tym także spłaty dotyczące kredytu udzielonego przez bank na rachunku budżetu oraz wpływy kredytów przelanych przez bank na rachunek budżetu, w korespondencji z kontem „Kredyty bankowe”.
Po stronie Ma na koncie „Rachunek budżetu” ujmujemy wypłaty z rachunku budżetu (wypłaty dokonane w ramach kredytu udzielonego przez bank na rachunku budżetu oraz wypłaty z tytułu spłaty kredytu udzielonego przez bank na rachunek budżetu), w korespondencji z kontem „Kredyty bankowe”.
Saldo Wn konta „Rachunek budżetu” oznacza stan środków pieniężnych na rachunku budżetu, natomiast saldo Ma - kwotę wykorzystanego kredytu bankowego udzielonego przez bank na rachunku budżetu.
ŚRODKI POŻYCZONE
Konto „Kredyty bankowe” służy do ewidencji kredytów bankowych przeznaczonych na finansowanie działalności podstawowej i inwestycji, przelanych przez bank na odpowiednie rachunki bankowe, natomiast konto „Rachunki środków funduszy specjalnego przeznaczenia” służy do ewidencji środków funduszy specjalnego przeznaczenia.
Finansowanie budżetu
Konto „Kredyty bankowe” służy do ewidencji kredytów bankowych zaciągniętych na finansowanie budżetu. Po stronie Wn na tym koncie ujmowane są spłaty lub umorzenia kredytu, natomiast po stronie Ma - kredyt bankowy na finansowanie budżetu oraz odsetki od kredytu bankowego. Konto „Kredyty bankowe” może wykazywać saldo Ma oznaczające stan kredytu przeznaczonego na finansowanie budżetu.
Konto „Rachunki środków funduszy pomocowych” służy do ewidencji środków pieniężnych otrzymanych w ramach realizacji zadań z funduszy pomocowych, w zakresie których umowa lub przepis określają konieczność wydzielenia środków pomocowych na odrębnym rachunku bankowym. Konto to może wykazywać saldo Wn, które oznacza stan środków pochodzących z funduszy pomocowych na rachunkach bankowych.
Środki pieniężne
Plan kont dla jednostek budżetowych, zakładów budżetowych oraz gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych zawiera między innymi środki pieniężne i rachunki bankowe.
Zapisy na kontach środków pieniężnych są dokonywane na podstawie wyciągów bankowych, dlatego musi zachodzić pełna zgodność zapisów między jednostką a bankiem.
Konta „Środki pieniężne i rachunki bankowe” służą do ewidencji:
  •  krajowych i zagranicznych środków pieniężnych, lokowanych na rachunkach w bankach,
  •  krajowych i zagranicznych środków pieniężnych, przechowywanych w kasach,
  •  krótkoterminowych papierów wartościowych,
  •  udzielanych przez banki kredytów w krajowych i zagranicznych środkach pieniężnych,
  •  innych krajowych i zagranicznych środków pieniężnych.
Konto „Rachunki środków na prefinansowanie” służy do ewidencji operacji pieniężnych dokonywanych na wyodrębnionych rachunkach bankowych otwartych dla potrzeb operacji finansowych dotyczących prefinansowania w ramach pożyczek zaciągniętych z budżetu państwa na finansowanie zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.
Po stronie Wn na tym koncie ujmowane są wpływy zaciągniętych pożyczek oraz środki przeznaczone na ich spłatę, natomiast po stronie Ma - wypłaty na cele określone w umowie pożyczki oraz zwroty pożyczek.
Konto „Inne rachunki bankowe” przeznaczone jest do ewidencji operacji dotyczących wydzielonych zgodnie z odrębnymi przepisami środków pieniężnych innych niż środki budżetu o środki pochodzące z funduszy pomocowych, natomiast konto „Inne środki pieniężne” służy do ewidencji środków pieniężnych w drodze.
Konto „Kasa” służy do ewidencji krajowej i zagranicznej gotówki znajdującej się w kasach jednostki. Po stronie Wn ujmuje się wpływy gotówki oraz nadwyżki kasowe, natomiast po stronie Ma - rozchody gotówki i niedobory kasowe.
Dochody własne
Konto „Rachunek bieżący jednostek budżetowych” służy do ewidencji stanu środków budżetowych oraz obrotów na rachunku bankowym jednostki budżetowej z tytułu wydatków i dochodów budżetowych objętych planem finansowym.
