Fiskus będzie płacił większe odsetki po wyroku trybunału. Zyskają podatnicy?

Każdy, kto po korzystnym wyroku unijnego lub krajowego trybunału dostanie zwrot nadpłaty podatku, będzie mógł się domagać od skarbówki oprocentowania za cały czas przetrzymywania przez nią nienależnie pobranej daniny, niezależnie od tego, kiedy sam złożył wniosek o zwrot.

Tak wynika z informacji zamieszczonej w wykazie prac legislacyjnych i programowych rządu.

To oznacza, że podatnik, chcąc uzyskać od fiskusa pełne oprocentowanie nadpłaty, nie będzie już musiał spieszyć się ze złożeniem wniosku o jej zwrot. Dziś jest na to tylko 30 dni od dnia publikacji wyroku trybunału w Dzienniku Urzędowym UE (gdy w sprawie orzekał Trybunał Sprawiedliwości UE) lub od wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Po tym terminie nie można już liczyć na kolejne odsetki.

Po zmianie będzie można później złożyć wniosek o zwrot nadpłaty. W rządowym wykazie nie napisano, czy będzie nowy końcowy termin, czyli ten, od którego zależy wysokość oprocentowania. Wydaje się mało prawdopodobne, by takiego terminu w ogóle nie było. Bo jeśli faktycznie go nie będzie, to podatnikom bardziej będzie się opłacać przetrzymywać nadpłatę w urzędzie skarbowym, niż ją wycofać i ulokować w banku.

Na razie znamy tylko założenia projektu. Sam projekt nowelizacji ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów w II kw. 2024 r.

Zakwestionowany przepis…

Zmiana będzie skutkiem wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 8 czerwca 2023 r. (sygn. akt C-322/22). Trybunał orzekł wtedy, że polski przepis, który ogranicza oprocentowanie podatkowych nadpłat, jest sprzeczny z unijnym prawem. Oprocentowanie należy się podatnikowi za cały czas przetrzymywania przez skarbówkę nienależnie pobranej daniny – wynikało z wyroku TSUE. Pisaliśmy o tym w artykule „Państwo nie może nieodpłatnie trzymać cudzych pieniędzy” (DGP nr 111/2023).

Chodziło konkretnie o art. 78 par. 5 ordynacji podatkowej. Przypomnijmy, że zgodnie z tym przepisem oprocentowanie przysługuje podatnikowi za okres:

■ od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu – ale tylko pod warunkiem, że podatnik złożył wniosek o zwrot nadpłaty w terminie 30 dni od dnia publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE;

■ od dnia powstania nadpłaty do 30. dnia od publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE – jeżeli wniosek o zwrot nadpłaty został złożony po upływie 30 dni od dnia tej publikacji.

…i jego skutki

A co w sytuacji, gdy podatnik wystąpi o zwrot nadpłaty po upływie 30 dni od opublikowania sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE? Czy dostanie odsetki tylko za okres do tego 30. dnia, czy aż do dnia zwrotu nadpłaconego podatku? I co w sytuacji, gdy podatek został zapłacony (pobrany przez płatnika) już po tym, jak zapadł korzystny wyrok TSUE wskazujący, że danina fiskusowi się nie należała?

O to właśnie toczył się spór z fiskusem zakończony korzystnym dla podatników wyrokiem TSUE z 8 czerwca 2023 r.

Orzecznictwo korzystne…

Po tym wyroku orzecznictwo sądów administracyjnych nie jest jednak jednolite. W co najmniej sześciu wyrokach Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zachodzą przesłanki do pełnego oprocentowania. Tak orzekł: 7 marca 2024 r. (sygn. akt II FSK 1602/19 i II FSK 1617/198), 8 lutego 2024 r., (II FSK 1907/23), 19 grudnia 2023 r. (II FSK 2108/20) i 15 grudnia 2023 r. (II FSK 2731/19 i II FSK 3124/19).

NSA stwierdził, że obecny przepis może wymagać zatrudnienia prawnika w celu prowadzenia sprawy przed organami podatkowymi. „Niewątpliwie czynności te trudno wykonać w terminie 30 dni od publikacji orzeczenia TSUE, wskazującego pobranie podatku z naruszeniem prawa Unii, nawet jeśli w tej dacie podatnik już wie o poborze podatku i wysokości pobranego podatku” – zauważył sąd kasacyjny.

Dodał, że obecnie w ogóle nie można wystąpić o oprocentowanie nadpłaty, gdy pobór podatku nastąpił po upływie 30 dni od opublikowania wyroku TSUE, z którego ta nadpłata wynikała. Tak być nie powinno – stwierdził sąd, przywołując tezy unijnego trybunału.

W ubiegłym tygodniu (15 marca 2024 r.) zapadł też korzystny, choć jeszcze nieprawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie (I SA/Lu 750/23).

…i niekorzystne

Jednak w dwóch sprawach z 19 grudnia 2023 r. (sygn. akt II FSK 2108/20 i II FSK 1458/20) NSA orzekł inaczej. Stwierdził, że zakwestionowany przez TSUE termin skracający prawo do oprocentowania do 30. dni nie jest niczym nieograniczony. Podatnik nie może – zdaniem sądu kasacyjnego – w nieograniczony sposób zwlekać z wnioskiem o zwrot nadpłaty, bo to by oznaczało, że generuje sobie wyższe oprocentowanie. A wtedy odsetki tracą charakter odszkodowawczy i zaczynają przynosić dochód.

Zwrócenie się o nadpłatę i oprocentowanie po dwóch latach to zdecydowanie zbyt długi okres, zwłaszcza gdy podatnik jest profesjonalnym podmiotem, od którego należy wymagać odpowiedniej staranności – stwierdził NSA.

O obu tych wyrokach informowaliśmy w artykule „Stanowisko sądu powinno być zgodne z wyrokiem TSUE” (DGP nr 7/2024).

Co się zmieni

Ministerstwo Finansów zamierza dostosować art. 78 ordynacji podatkowej do wyroku TSUE z 8 czerwca 2023 r. Proponuje, aby „oprocentowanie nadpłat powstałych w wyniku orzeczeń TSUE przysługiwało za okres od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu (zaliczenia jej na poczet zaległych lub bieżących zobowiązań podatkowych lub dnia złożenia wniosku o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych), niezależnie od czasu złożenia wniosku o zwrot nadpłaty względem publikacji orzeczenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej”.

„Taką samą regułę oprocentowania należy przyjąć w odniesieniu do nadpłat powstałych w wyniku orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego” – czytamy w wykazie prac rządu.

To niejedyne zmiany, które planuje MF. Znowelizowany ma być również art. 12 par. 6 pkt 2 ordynacji podatkowej, który obecnie dotyczy domniemania zachowania terminu przy wnoszeniu pism do organów podatkowych. Tak samo ma być dla pism:

■ nadanych do organów podatkowych u dowolnego operatora pocztowego w rozumieniu ustawy – Prawo pocztowe i dowolnego podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji na terenie Unii Europejskiej,

■ otrzymanych przez dowolnego operatora pocztowego w rozumieniu ustawy – Prawo pocztowe po nadaniu w państwie spoza Unii Europejskiej.

Analogiczne zmiany mają zostać wprowadzone art. 176 ust. 3 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 104). ©℗

Zmiana w dobrym kierunku

Planowaną zmianę należy ocenić pozytywnie. TSUE w wyroku z 8 czerwca 2023 r. w sprawie C-322/22 jednoznacznie uznał art. 78 par. 5 ordynacji podatkowej za niezgodny z prawem Unii Europejskiej. Tym samym planowana zmiana przepisów ordynacji podatkowej da prawo do uzyskania pełnego oprocentowania nadpłaty, kalkulowanego od dnia poboru podatku aż do momentu jego zwrotu, i to niezależnie od terminu złożenia wniosku o nadpłatę.

Obecnie, aby uzyskać pełne oprocentowanie, należy złożyć wniosek w terminie do 30. dnia od chwili wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub dnia publikacji sentencji orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Praktyka pokazała, że w wielu przypadkach jest to niemożliwe, a wyrok TSUE potwierdził, że jest to także działanie niezgodne z prawem wspólnotowym. ©℗