20 lutego upływa termin na wybór podatku na 2024 r.

20 lutego upływa termin, do kiedy przedsiębiorcy powinni się zdecydować, jak będą w tym roku rozliczać się z fiskusem. Wyboru nie mają osoby wynajmujące prywatny dom lub mieszkanie.

Osoby wynajmujące lub wydzierżawiające składniki prywatnego majątku mogą płacić tylko ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Wynika to z art. 9a ust. 6 ustawy o PIT.

Przedsiębiorcy, jak co roku, mają do wyboru: skalę podatkową, liniowy 19-proc. PIT i ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Nie można już natomiast wybrać karty podatkowej, bo tę formę opodatkowania można jedynie kontynuować, podobnie jak w latach 2022 i 2023, a więc tylko gdy podatnik rozliczał się z fiskusem według karty w 2021 r. Kto w tym czasie stracił prawo do niej lub w ogóle z niej nie korzystał, nie może złożyć wniosku o opodatkowanie w tej formie. To skutek art. 65 ust. 1 Polskiego Ładu (Dz.U. z 2021 r. poz. 2105 ze zm.).

Jak zmienić

Podstawową formą opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej jest skala podatkowa (ze stawkami 12 proc. i 32 proc.). W ten sposób rozliczają się osoby, które nie wybiorą innego podatku lub zrobią to po terminie (art. 9a ust. 1 ustawy o PIT).

Jeśli chodzi o kontynuujących biznes, to nadal obowiązuje reguła, że oświadczenie o wyborze formy opodatkowania złożone w ubiegłym roku lub w latach poprzednich jest aktualne, jeżeli tylko podatnik nie utracił do niej prawa (wciąż spełnia ustawowe warunki) lub nie zdecydował się na inny sposób rozliczeń z fiskusem.

Kto w 2023 r. rozliczał się według skali, a w 2024 r. chce płacić liniowy PIT lub ryczałt od przychodów (albo odwrotnie), musi złożyć oświadczenie o zmianie formy opodatkowania. Można to zrobić:

• w urzędzie skarbowym (dotyczy to w szczególności wspólników spółek jawnych i partnerskich zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze Sądowym. Uwaga: od dochodów ze spółki partnerskiej nie można płacić ryczałtu);
• za pośrednictwem Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), zmieniając swoje dane we wpisie. Można to zrobić w urzędzie gminy lub przez internet.

Należy mieć na uwadze ewentualne problemy technologiczne z funkcjonowaniem systemu CEIDG. Mogą one sprawić, że zmiana danych we wpisie (dotyczących wyboru formy opodatkowania) nie zostanie zapisana. Takie sytuacje się zdarzają i są przyczyną niemałych kłopotów ze skarbówką, o czym pisaliśmy w artykule „Niedoszli ryczałtowcy dostaną od fiskusa drugą szansę” (DGP nr 5/2024).

Czym się kierować

Przy wyborze podatku należy brać pod uwagę nie tylko wady i zalety danej formy opodatkowania (w tym możliwe odliczenia i ulgi), lecz także wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne. Ta jest zróżnicowana w zależności od tego, jaki podatek płaci przedsiębiorca. Różne są też zasady jej odliczania.

Wybór formy opodatkowania nie wpływa natomiast na wysokość składek na ubezpieczenia społeczne.

Ryczałt ewidencjonowany

Ta forma opodatkowania może być opłacalna z dwóch zasadniczych powodów: zryczałtowanej składki zdrowotnej i możliwości zastosowania do wielu usług stawki 8,5 proc.

Należy jednak pamiętać, że gdy roczne przychody ryczałtowca przekroczą 300 tys. zł, to składka zdrowotna wzrośnie w 2024 r. aż do 1258,39 zł (patrz: tabela 3).

Co prawda jej połowę można odjąć od przychodu, ale faktyczna korzyść z tego odliczenia jest dużo mniejsza (patrz: tabela 2).

Ryczałt traci na atrakcyjności, gdy ryczałtowiec nie ma prawa do 8,5-proc. stawki podatku, lecz musi go płacić w wyższej wysokości, np. 14 proc., 15 proc. czy 17 proc.

Opłacalność ryczałtu może maleć już przy stawce 12 proc., bo tyle samo wynosi obecnie dolna stawka skali podatkowej PIT, a rozliczenie na zasadach ogólnych daje możliwość odejmowania kosztów uzyskania przychodów, co przy ryczałcie jest niemożliwe. Lepiej płacić 12-proc. PIT od dochodów (przychodów pomniejszonych o koszty) niż 12-proc. ryczałt od przychodów.

