Fiskus będzie płacił większe odsetki po wyroku trybunału. Zyskają podatnicy?

Po zmianie będzie można później złożyć wniosek o zwrot nadpłaty. W rządowym wykazie nie napisano, czy będzie nowy końcowy termin, czyli ten, od którego zależy wysokość oprocentowania. Wydaje się mało prawdopodobne, by takiego terminu w ogóle nie było. Bo jeśli faktycznie go nie będzie, to podatnikom bardziej będzie się opłacać przetrzymywać nadpłatę w urzędzie skarbowym, niż ją wycofać i ulokować w banku.

Na razie znamy tylko założenia projektu. Sam projekt nowelizacji ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów w II kw. 2024 r.

Zakwestionowany przepis…

Zmiana będzie skutkiem wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 8 czerwca 2023 r. (sygn. akt C-322/22). Trybunał orzekł wtedy, że polski przepis, który ogranicza oprocentowanie podatkowych nadpłat, jest sprzeczny z unijnym prawem. Oprocentowanie należy się podatnikowi za cały czas przetrzymywania przez skarbówkę nienależnie pobranej daniny – wynikało z wyroku TSUE. Pisaliśmy o tym w artykule „Państwo nie może nieodpłatnie trzymać cudzych pieniędzy” (DGP nr 111/2023).

Chodziło konkretnie o art. 78 par. 5 ordynacji podatkowej. Przypomnijmy, że zgodnie z tym przepisem oprocentowanie przysługuje podatnikowi za okres:

■ od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu – ale tylko pod warunkiem, że podatnik złożył wniosek o zwrot nadpłaty w terminie 30 dni od dnia publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE;

■ od dnia powstania nadpłaty do 30. dnia od publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE – jeżeli wniosek o zwrot nadpłaty został złożony po upływie 30 dni od dnia tej publikacji.

…i jego skutki

A co w sytuacji, gdy podatnik wystąpi o zwrot nadpłaty po upływie 30 dni od opublikowania sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE? Czy dostanie odsetki tylko za okres do tego 30. dnia, czy aż do dnia zwrotu nadpłaconego podatku? I co w sytuacji, gdy podatek został zapłacony (pobrany przez płatnika) już po tym, jak zapadł korzystny wyrok TSUE wskazujący, że danina fiskusowi się nie należała?

O to właśnie toczył się spór z fiskusem zakończony korzystnym dla podatników wyrokiem TSUE z 8 czerwca 2023 r.

Orzecznictwo korzystne…

Po tym wyroku orzecznictwo sądów administracyjnych nie jest jednak jednolite. W co najmniej sześciu wyrokach Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zachodzą przesłanki do pełnego oprocentowania. Tak orzekł: 7 marca 2024 r. (sygn. akt II FSK 1602/19 i II FSK 1617/198), 8 lutego 2024 r., (II FSK 1907/23), 19 grudnia 2023 r. (II FSK 2108/20) i 15 grudnia 2023 r. (II FSK 2731/19 i II FSK 3124/19).

NSA stwierdził, że obecny przepis może wymagać zatrudnienia prawnika w celu prowadzenia sprawy przed organami podatkowymi. „Niewątpliwie czynności te trudno wykonać w terminie 30 dni od publikacji orzeczenia TSUE, wskazującego pobranie podatku z naruszeniem prawa Unii, nawet jeśli w tej dacie podatnik już wie o poborze podatku i wysokości pobranego podatku” – zauważył sąd kasacyjny.

Dodał, że obecnie w ogóle nie można wystąpić o oprocentowanie nadpłaty, gdy pobór podatku nastąpił po upływie 30 dni od opublikowania wyroku TSUE, z którego ta nadpłata wynikała. Tak być nie powinno – stwierdził sąd, przywołując tezy unijnego trybunału.

W ubiegłym tygodniu (15 marca 2024 r.) zapadł też korzystny, choć jeszcze nieprawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie (I SA/Lu 750/23).

…i niekorzystne

Jednak w dwóch sprawach z 19 grudnia 2023 r. (sygn. akt II FSK 2108/20 i II FSK 1458/20) NSA orzekł inaczej. Stwierdził, że zakwestionowany przez TSUE termin skracający prawo do oprocentowania do 30. dni nie jest niczym nieograniczony. Podatnik nie może – zdaniem sądu kasacyjnego – w nieograniczony sposób zwlekać z wnioskiem o zwrot nadpłaty, bo to by oznaczało, że generuje sobie wyższe oprocentowanie. A wtedy odsetki tracą charakter odszkodowawczy i zaczynają przynosić dochód.

Zwrócenie się o nadpłatę i oprocentowanie po dwóch latach to zdecydowanie zbyt długi okres, zwłaszcza gdy podatnik jest profesjonalnym podmiotem, od którego należy wymagać odpowiedniej staranności – stwierdził NSA.

O obu tych wyrokach informowaliśmy w artykule „Stanowisko sądu powinno być zgodne z wyrokiem TSUE” (DGP nr 7/2024).

Co się zmieni

Ministerstwo Finansów zamierza dostosować art. 78 ordynacji podatkowej do wyroku TSUE z 8 czerwca 2023 r. Proponuje, aby „oprocentowanie nadpłat powstałych w wyniku orzeczeń TSUE przysługiwało za okres od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu (zaliczenia jej na poczet zaległych lub bieżących zobowiązań podatkowych lub dnia złożenia wniosku o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych), niezależnie od czasu złożenia wniosku o zwrot nadpłaty względem publikacji orzeczenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej”.

„Taką samą regułę oprocentowania należy przyjąć w odniesieniu do nadpłat powstałych w wyniku orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego” – czytamy w wykazie prac rządu.

To niejedyne zmiany, które planuje MF. Znowelizowany ma być również art. 12 par. 6 pkt 2 ordynacji podatkowej, który obecnie dotyczy domniemania zachowania terminu przy wnoszeniu pism do organów podatkowych. Tak samo ma być dla pism:

■ nadanych do organów podatkowych u dowolnego operatora pocztowego w rozumieniu ustawy – Prawo pocztowe i dowolnego podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji na terenie Unii Europejskiej,

■ otrzymanych przez dowolnego operatora pocztowego w rozumieniu ustawy – Prawo pocztowe po nadaniu w państwie spoza Unii Europejskiej.

Analogiczne zmiany mają zostać wprowadzone art. 176 ust. 3 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 104). ©℗

Zmiana w dobrym kierunku

Planowaną zmianę należy ocenić pozytywnie. TSUE w wyroku z 8 czerwca 2023 r. w sprawie C-322/22 jednoznacznie uznał art. 78 par. 5 ordynacji podatkowej za niezgodny z prawem Unii Europejskiej. Tym samym planowana zmiana przepisów ordynacji podatkowej da prawo do uzyskania pełnego oprocentowania nadpłaty, kalkulowanego od dnia poboru podatku aż do momentu jego zwrotu, i to niezależnie od terminu złożenia wniosku o nadpłatę.

Obecnie, aby uzyskać pełne oprocentowanie, należy złożyć wniosek w terminie do 30. dnia od chwili wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub dnia publikacji sentencji orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Praktyka pokazała, że w wielu przypadkach jest to niemożliwe, a wyrok TSUE potwierdził, że jest to także działanie niezgodne z prawem wspólnotowym. ©℗