Przepisy o PCC zmieniły się w zeszłym roku. W przypadku zakupu pierwszego mieszkania nie ma obowiązku opłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Jeśli notariusz pobrał PCC, właściciel może złożyć wniosek do fiskusa o stwierdzenie nadpłaty. W jakiej sytuacji i kiedy jest to możliwe?
Przepisy o zwolnieniu z podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) ciągle budzą wątpliwości. Rozterki w kancelariach mają również sami notariusze. Dlaczego?
Podatek od czynności cywilnoprawnych, znany również jako PCC, stanowi rodzaj opodatkowania, obejmujący niektóre czynności prawne, takie jak umowy sprzedaży, darowizny, zamiany, spadkowe czy umowy pożyczki. Podatek dotyczy transakcji cywilnoprawnych, a czasem także umów zawieranych przed sądem lub organem administracyjnym.
Osoba lub instytucja zobowiązana do uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) zależy od konkretnego rodzaju czynności prawnej. Oto kilka przykładowych sytuacji:
w przypadku umowy kupna-sprzedaży nieruchomości, podatek zazwyczaj opłaca nabywca,w przypadku umowy darowizny, osoba otrzymująca darowiznę ponosi obowiązek zapłaty podatku,w przypadku umowy zamiany, każda ze stron umowy może być odpowiedzialna za podatek,w większości przypadków, podatek od umowy pożyczki płaci pożyczkodawca,w przypadku umowy spadkowej, podatek może być pobierany od spadkobiercy lub innych stron umowy.
Wysokość podatku PCC oraz sposób jego naliczania różnią się w zależności od rodzaju czynności cywilnoprawnej. Istnieją również różne zwolnienia i ulgi podatkowe, które mogą obniżyć kwotę podatku lub wyłączyć pewne transakcje spod jego obowiązku.
Jeśli chodzi o mieszkania, do tej pory podatek PCC od transakcji rynku wtórnego wynosił 2 proc.
Zwolnienie z PCC. Dla kogo?
Zgodnie z obowiązującymi od zeszłego roku przepisami zwolnienie z PCC przysługuje w przypadku, której przedmiotem jest:
- prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość,
- prawo własności budynku mieszkalnego jednorodzinnego,
- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu dotyczące lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego.
Podatnicy mogą skorzystać ze zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC), jeśli spełniają określone warunki. Jednym z tych warunków jest to, że "kupującym jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne, którym w dniu sprzedaży i przed tym dniem nie przysługiwało żadne z tych praw ani udział w tych prawach, chyba że udział ten nie przekracza lub nie przekraczał 50 proc. i został nabyty w drodze dziedziczenia".
Preferencja dotyczy głównie zakupów na rynku wtórnym, ponieważ tylko w takich przypadkach podlega się opodatkowaniu PCC (w wysokości 2 proc.).
Nabywca, który planuje skorzystać ze zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC), powinien poinformować o tym fakcie notariusza, który sporządza umowę sprzedaży. Notariusz wówczas umieści w akcie notarialnym oświadczenie potwierdzające spełnienie warunków uprawniających do skorzystania ze zwolnienia.
Ważne jest, aby kupujący był szczery w swoich oświadczeniach. Złożenie notariuszowi fałszywego oświadczenia o nieuprawnionym korzystaniu ze zwolnienia z PCC grozi sankcjami karno-skarbowymi. Dlatego też, przed podpisaniem aktu notarialnego, należy dokładnie przeanalizować i potwierdzić swoją sytuację prawną oraz zrozumieć konsekwencje związane z udzieleniem nieprawdziwych informacji.
Notariusz płaci PCC
Notariusze zgodnie z ustawą o PCC są płatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego. Mają obowiązek jego rozliczenia i odprowadzenia. Często niepotrzebnie pobierają podatek. W przypadku, gdy mają wątpliwości wolą pobrać podatek, nawet niepotrzebnie by nie ryzykować sporu z urzędem skarbowym.
Notariusz pobierze PCC bezpodstawnie. Co zrobić?
Notariusz będący płatnikiem pobiera od kupującego podatek od czynności cywilnoprawnych i przekazuje go do właściwego urzędu skarbowego. Gdy jednak jedna ze stron umowy sprzedaży nieruchomości działała pod wpływem błędu lub podstępu kontrahenta, to może się uchylić od skutków prawnych swojego oświadczenia woli doprowadzając do nieważności umowy. Daje to także możliwość wystąpienia z wnioskiem do organu podatkowego o zwrot podatku.
Błąd może wynikać też z nieprawidłowej interpretacji przepisów. Wtedy też warto starać się odzyskać PCC.
Jak odzyskać PCC?
Zgodnie z art. 11 ustawy o PCC, fiskus powinien zwrócić nienależnie pobrany podatek. Podatek, z zastrzeżeniem ust. 2, podlega zwrotowi, jeżeli:
- uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna);
- nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej;
- spółka nie została zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców lub wysokość kapitału zakładowego spółki kapitałowej została zarejestrowana w kwocie niższej niż określała umowa spółki - w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym;
- podwyższenie kapitału zakładowego spółki nie zostanie zarejestrowane lub zostanie zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale - w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym od podwyższenia kapitału zakładowego ujawnionego w rejestrze przedsiębiorców;
- nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej.
Podatek nie podlega zwrotowi po upływie 5 lat od końca roku, w którym został zapłacony.
Ponieważ art. 11 ustawy o PCC dotyczy ściśle określonych sytuacji, nie można go zastosować w innych przypadkach niż wymienione. Co wtedy? Do fiskusa należy skierować wystąpienie z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty na podstawie ordynacji podatkowej. Taki tryb postępowania sugeruje również KIS. Potwierdza, że art. 11 ustawy o PCC mówiący o zwrocie podatku nie pasuje do sytuacji nabywcy pierwszego mieszkania/domu, od którego notariusz bezpodstawnie pobrał podatek. W przypadku, gdy notariusz niewłaściwie pobrał podatek od nabywcy pierwszego mieszkania/domu, zgodnie z art. 11 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC), może istnieć potrzeba skorzystania z innych przepisów prawnych. Z tego powodu zaleca się korzystanie z przepisów ordynacji podatkowej.
Konsultanci Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) zalecają złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty podatku przez e-Urząd Skarbowy. Wniosek ten można także wypełnić tradycyjnie, na papierze. Podstawę prawną dla wniosku stanowią art. 72 ust. 1 pkt 2 oraz art. 75 ust. 1 ordynacji podatkowej. Wniosek ten można złożyć do momentu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.