Jak ująć wydatki na opiekę nad zwierzętami bezdomnymi? [PORADNIA BUDŻETOWA]

Z poradnika dowiesz się również, w jakim paragrafie wydatkowym gmina powinna ująć środki przekazane dla przedsiębiorstwa wodociągowego, które zostaną przeznaczone na dopłaty do taryfowej grupy odbiorców usług zbiorowego odprowadzania ścieków, oraz jaką klasyfikację zastosować do dotacji dotyczącej lokalnego transportu publicznego.

W analizie prawnej najpierw trzeba ustalić, czy gmina w ogóle jest uprawniona do ponoszenia wydatków w podanym zakresie przedmiotowym. W tym kontekście na uwagę zasługuje art. 11 i art. 11a ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt. Postanowiono w nim, że zapobieganie bezdomności zwierząt i zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom oraz ich wyłapywanie należy do zadań własnych gmin (art. 11 ust. 1). Ponadto w art. 11a wskazano, że rada gminy, wypełniając obowiązek, o którym mowa w art. 11 ust. 1, określa, w drodze uchwały, corocznie do 31 marca, program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt. Program, o którym mowa w ust. 1, obejmuje w szczególności:

1) zapewnienie bezdomnym zwierzętom miejsca w schronisku dla zwierząt;

2) opiekę nad wolno żyjącymi kotami, w tym ich dokarmianie;

3) odławianie bezdomnych zwierząt;

4) obligatoryjną sterylizację albo kastrację zwierząt w schroniskach dla zwierząt;

5) poszukiwanie właścicieli dla bezdomnych zwierząt;

6) usypianie ślepych miotów;

7) wskazanie gospodarstwa rolnego w celu zapewnienia miejsca dla zwierząt gospodarskich;

8) zapewnienie całodobowej opieki weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt. Nadto, program, o którym mowa w ust. 1, zawiera wskazanie wysokości środków finansowych przeznaczonych na jego realizację oraz sposób wydatkowania tych środków. Koszty realizacji programu ponosi gmina.

Zatem nie ma wątpliwości, że gmina ma podstawę prawną do ponoszenia wydatków na wskazane w pytaniu cele. To zaś wtórnie daje podstawy do zastosowania odpowiedniej klasyfikacji budżetowej, czyli rozporządzenia ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Zgodnie z tym aktem wykonawczym wspomniany w zapytaniu rozdział 70005 posiada oznaczenie: „Gospodarka gruntami i nieruchomościami”. Nie może on jednak służyć do ujmowania wydatków związanych z opieką nad bezdomnymi zwierzętami, w tym usług weterynaryjnych. W tym zakresie należy rozważyć zastosowanie innych, bardziej odpowiednich podziałek, a mianowicie rozdziału 90013 oznaczonego: „Schroniska dla zwierząt”, oraz 90095 oznaczonego: „Pozostała działalność”. Do takiego wniosku prowadzą także ustalenia zawarte w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie z 4 stycznia 2024 r. (znak WK.6130.45.23). W podanym dokumencie stwierdzono: „Nieprawidłowe zastosowanie klasyfikacji budżetowej wydatków budżetowych poniesionych w latach 2020–2021 w związku z realizacją zadań z zakresu opieki nad zwierzętami bezdomnymi, w łącznych kwotach odpowiednio: 2.706,14 zł oraz 2.052,20 zł, które były ujmowane w dz. 750 «Administracja publiczna» rozdz. 75023 «Urzędy gmin (miast i miast na prawach powiatu)» oraz w dz. 700 «Gospodarka mieszkaniowa» rozdz. 70005 «Gospodarka gruntami i nieruchomościami»”.

Jednocześnie regionalna izba obrachunkowa wskazała, że wydatki dotyczyły m.in. przyjmowania, utrzymania i opieki nad bezdomnymi zwierzętami z terenu gminy w schronisku, wobec czego należało je ująć w dziale 900 oznaczonym: „Gospodarka komunalna i ochrona środowiska” oraz w rozdziale 90013 oznaczonym: „Schroniska dla zwierząt”. Natomiast w zakresie wydatków związanych z usługami weterynaryjnymi wskazano, aby stosować rozdział 90095 oznaczony: „Pozostała działalność”.

