Nie trzeba czekać na otrzymanie odszkodowania za wywłaszczenie, aby skorzystać ze zwolnienia w PCC przy nabyciu kolejnej nieruchomości – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

Zwrócił uwagę na to, że przepisy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych określają jedynie datę graniczną: dla skorzystania ze zwolnienia z PCC konieczne jest nabycie nieruchomości nie później niż pięć lat od daty otrzymania odszkodowania za wywłaszczenie. Nie wskazują natomiast momentu początkowego, od którego można skorzystać z tego zwolnienia.

Spór z fiskusem toczyło małżeństwo, które w związku z budową drogi krajowej zostało wywłaszczone z nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym wraz z budynkiem gospodarczym. Małżonkowie uważali, że zakup kolejnej nieruchomości, w kwietniu 2018 r., powinien być zwolniony z podatku na podstawie art. 9 pkt 3 lit. a ustawy o PCC.

Przepis ten zwalnia z podatku sprzedaż nieruchomości, jeżeli nabywcą jest były właściciel (wieczysty użytkownik) nieruchomości wywłaszczonej, któremu przyznano odszkodowanie, a nie przyznano nieruchomości zamiennej.

Wcześniej, bo w lutym 2018 r., wojewoda wydał decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej polegającej na budowie drogi krajowej, a decyzji tej nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Na tej podstawie małżonkowie zostali wywłaszczeni ze swojej obecnej nieruchomości, która przeszła na własność Skarbu Państwa.

Ugodę z małżonkami, na podstawie której przyznano im odszkodowanie, wojewoda zatwierdził w sierpniu 2018 r. W tym samym miesiącu odszkodowanie zostało wypłacone.

Fiskus doszedł do wniosku, że nie została spełniona jedna z przesłanek uprawniających do zwolnienia z podatku na podstawie art. 9 pkt 3 ustawy o PCC. Stwierdził, że małżonkowie kupili nieruchomość za wcześnie, bo jeszcze przed datą otrzymania odszkodowania za wywłaszczenie. Słusznie więc notariusz pobrał PCC przy sporządzaniu aktu notarialnego – uznały organy podatkowe.

Nie zgodził się z tym WSA w Poznaniu (sygn. akt I SA/Po 867/19). Orzekł, że małżonkowie nie musieli czekać z zakupem nowej nieruchomości, aż zostanie im przyznane odszkodowanie. Ważne było natomiast to, kiedy uzyskali oni status byłych właścicieli, bo w chwili zawierania umowy sprzedaży nieruchomości etap wywłaszczenia musi być zakończony – wskazał sąd. Wyjaśnił, że w tym wypadku bada się to na dzień, w którym decyzja wojewody o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna.

Sąd zobowiązał więc fiskusa do ustaleń w tym zakresie.

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną fiskusa, ale wskazał inny moment, w którym małżonkowie uzyskali status byłych właścicieli. Nie zgodził się z WSA w Poznaniu, że w tej sprawie był to dzień, w którym ostateczna stała się decyzja wojewody o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej.

Sędzia Jolanta Sokołowska zwróciła uwagę na to, że decyzji wojewody nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Sąd uznał więc, że małżonkowie uzyskali status byłych właścicieli w momencie nadania decyzji wojewody rygoru natychmiastowej wykonalności. W tym momencie bowiem stracili prawo własności.

NSA orzekł natomiast, że nie jest konieczne, aby w chwili nabywania nieruchomości było przyznane odszkodowanie. – Warunek taki nie wynika z literalnej wykładni art. 9 pkt 3 lit. a ustawy o PCC – argumentowała sędzia Sokołowska.

– Z przepisu tego wynika jedynie, że dla skorzystania ze zwolnienia konieczne jest nabycie nieruchomości nie później niż pięć lat od daty otrzymania odszkodowania. Termin ten określa datę graniczną od uzyskania odszkodowania, a nie moment początkowy, od którego można zacząć korzystać ze zwolnienia – podsumowała sędzia.©℗

orzecznictwo

Podstawa prawna

Wyrok NSA z 6 września 2023 r., sygn. akt III FSK 2443/21 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia