W sądach administracyjnych jest lepiej. Mimo że spraw przybywa

Wyraźnie poprawiła się załatwialność spraw w wojewódzkich sądach administracyjnych i Izbie Finansowej sądu kasacyjnego. NSA ma braki kadrowe, ale ratują go sędziowie delegowani.

To podstawowe wnioski płynące z opublikowanej właśnie „Informacji o działalności sądów administracyjnych za 2023 r.”. Dziś będzie ona omawiana podczas zgromadzenia ogólnego Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Ogólny wniosek jest taki: sądy administracyjne są zalewane sprawami, natomiast spadła liczba skarg rozpatrzonych na rozprawach zdalnych. W związku z odwołaniem stanu pandemii nastąpił wyraźny powrót do orzekania na salach sądowych.

Wznowienia i interpretacje

Ciekawym zjawiskiem jest widoczny wzrost liczby skarg o wznowienie postępowania. W 2022 r. było ich w Izbie Finansowej tylko 22, a w 2023 r. – aż o 124 skargi więcej. Ten skok wiąże się zapewne z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny orzeczeń stwierdzających niezgodność z konstytucją przepisów dotyczących podatku od budowli i budynków, a także nowymi wyrokami TSUE korzystnymi dla podatników.

Zwiększyła się liczba skarg kasacyjnych dotyczących interpretacji indywidualnych dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (1686). Było to prawie 27 proc. spraw kasacyjnych w 2023 r., podczas gdy rok wcześniej współczynnik ten wynosił 25 proc.

Ponadto wpłynęło 26 skarg kasacyjnych na interpretacje indywidualne wydawane przez inne organy, 5 na opinię zabezpieczającą i 40 dotyczących wiążących informacji stawkowych.

W zeszłym roku w Izbie Finansowej 45 proc. spraw kasacyjnych rozpoznano na rozprawie, a 55 proc. na posiedzeniu niejawnym. W porównaniu z 2022 r. nieznaczne zwiększyła się zatem liczba posiedzeń jawnych, co jest także zrozumiałe po stopniowym odchodzeniu od obostrzeń pandemicznych.

Niewielkie przyspieszenie

Ogólnie na rozstrzygnięcie sporu przez NSA czeka się średnio 16 miesięcy. To wciąż długo. Jest to spowodowane m.in. wzrostem liczby spraw, które niegdyś były poza kognicją sądów administracyjnych. Chodzi tu o środki zaskarżenia od aktów prawnych, czynności i uchwał samorządów gospodarczych i zawodowych działających jako organy publicznoprawne. Obciążają one referaty sędziów NSA, których liczba się nie zwiększa proporcjonalnie do wpływu spraw.

Jeśli chodzi o załatwione skargi kasacyjne, to statystyki są nieznacznie lepsze niż w zeszłym roku. Przy odczuwalnym wzroście (o 1666) wpływu skarg kasacyjnych, w 2023 r. współczynnik załatwialności zbliżył się do 36 proc., podczas gdy w 2022 r. było to 32 proc.

Dużo spraw przeniesiono z okresu poprzedniego – aż 37 697. Z kolei na rok 2024 przesunięto do załatwienia 37 359 spraw.

Natomiast wpływ do wojewódzkich sądów administracyjnych w 2023 r. zmniejszył się o jedną dziesiątą. W ciągu roku sądy I instancji załatwiły ponad dwie trzecie ogółu skarg do rozpatrzenia. Były to nie tylko skargi w sprawach podatkowych, ale na wszelkie akty i inne czynności organów, a także na ich bezczynność i przewlekłe prowadzenie postępowania. W tym aspekcie w sądach wojewódzkich jest znacznie sprawniej niż w 2022 r.

Za mało sędziów NSA

Problemem sądu kasacyjnego są braki kadrowe wynikające z liczby nominacji na stanowisko sędziego NSA nieproporcjonalnie małej do narastającego wpływu spraw. Gdyby nie sędziowie delegowani z sądów wojewódzkich, to wyniki za 2023 r. byłyby wyraźnie gorsze – czytamy w części sprawozdania dotyczącej Izby Finansowej tego sądu.

W 2023 r. w prawie każdym składzie rozstrzygającym na rozprawie w Izbie Finansowej brał udział sędzia delegowany. Każdemu z nich przydzielano 4–6 spraw w referacie na każdej sesji.

Przydzielenie większej liczby spraw do referatu sędziego wiązało się też ze sprawami po uchwałach czy wyrokach Trybunału Sprawiedliwości UE.

Poprawa w I instancji

W 2023 r. wojewódzkie sądy administracyjne dostały do rozpatrzenia 70 158 skarg, tj. o 6960 mniej niż w 2022 r. Trzeba jednak uwzględnić również sprawy, które zostały przeniesione z 2022 r. W sumie więc sądy wojewódzkie miały w ubiegłym roku do rozpatrzenia ponad 104 tys. spraw, o 5,8 tys. skarg mniej niż w 2022 r.

