Osiem miesięcy trzeba czekać na zwrot nadpłaconego podatku u źródła

Osiem miesięcy – tyle średnio trzeba czekać na rozpatrzenie wniosków o wydanie opinii o stosowaniu preferencji w podatku u źródła – wynika z danych Ministerstwa Finansów przekazanych w odpowiedzi na pytania DGP. Tyle samo wynosi okres oczekiwania na zwrot nadpłaconego podatku u źródła, czyli wpłaconego do urzędu skarbowego według krajowej stawki zamiast niższej, lub w przypadku zwolnienia podatkowego przewidzianych w międzynarodowej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania.

– Osiem miesięcy to bardzo długo, a mówimy przecież o okresie uśrednionym. W bardziej złożonych sytuacjach można czekać ponad rok – komentuje Maciej Kacymirow, radca prawny i doradca podatkowy, partner w Greenberg Traurig.

Podobnymi doświadczeniami dzieli się w rozmowie z DGP Agnieszka Wnuk, doradczyni podatkowa, partnerka w Quidea (patrz: rozmowa obok).

Resort finansów zapewnia, że sprawy niebudzące wątpliwości są załatwiane w szybszym terminie. Natomiast na wydłużenie czasu oczekiwania wpływa – jak tłumaczy MF – „złożoność niektórych spraw, wymagających dokładnego ustalenia stanu faktycznego”.

Jakie to sprawy?

Pay and refund

Chodzi o podatek u źródła pobierany przy wypłacie odsetek, należności licencyjnych i dywidend dla zagranicznych podmiotów powiązanych. Jeżeli w danym roku zostanie przekroczony próg 2 mln zł wypłat na rzecz jednego podmiotu powiązanego, to polski płatnik musi co do zasady zastosować mechanizm pay and refund, czyli pobrać i wpłacić do urzędu skarbowego podatek według krajowej stawki w ustawowej wysokości (20 proc. lub 19 proc.).

Dopiero potem można się ubiegać o zwrot zapłaconego podatku – do wysokości wynikającej z zastosowania zwolnienia podatkowego lub niższej stawki zgodnie z właściwą umową o unikaniu podwójnego opodatkowania.

W przepisach przewidziano dwa rozwiązania, które pozwalają uniknąć mechanizmu pay and refund. Są to:

• uzyskanie opinii o stosowaniu preferencji (art. 26b ustawy o CIT i art. 41d ustawy o PIT) lub
• złożenie odpowiedniego oświadczenia o spełnieniu warunków do zastosowania preferencji na podstawie art. 26 ust. 7a ustawy o CIT (art. 41 ust. 15 ustawy o PIT).

Oświadczenia…

Prostszy jest drugi sposób, czyli złożenie przez polskiego płatnika wspomnianego oświadczenia. Składa się je na formularzu:

• WH-OSC (w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych) do naczelnika Lubelskiego Urzędu Skarbowego w Lublinie.
• WH-OSP (w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych) do naczelnika urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania podatnika.

Płatnik, składając oświadczenie, poświadcza, że ma dokumentację potwierdzającą prawo do zastosowania – przy dochowaniu należytej staranności – zwolnienia lub obniżenia stawki podatku. Za złożenie nieprawdziwego oświadczenia są przewidziane sankcje karno-skarbowe, konsekwencją jest też obowiązek zapłaty ewentualnego podatku i odsetek za zwłokę. Ponadto w takim przypadku płatnik może zapłacić dodatkowe zobowiązanie podatkowe na podstawie art. 58a par. 1 pkt 5 ordynacji podatkowej.

Zdecydowana większość oświadczeń dotyczy osób prawnych, a do ich przyjmowania wyznaczono tylko jeden organ podatkowy – wspomnianego naczelnika Lubelskiego Urzędu Skarbowego w Lublinie.

Z danych MF wynika, że liczba oświadczeń WH-OSC złożonych w pierwszych dziewięciu miesiącach 2023 r. nieznacznie zmalała: do końca września br. złożono 1046 takich formularzy, a w analogicznym okresie 2022 r. – 1219.

Wzrosła natomiast liczba płatników składających te oświadczenia – z 634 w okresie styczeń–wrzesień 2022 r. do 831 w analogicznym okresie bieżącego roku.