Podsumowanie: Wydatki na zadania związane z utrzymaniem i opieką nad bezdomnymi zwierzętami należy ujmować w rozdziale 90013, natomiast wydatki na usługi weterynaryjne dla tych zwierząt w rozdziale 90095. ©℗

Rozliczenie roczne w pytaniach i odpowiedziach

Skoro w zapytaniu poruszono aspekt jednostki organizacyjnej gminy, czyli zakładu budżetowego, warto wspomnieć podstawy prawne funkcjonowania tego typu podmiotu. Te zaś zostały określone w ustawie z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Na uwagę zasługuje tu art. 14, gdzie postanowiono, że zadania własne jednostki samorządu terytorialnego w zakresie:

1) gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi,

2) dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

– mogą być wykonywane przez samorządowe zakłady budżetowe.

Z kolei w ramach art. 15 określono aspekty finansowe funkcjonowania ww. podmiotów, w tym również o statusie przedsiębiorstwa wodociągowego, o którym mowa w ustawie z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Z ww. artykułu wynika, w szczególności, że samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych. Podstawą gospodarki finansowej samorządowego zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, koszty i inne obciążenia, stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem jednostki samorządu terytorialnego. Samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego:

1) dotacje przedmiotowe;

2) dotacje celowe na zadania bieżące finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3;

3) dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

W zakresie określonym w odrębnych ustawach samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać dotację podmiotową.

Zatem, jak z powyższego należy wnioskować, zakład budżetowy o statusie ww. przedsiębiorstwa wykonuje przede wszystkim zadania własne gminy. Co jednak istotne, z mocy art. 24 ust. 6 ww. ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków rada gminy może podjąć uchwałę o dopłacie dla jednej, wybranych lub wszystkich taryfowych grup odbiorców usług. Dopłatę gmina przekazuje przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu.

W podanym stanie faktycznym zapewne więc chodzi o przekazanie przez gminę wspomnianych dopłat. Jako że z perspektywy gminy stanowi to wydatek budżetowy, należy odnieść się do przepisów rozporządzenia ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Zgodnie z tym aktem wykonawczym wspomniany w zapytaniu paragraf 265 jest oznaczony jako „Dotacja przedmiotowa z budżetu dla samorządowego zakładu budżetowego”. Wymaga jednak podkreślenia, że ta podziałka jest dedykowana dla dotacji. Natomiast ww. dopłaty takiego statusu nie posiadają. W konsekwencji należy zastosować inną podziałkę w tym zakresie, którą wydaje się być paragraf 430 oznaczony: „Zakup usług pozostałych”. Potwierdzeniem tego założenia może być ustalenie zawarte w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach z 29 stycznia 2024 r. (znak WK-610/35/4/23/24). W podanym dokumencie m.in. stwierdzono, że: „W latach 2019–2023 (do 30 czerwca 2023 r.) nieprawidłowo zaplanowano, a następnie przekazywano z budżetu Gminy (…) dla Zakładu Wodociągowo-Kanalizacyjnego w (…) środki finansowe na dopłaty do taryfowych grup odbiorców ścieków z zastosowaniem niewłaściwej klasyfikacji budżetowej, tj. z wykorzystaniem § 2650 «Dotacja przedmiotowa z budżetu dla samorządowego zakładu budżetowego» zamiast § 4300 «Zakup usług pozostałych»”. Zdaniem RIO stosowanie ww. paragrafu 265 do ww. dopłat było błędem, bowiem chodzi o przekazywanie środków na podstawie not księgowych, a rada gminy w powyższym okresie nie określała stawek jednostkowych dotacji przedmiotowych dla zakładu budżetowego, o których mowa w art. 219 ust. 1 ust. 3 i ust. 4 ustawy o finansach publicznych.