Załatwiły 62,3 tys. skarg na akty i czynności, z czego prawie 45 proc. na rozprawie oraz 55 proc. na posiedzeniu niejawnym.

Ale to nie wszystko, bo WSA rozpatrzyły też skargi na bezczynność i przewlekłość postępowania. Łącznie w 2023 r. sądy I instancji rozpatrzyły 70 714 skarg (bez spraw zamkniętych). Na 2024 r. WSA przeniosły łącznie 27 458 skarg, czyli 6697 skarg mniej niż w 2022 r. Jest to wyraźna poprawa w porównaniu z poprzednim okresem.

Warszawa najbardziej obciążona

Najwięcej skarg wpłynęło do WSA w Warszawie – ponad 26 tys., co stanowi prawie 38 proc. ogółu wpływu do wojewódzkich sądów administracyjnych. Dla porównania do innych sądów wpłynęło: w Gliwicach – 8 proc. skarg, we Wrocławiu – około 7 proc., w Krakowie – około 7 proc., w Poznaniu – 5,5 proc., w Opolu – 1,2 proc., w Gorzowie Wielkopolskim – 1,8 proc., w Kielcach – ok. 2 proc. oraz w Białymstoku – też 2 proc.

W ciągu trzech miesięcy sądy wojewódzkie załatwiły średnio 37 proc. skarg na akty i inne czynności oraz bezczynność organów i przewlekłe prowadzenie postępowania. W terminie do czterech miesięcy załatwiono niemal 52 proc. spraw, a pół roku potrzebowały na rozpatrzenie prawie 73 proc. (wskaźniki te nie sumują się, ponieważ każdy z nich jest liczony osobno).

Dane świadczą o tym, że WSA rozpatrują sprawy coraz sprawniej.

Tak jak w latach poprzednich najwięcej ich rozstrzygnięć zapadło w sprawach podatkowych. Stanowiły one prawie 23 proc. ogółu spraw załatwionych. Na 14 216 załatwionych skarg w podatkach sądy uwzględniły 4875, tj. ponad 34 proc. (w 2022 r. – niecałe 30 proc.).

W NSA

Do NSA wpłynęło w tym czasie 19,5 tys. skarg kasacyjnych oraz 177 skarg o wznowienie postępowania. Z poprzedniego okresu pozostało do rozpatrzenia prawie 38 tys. skarg kasacyjnych oraz 73 skargi o wznowienie postępowania. Ogółem NSA miał do rozpatrzenia 57,5 tys. skarg kasacyjnych oraz 221 skarg wznowieniowych.

W 2023 r. ogółem rozpoznał ponad 20 tys. skarg kasacyjnych (bez spraw zamkniętych), z czego na rozprawie ponad 40 proc., a na posiedzeniu niejawnym – prawie 60 proc.

W jednej piątej NSA uwzględnił skargi kasacyjne, 73 proc. z nich oddalił, a w 7 proc. rozstrzygnął w inny sposób. Tu statystyki są identyczne jak w 2022 r.

Podobnie jak w poprzednich latach najwięcej skarg kasacyjnych dotyczyło podatków i innych świadczeń pieniężnych, do których mają zastosowanie przepisy ordynacji podatkowej, oraz egzekucji tych świadczeń pieniężnych (wpłynęło 6307 skarg). W 2023 r. w Izbie Finansowej NSA załatwiono aż 6862 sprawy kasacyjne (wiele z nich przeniesiono z lat poprzednich), co skutkowało bardzo dobrym współczynnikiem – ponad 108 proc. Izba Finansowa ma się więc czym chwalić, bo nie tylko opanowała wpływ, ale też nadrobiła zaległości z poprzedniego roku.

W 2023 r. do Izby Finansowej NSA wpłynęło prawie 6,2 tys. skarg kasacyjnych oraz 127 skarg o wznowienie postępowania, z czego: 34,5 proc. dotyczyło VAT, 3 proc. – akcyzy, prawie jedna czwarta – PIT, a niemal 11 proc. – CIT.

Uchwały i pytania do TSUE

W 2023 r. NSA podjął w sprawach podatkowych siedem uchwał (sygn. akt I FPS 2/22, III FPS 3/22, I FPS 3/22, I FPS 1/23, I FPS 2/23, I FPS 3/23, III FPS 1/23) oraz skierował do Trybunału Sprawiedliwości UE cztery pytania prejudycjalne (I FSK 923/19, I FSK 2003/18, III FSK 3/22, I FSK 535/20).

Pytania prejudycjalne zadały też unijnemu trybunałowi sądy wojewódzkie: we Wrocławiu – w sprawie podatkowej (I SA/Wr 92/23) i w Warszawie – w sprawie przymusowej restrukturyzacji (VI SA/Wa 2964/22). ©℗