Co innego, gdy dochody przedsiębiorcy przekraczają 120 tys. zł rocznie; wtedy ryczałt zyskuje na atrakcyjności, bo przy skali podatkowej nadwyżka jest opodatkowana według stawki 32 proc. PIT. Do tego trzeba jeszcze doliczyć 9-proc. składkę zdrowotną (liczoną od dochodu), a nie zryczałtowaną (w stałej kwocie) jak u ryczałtowców.

Ryczałt nie daje natomiast prawa do tylu odliczeń, co podatek według skali czy liniowy 19-proc. PIT – patrz: tabela 4.

Z ryczałtu może korzystać prawie każdy przedsiębiorca, którego przychody za poprzedni rok nie przekroczyły 2 mln euro. To oznacza, że w 2024 r. ten sposób opodatkowania może wybrać podatnik, który w 2023 r. uzyskał z działalności gospodarczej przychody nieprzekraczające 9 218 200 zł. W spółkach cywilnych i jawnych brana jest pod uwagę suma przychodów wszystkich wspólników.

Limit dla ryczałtowców, którzy chcą korzystać z kwartalnego rozliczenia, wynosi 200 tys. euro. To oznacza, że w 2024 r. raz na kwartał mogą rozliczać się z fiskusem podatnicy, których przychody w 2023 r. nie były wyższe niż 921 820 zł.

Lista czynności, które wyłączają z ryczałtu, jest ograniczona w zasadzie do czterech rodzajów działalności wymienionych w art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy o zryczałtowanym podatku. Są to:

• prowadzenie aptek,
• działalność w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych (kantory walut),
• handel częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych,
• wytwarzanie wyrobów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem wytwarzania prądu z odnawialnych źródeł energii.

Zasady ogólne

PIT według skali podatkowej może opłacać się tym, którzy ponoszą wysokie koszty, choćby związane z zakupem towarów lub zatrudnianiem innych osób.

Wadą tej formy rozliczeń jest 9-proc. składka na ubezpieczenie zdrowotne, liczona od dochodu przedsiębiorcy. Na dodatek nie można jej odliczać, nawet w części. W zamian przysługuje kwota dochodu wolna od podatku (30 tys. zł rocznie) oraz stosunkowo niska dolna stawka PIT (12 proc.). Czy faktycznie rekompensuje to wysoki koszt składki zdrowotnej? To zależy od indywidualnej sytuacji dochodowej przedsiębiorcy.

Przede wszystkim należy wziąć pod uwagę, czy przedsiębiorca nie uzyskuje równocześnie innych dochodów opodatkowanych według skali podatkowej (np. z pracy, z odrębnych zleceń, z emerytury). Trzeba je będzie bowiem zsumować w zeznaniu rocznym za 2024 r. (składanym w 2025 r.), co może spowodować, że ostatecznie łączny dochód przedsiębiorcy przekroczy 120 tys. zł i nadwyżka będzie opodatkowana według stawki 32 proc. PIT.

Podatek według skali pozwala natomiast korzystać z preferencji niedostępnych przy innych formach opodatkowania, takich jak: wspólne rozliczenie z małżonkiem, preferencyjne rozliczenie osób samotnie wychowujących dzieci, ulga prorodzinna (na dzieci).

Można też korzystać ze specjalnych preferencji dla przedsiębiorców, takich jak np. ulgi: na ekspansję, na prototyp, na robotyzację, sponsoringowa, na innowacyjnych pracowników – patrz: tabela 4.

Liniowy PIT

Liniowy PIT stracił na atrakcyjności, odkąd zmalała dolna stawka skali podatkowej. Wynosi ona 12 proc., a więc zdecydowanie mniej niż 19 proc. przy liniowym PIT. Poza tym liniowcom nie przysługuje kwota wolna od podatku (30 tys. zł dochodu rocznie).

Co prawda składka zdrowotna wynosi u liniowców tylko 4,9 proc. dochodu (a nie 9 proc. jak u przedsiębiorców opodatkowanych według skali), ale nadal po dodaniu jej do podatku (19 proc.) jest to obciążenie dochodu na poziomie 23,9 proc.

Na szczęście część składki zdrowotnej można odliczyć. Liniowiec ma w tym zakresie do wyboru, czy:

• zaliczać ją do kosztów uzyskania przychodów (na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 58 ustawy o PIT), czy
• odliczać ją od dochodu (na podstawie art. 30c ust. 2 pkt 2 ustawy o PIT).

W obu przypadkach roczny limit odliczenia jest taki sam – w 2024 r. wynosi on 11 600 zł (zgodnie z obwieszczeniem ministra finansów z 19 grudnia 2023 r., M.P. poz. 1456), ale bardziej opłaca się zaliczać składkę zdrowotną do kosztów uzyskania przychodu. Przede wszystkim w ten sposób zaoszczędza się na samej składce. Korzyść wynosi 568,40 zł (11 600 zł x 4,9 proc.). Składka jest bowiem liczona od dochodu ustalonego w ten sposób, że od przychodów z działalności gospodarczej odejmuje się koszty ich uzyskania oraz składki na ubezpieczenia społeczne. Stąd prosty wniosek: im niższy dochód, tym niższa podstawa wymiaru składki zdrowotnej. Takiego efektu nie osiągniemy, gdy odejmiemy składkę zdrowotną od dochodu, bo wtedy dochód mamy wyliczony bez pomniejszenia go o składkę.