Podsumowanie: Wydatki na dopłaty do taryfowych grup odbiorców usług zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków w ramach budżetu gminy należy ujmować w paragrafie 430. ©℗

Z kontekstu zapytania należy wnioskować, że zainteresowane gminy zawarły tzw. porozumienie międzygminne. Ma ono podstawy normatywne w ustawie z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Na uwagę zasługuje tu m.in. art. 74 tej ustawy. Z jego treści wynika, że gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych. Gmina wykonująca zadania publiczne objęte porozumieniem przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin, związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania. Stroną porozumienia międzygminnego, o którym mowa w art. 10g ust. 4, może być również powiat. W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że porozumienia międzygminne (porozumienia komunalne), o których mowa w art. 74 ww. ustawy, nie są umowami prawa cywilnego, lecz swoistymi formami publicznoprawnymi – porozumieniami administracyjnymi (czynnościami prawa administracyjnego). Na mocy porozumienia nie tworzy się nowej struktury organizacyjnej, a gmina przejmująca w tym trybie zadania publiczne realizuje je przez swoje organy i jednostki organizacyjne. Natomiast formą prawną przekazywania środków finansowych niezbędnych do realizacji zadań, będących przedmiotem zawartego porozumienia komunalnego, jest dotacja celowa, co kreuje określone rygorystyczne procedury związane z rozliczaniem i kontrolą wykorzystania środków finansowych na takie cele (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2019 r., sygn. akt V CSK 651/17). Artykuł 46 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego przewiduje zaś, że: „jednostka samorządu terytorialnego realizująca zadania z zakresu działania innych jednostek samorządu terytorialnego, na mocy porozumień zawartych z tymi jednostkami, otrzymuje od tych jednostek dotacje celowe w kwocie wynikającej z zawartego porozumienia, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej”. Oznacza to, że dotacje przekazywane z budżetu innych jednostek samorządu terytorialnego mają ściśle określone przeznaczenie i mogą być wykorzystane wyłącznie na wskazany cel. Są to środki finansowe, które nie pozostają w swobodnej dyspozycji gminy, która je otrzymała.

Co zaś się tyczy ujmowania ww. wydatków w budżecie, to jednostka dotująca powinna przede wszystkim kierować się rodzajem zadania, które będzie wsparte dotacją. W podanym stanie faktycznym chodzi o zadanie związane z lokalnym transportem publicznym, a więc ten parametr determinować musi dobór rzeczowy – działu i rozdziału klasyfikacyjnego według rozporządzenia ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Podane w zapytaniu dział 750 oznaczony: „Administracja publiczna”, oraz rozdział 75095 oznaczony: „Pozostała działalność” – nie wpisują się w charakter rzeczowy wspieranego zadania objętego porozumieniem międzygminnym. Uwzględniając podany kontekst, właściwymi podziałkami wydatków będą – dział 600 oznaczony: „Transport i łączność”, oraz rozdział 60004 oznaczony: „Lokalny transport zbiorowy”.

Powyższe założenie jest zbieżne z uchwałą Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie z 30 stycznia 2024 r. (nr V/295/2024). W podanym orzeczeniu m.in. wskazano, że: „(…) uchwała Nr LXV/519/2023 Rady Gminy (….) z 29 grudnia 2023 roku w sprawie zmian w budżecie gminy na rok 2023 w części dotyczącej zaklasyfikowania wydatków na dotację na podstawie porozumień w wysokości 30.000,00 zł dla Gminy (…) na przekazanie zadania w zakresie lokalnego transportu publicznego – w rozdziale 75095 «Pozostała działalność» zamiast w rozdziale 60004 «Lokalny transport zbiorowy» – została wydana z nieistotnym naruszeniem przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 roku w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (Dz.U. z 2022 roku, poz. 513 z późn. Zm.) poprzez zastosowanie niewłaściwej klasyfikacji”.

Podsumowanie: Dotacja celowa przekazywana przez gminę innej gminie w ramach porozumienia międzygminnego, które dotyczy zadania w zakresie transportu publicznego, powinna być ujęta w dziale 600, rozdziale 60004, czyli w podziałkach właściwych rodzajowo dla realizowanego zadania. ©℗