Po stronie Wn ujmuje się wpływy środków budżetowych:
  •  otrzymanych na realizację wydatków budżetowych zgodnie z planem finansowym oraz dla dysponentów niższego stopnia, w korespondencji z kontem „Rozliczenie wydatków budżetowych”,
  •  z tytułu zrealizowanych przez jednostkę budżetową dochodów, w korespondencji z kontem „Kasa”, „Należności z tytułu dochodów budżetowych” lub innym właściwym kontem.
Natomiast po stronie Ma na koncie ujmowane są:
  •  zrealizowane wydatki budżetowe zgodnie z planem finansowym jednostki budżetowej, w tym również środki pobrane do kasy na realizację wydatków budżetowych, w korespondencji z właściwymi kontami zespołu 1, 2, 3, 4, 7 lub 8,
  •  okresowe przelewy dochodów budżetowych do budżetu, w korespondencji z kotem „Rozliczenie dochodów budżetowych”,
  •  okresowe przelewy środków budżetowych dla dysponentów niższego stopnia, w korespondencji z kontem „Rozliczenie wydatków budżetowych”.
Konto „Rachunki dochodów własnych jednostek budżetowych” służy do ewidencji środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych dochodów własnych jednostek budżetowych. Po stronie Wn na tym koncie księguje się wpływy środków pobranych tytułem dochodów własnych na rachunek bankowy, natomiast po stronie Ma - wypłaty środków z rachunku bankowego na realizację wydatków finansowanych dochodami własnymi jednostki budżetowej.
PRZYKŁAD
JAK WYKAZAĆ ŚRODKI POMOCOWE
Na wyodrębniony rachunek jednostka budżetowa otrzymała środki pomocowe w walucie polskiej w wysokości 6000 zł. Jednostka realizuje w ramach programu pomocowego zadania inwestycyjne w kwocie 4800 zł oraz zadania remontowe w kwocie 1200 zł. Finansowanie tych wydatków pomocowych następuje bezpośrednio z wyodrębnionego rachunku budżetu środków pomocowych jednostki.
Operacje księgowe, które wystąpiły w jednostce, były następujące:
1. Wpływ środków pomocowych - 6000 zł
■ Wn konto „Rachunki środków funduszy pomocowych”/Ma konto „Rozliczenie wydatków ze środków funduszy pomocy”.
2. Otrzymanie faktur od wykonawców inwestycji - 4800 zł
■ Wn konto „Inwestycje”/Ma konto „Rozrachunki z dostawcami i odbiorcami”.
3. Otrzymanie faktur od wykonawców remontów - 1200 zł
■ Wn konto „Koszty według rodzajów”/Ma konto „Rozrachunki z dostawcami i odbiorcami”.
4. Zapłata za faktury inwestycyjne - 4800 zł
■ Wn konto „Rozrachunki z dostawcami i odbiorcami”/Ma konto „Rachunki środków funduszy pomocowych”.
5. Zapłata za faktury remontowe - 1200 zł
■ Wn konto „Rozrachunki z dostawcami i odbiorcami”/Ma konto „Rachunki środków funduszy pomocowych”.
6. Przeksięgowanie sprawozdania z wykonania wydatków inwestycyjnych - 4800 zł
■ Wn konto „Rozliczenie wydatków ze środków funduszy pomocy”/Ma konto „Fundusz jednostki”.
7. Przeksięgowanie sprawozdania z wykonania wydatków remontowych - 1200 zł
■ Wn konto „Rozliczenie wydatków ze środków funduszy pomocy”/Ma konto „Fundusz jednostki”.
8. Przeksięgowanie kosztów rodzajowych - 1200 zł
■ Wn konto „Straty i zyski nadzwyczajne oraz wynik finansowy”/Ma konto „Koszty według rodzajów”.
9. Przeksięgowanie wyniku finansowego - 1200 zł
■ Wn konto „Fundusz jednostki”/Ma konto „Straty i zyski nadzwyczajne oraz wynik finansowy”.
WERONIKA CHMIELEWSKA
ksiegowosc@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 3 ust. 1 pkt 25 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).
■ Par. 11 ust. 1 rozporządzenia ministra finansów z dnia 28 lipca 2006 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych (Dz.U. nr 142, poz. 1020).