Liniowy PIT zaczyna być opłacalny, gdy roczne dochody przedsiębiorcy istotnie przekroczą 120 tys. zł. Wtedy korzystniej będzie płacić 23,9 proc. od dochodu (a na dodatek jeszcze odliczyć część składki zdrowotnej), niż oddać fiskusowi 32 proc. od nadwyżki ponad 120 tys. zł i nie móc w ogóle odjąć składki na ubezpieczenie zdrowotne (co w sumie da 41 proc. dochodu, czyli 32-proc. PIT i 9-proc. składka zdrowotna).

Podatnikom, którzy wybiorą liniowy 19-proc. PIT, nie przysługuje wiele ulg podatkowych, w tym prorodzinna (na dzieci), wspólne rozliczenie z małżonkiem ani preferencyjne rozliczenie przewidziane dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Ale z wielu ulg można skorzystać, zwłaszcza z termo modernizacyjnej i dla przedsiębiorców – patrz: tabela 4.

Uwaga: liniowego PIT nie można płacić od dochodów z umów zlecenia. Jest to forma opodatkowania właściwa jedynie dla działalności gospodarczej.

PIT zero

Na wybór podatku na 2024 r. nie wpływają tzw. ulgi zero PIT, bo przysługują one przedsiębiorcom bez względu na formę opodatkowania (nie dotyczy to jedynie karty podatkowej).

Niezależnie od tego, czy przedsiębiorca płaci PIT według skali podatkowej (12 proc. i 32 proc.), czy wybierze liniowy 19-proc. PIT bądź ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, ma prawo do ulgi:

• dla rodziców mających co najmniej czworo dzieci (art. 21 ust. 1 pkt 153 ustawy o PIT),
• pracujących seniorów (art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT),
• osób powracających z zagranicy (art. 21 ust. 1 pkt 12 ustawy o PIT).

Przedsiębiorcy nie korzystają natomiast z ulgi dla młodych do 26. roku życia, bo nie obejmuje ona przychodów z działalności gospodarczej. Nie wyklucza to stosowania jej w odniesieniu do uzyskiwanych równo legle przychodów z innych źródeł (wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT).

W spółkach

Wspólnicy spółek: cywilnej, jawnej, partnerskiej mogą łączyć różne metody opodatkowania, np. jeden może płacić PIT na zasadach ogólnych, a drugi – podatek liniowy.

Nie może być jednak tak, że jeden płaci PIT, a drugi ryczałt ewidencjonowany, dlatego niekiedy wybór formy trzeba uzgodnić ze wspólnikami. Wszyscy muszą rozliczać się z przychodów (dochodów) uzyskiwanych z tej samej spółki według tej samej ustawy: o PIT lub o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Innymi słowy, jeżeli jeden ze wspólników wybiera ryczałt ewidencjonowany, to wszyscy pozostali też muszą się rozliczać w ten sam sposób z przychodów uzyskiwanych z tej spółki.

Nie ma natomiast przeszkód, aby część wspólników rozliczała się według skali podatkowej, a część według liniowego PIT. W takim wypadku każdy ze wspólników może wybrać dla siebie formę opodatkowania niezależnie od formy opodatkowania wybranej przez pozostałych wspólników.

Zasady te nie dotyczą wspólników spółek: jawnej (gdy jest ona podatnikiem CIT), komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z o.o. oraz akcyjnej. Tu sposób opodatkowania dochodów jest całkiem inny: CIT płaci spółka, a wspólnicy uzyskują przychody kapitałowe, tak jak z dywidendy, a nie z działalności gospodarczej.

Nie na rzecz pracodawcy

Nie można wybrać ryczałtu, jeżeli towary (handlowe lub wyroby) miałyby być sprzedawane lub usługi świadczone na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy. Wyłączenie dotyczy sytuacji, w której zakres sprzedawanych towarów bądź świadczonych usług jest taki sam, jak zakres czynności wykonywanych przez podatnika lub co najmniej jednego ze wspólników w ramach umowy o pracę w danym lub poprzednim roku podatkowym.

Inaczej jest to uregulowane w przepisach o podatku liniowym. W tym wypadku nie można świadczyć usług (przepis nie mówi o sprzedaży towarów) na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym

To oznacza, że podatek liniowy można wybrać już od następnego roku po tym, w którym podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników pracował na rzecz byłego pracodawcy.©℗