…opinie…

Drugim sposobem na uniknięcie mechanizmu pay and refund jest uzyskanie opinii o stosowaniu preferencji, czyli możliwości niepobrania podatku zgodnie z właściwą umową o unikaniu podwójnego opodatkowania lub zastosowania wynikającej z niej niższej stawki. Opinia nie jest wydawana bezterminowo, jej ważność wynosi 36 miesięcy, a termin na wydanie to sześć miesięcy.

Wydanie opinii wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty w wysokości 2 tys. zł oraz dostarczenia obszernej dokumentacji przetłumaczonej na język polski (umowy, sprawozdania finansowe, dokumentacja cen transferowych, raporty niezależnych instytucji etc.).

Płatnik składa wniosek na formularzu WH-WOP, ale o wydanie opinii o stosowaniu preferencji może wystąpić również sam podatnik (WH-WOZ).

Z danych MF wynika, że zdecydowanie częściej robią to płatnicy. W tym roku do końca września złożono 480 wniosków WH-WOP, czyli mniej niż w analogicznym okresie 2022 r. (wtedy złożono ich 542).

Natomiast podatnicy złożyli przez dziewięć miesięcy br. jedynie 94 wnioski WH-WOZ, co oznacza jeszcze większy spadek w stosunku do tego samego okresu 2022 r. (wtedy takich wniosków złożono 247).

Średni czas oczekiwania na wydanie opinii wynosi osiem miesięcy, co w realiach prowadzenia biznesu jest nieadekwatne do oczekiwań podatników i płatników.

Zdecydowanie wzrosła, w porównaniu z ubiegłym rokiem, liczba wydanych pozytywnych opinii o stosowaniu preferencji. Przez dziewięć miesięcy br. wydano ich 592, podczas gdy rok temu w analogicznym okresie zaledwie 92.

Wzrosła również liczba odmów wydania takiej opinii – z 15 w okresie styczeń–wrzesień 2022 r. do 130 w analogicznym okresie 2023 r.

– To najprawdopodobniej efekt czasu. Przepisy zaczęły obowiązywać dopiero w 2022 r., więc podatnicy i płatnicy często dopiero w 2022 r. składali wnioski. Siłą rzeczy w pierwszych dziewięciu miesiącach było mniej rozstrzygniętych spraw niż w tym samym okresie 2023 r. – komentuje Agnieszka Wnuk.

Nadal jednak prawie 450 wniosków oczekuje na rozpatrzenie.

…i zwroty

Wniosek o zwrot pobranego już podatku u źródła według krajowej stawki (zamiast niższej lub zastosowania zwolnienia z podatku – zgodnie z właściwą umową o unikaniu podwójnego opodatkowania) może złożyć:

• podatnik (na formularzu WH-WCZ),
• płatnik, który odprowadził podatek do urzędu skarbowego z własnych środków i poniósł jego ciężar ekonomiczny (WH-WCP).

W trakcie tej procedury należy udowodnić, że spółka zagraniczna prowadzi rzeczywistą działalność w swoim kraju.

Organ podatkowy ma sześć miesięcy na zwrot, ale ten termin może się przedłużyć do czasu zakończenia weryfikacji wniosku lub kontroli.

W okresie styczeń–wrzesień br. złożono w Lubelskim Urzędzie Skarbowym 240 wniosków WH-WCP oraz 223 wnioski WH-WCZ (rok wcześniej było to odpowiednio 47 i 29 wniosków).

W ciągu trzech kwartałów było 166 zwrotów, podczas gdy w analogicznym okresie ub.r. – zaledwie trzy.

– Tu znowu najprawdopodobniej zadziałał efekt czasu. Płatnicy dopiero w 2022 r. pobrali podatek według nowych zasad, a następnie ubiegali się o zwrot. Siłą rzeczy było też mniej rozstrzygnięć – zwraca uwagę Agnieszka Wnuk.

Niestety, czas oczekiwania na zwrot nie uległ skróceniu i wynosi przeciętnie osiem miesięcy.

Liczba odmów i innych rozstrzygnięć pozostaje na relatywnie niskim poziomie (w trzech kwartałach 2023 r. były jedynie 2 odmowy i 35 odmiennych rozstrzygnięć).

Prawie 330 podmiotów wciąż czeka na odzyskanie pieniędzy. ©℗

Fiskus robi wszystko, aby dostać podatek według krajowej stawki

Nie dziwi mnie, że oświadczeń WH-OSC jest więcej niż wniosków o wydanie opinii o stosowaniu preferencji, i to mimo zwiększonej odpowiedzialności związanej z zakwestionowaniem oświadczenia przez organy podatkowe.

