Bezprawny pobór ciepła lub prądu jest opodatkowany

Opłaty pobierane przez przedsiębiorstwo energetyczne za bezumowne wykorzystywanie energii elektrycznej lub paliw podlegają VAT jako wynagrodzenie za odpłatną dostawę towaru – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w przełomowym wyroku.

Do tej pory sądy były innego zdania. Uważały takie opłaty za rodzaj kar (niepodlegających VAT) za bezprawne zachowanie odbiorcy.

W najnowszym orzeczenie NSA podkreślił, że jego dotychczasowa wykładnia jest już nieaktualna w związku z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z 27 kwietnia 2023 r. (sygn. C-677/21).

Jest prąd, nie ma umowy

Wyrok zapadł w sprawie opłat za bezumowny pobór ciepła. Spółka będąca przedsiębiorstwem ciepłowniczym pobierała je w takiej wysokości, w jakiej zostały określone w wygasłej już umowie z odbiorcą lub - w wyjątkowych sytuacjach w dodatkowym porozumieniu.

Uważała, że nie musi doliczać do nich VAT, bo – jak przekonywała - jest to tylko forma odszkodowania, a nie wynagrodzenie za odpłatną dostawę towarów lub świadczenie usług.

Innego zdania był dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Stwierdził, że w opisanych przez spółkę sytuacjach dochodzi do dostawy towaru, czyli do przeniesienia władztwa ekonomicznego nad energią cieplną. Taka dostawa odbywa się początkowo w oparciu o umowę, ale i potem spółka dąży do zawarcia kolejnej umowy i obciąża swoich odbiorców opłatami za dostarczane ciepło. Istnieje więc stosunek prawny między stronami i pobierane jest wynagrodzenie za odpłatną dostawę towaru, a nie kara – stwierdził fiskus. Wyjaśnił, że moment powstania obowiązku podatkowego z tytułu dostawy energii wyznacza co do zasady wystawienie faktury, a jeżeli jej nie wystawiono faktury lub wystawiono ją po upływie terminu płatności - upływ terminu płatności należności.

Interpretację tę uchylił WSA w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 1256/18). Odwołał się do ugruntowanej już linii orzeczniczej sądów administracyjnych z której wynika, że w takiej sytuacji mamy do czynienia z karą niepodlegającą VAT. Jako przykład podał wyroki NSA z: 13 marca 2009 r. (I FSK 127/08), 14 października 2009 r. (I FSK 59/09), 9 grudnia 2009 r. (I FSK 1384/08), 16 września 2010 r. (I FSK 1543/09), 6 czerwca 2010 r. (I FSK 616/10);

Co prawda warszawski sąd przywołał tylko wyroki z 2009 r. i 2010 r., ale - przypomnijmy – takie same orzeczenia zapadały nawet na początku 2023 r., czego przykładem wyrok NSA z 17 lutego 2023 r. (I FSK 1089/19).

TSUE przekonał NSA

Tym razem jednak sąd kasacyjny był innego zdania. Podkreślił, że jego dotychczasowa wykładnia jest już nieaktualna i opłaty za bezumowny pobór prądu bądź paliwa są uważane za wynagrodzenie za odpłatną dostawę towarów. Takie dostawy powinny być ewidencjonowane w JPK_VAT.

Orzeczenie to jest zgodnie z wyrokiem z 27 kwietnia 2023 r. (C-677/21), w którym unijny trybunał stwierdził, że „dostawa energii elektrycznej dokonywana przez operatora sieci dystrybucji, nawet jeśli jest ona niezamierzona i wynika z bezprawnego działania osoby trzeciej, stanowi odpłatną dostawę towarów obejmującą przeniesienie prawa do rozporządzania rzeczą.”.

TSUE podkreślił, że taki bezumowny i nielegalny pobór jest realizowany w ramach działalności gospodarczej i „wiąże się z ryzykiem nieodłącznie związanym z działalnością jako operatora sieci dystrybucji energii elektrycznej.”

Opłaty z tego tytułu są więc opodatkowane VAT.