Praktyka działania Lubelskiego Urzędu Skarbowego, właściwego w sprawach podatku u źródła, nie daje pewności otrzymania takiej opinii, zwłaszcza przy płatnościach dokonywanych na rzecz tzw. podmiotów holdingowych (na takie podejście wskazuje także niedawny projekt objaśnień podatkowych MF z 25 września br.). Po prawie dwóch latach obowiązywania zmodyfikowanego systemu pay and refund można mieć wrażenie, że preferowanym przez administrację podatkową sposobem postępowania jest pobór przez płatników podatku według krajowej stawki 19 proc. albo 20 proc. bez korzystania ze zwolnień albo obniżonych stawek.

Jedną z przyczyn problemu może być centralizacja

Przedstawione liczby nie napawają optymizmem. Za koniecznością tak długiego oczekiwania na załatwienie sprawy kryją się przecież realnie zaangażowane pieniądze, które należy zapłacić lub na których zwrot trzeba czekać. Z reguły nie mówimy tu o małych kwotach.

Co powinien zrobić płatnik w okresie oczekiwania na wydanie opinii o stosowaniu preferencji? Uważam, że najbezpieczniejszym podejściem będzie pobór podatku według stawki krajowej, czyli wyższej (oczywiście przy założeniu przekroczenia progu, od którego należy stosować mechanizm pay and refund). Doświadczenie pokazuje bowiem, że organ podatkowy drobiazgowo weryfikuje stan faktyczny i często kwestionuje okoliczności, które samym płatnikom nie wydają się kontrowersyjne. Przykładem jest głośno dyskutowane ostatnio stanowisko, wedle którego brak zapłaty podatku dochodowego przez odbiorcę dywidendy wyklucza możliwość stosowania zwolnienia partycypacyjnego.

Pozostaje też kwestia wniosków o zwrot nadpłaconego podatku. Tu najważniejsze jest jak najlepsze przygotowanie wniosku i wszelkich wymaganych załączników. Im mniej pytań czy wątpliwości po stronie organu, tym szybciej będzie można odzyskać pieniądze.

Wydaje się, że jednym ze źródeł problemów związanych z tak długim czasem oczekiwania jest centralizacja spraw w wyspecjalizowanym urzędzie skarbowym. To oznacza konieczność zatrudnienia większej liczby personelu do obsługi spraw podatników.

Obowiązujący pierwotnie model, w którym te sprawy załatwiały właściwe dla płatników czy podatników organy, nie zapewniał może jednolitości interpretacyjnej, ale rozkładał tę pracę. Ponadto sprawy załatwiali urzędnicy, którzy znali te podmioty z bieżącej obsługi.

Firmy ubezpieczają się od ryzyka związanego z podatkiem u źródła

Przedstawione statystyki nie są zaskakujące, jednak z perspektywy biznesu bardzo niepokoją. Problematyczny jest czas, jaki urzędnikom zajmują zarówno rozstrzyganie w sprawach opinii o stosowaniu preferencji, jak i zwrot nadpłaconego podatku u źródła.

Osiem miesięcy to bardzo długo, a mówimy przecież o okresie uśrednionym. W bardziej złożonych sytuacjach, szczególnie gdy w grę wchodzą międzynarodowe struktury finansowania polskich spółek, na opinię w sprawie stosowania preferencji można czekać ponad rok.

W przypadku ubiegania się o zwrot podatku znacząco utrudnia to zarządzanie płynnością finansową. Dodatkowo, składając wniosek o wydanie opinii albo o zwrot nadpłaconego podatku, nie mamy żadnej pewności co do wyniku, i to nawet gdy w danej sprawie istnieją mocne argumenty merytoryczne przemawiające za możliwością stosowania preferencji.

Opinia zmieniła się z instytucji mającej zapewniać bezpieczeństwo podatkowe w kolejną barierę administracyjną utrudniającą prowadzenie biznesu. Przedsiębiorstwa coraz częściej decydują się w związku z tym na inne rozwiązania, np. ubezpieczenie ryzyka podatkowego związanego z podatkiem u źródła. Niezależnie od tego, na jaki scenariusz decyduje się płatnik – wystąpienie o opinię, zapłatę pełnej kwoty podatku u źródła i wystąpienie o zwrot czy uzyskanie ubezpieczenia – trzeba pamiętać o tym, że podstawą jest dokładna weryfikacja, czy zagranicznemu odbiorcy płatności rzeczywiście przysługuje dana preferencja.