Dobrowolna spłata spadkobiercy jest kosztem

Do kosztów uzyskania przychodu z tytułu zbycia odziedziczonej nieruchomości można zaliczyć spłaty na rzecz pozostałych spadkobierców. I to zarówno te wynikające z postanowienia sądowego, jak i z umownego działu spadku. Istotne jest tylko ich realne poniesienie i udokumentowanie – orzekł NSA.

Pominięcie jednego ze spadkobierców w postanowieniu o dziale spadku może przysporzyć problemów z fiskusem. Przekonał się o tym jeden z podatników, choć ostatecznie zakończyło się to dla niego pomyślnie.

W 2016 r. sąd rejonowy stwierdził, że spadek został nabyty w odpowiednich udziałach przez podatnika i jego siostrę oraz przez trzech innych spadkobierców. Podatnik i jego siostra byli zgodni, jednak pozostawali w sporze z innymi spadkobiercami co do wartości odziedziczonej nieruchomości. W związku z tym podatnik wystąpił z wnioskiem o dział spadku.

Czy spłata to koszt nabycia nieruchomości

W postępowaniu działowym siostra była reprezentowana przez podatnika. Z treści udzielonego mu pełnomocnictwa nie wynikały zrzeczenie się spadku przez siostrę ani zgoda na jego przejęcie przez podatnika. Sąd rejonowy postanowieniem z 2017 r. przyznał podatnikowi prawo użytkowania wieczystego wraz z prawem własności budynku, z obowiązkiem spłaty na rzecz trzech z czterech pozostałych spadkobierców. Nie orzekł jednak o obowiązku spłaty rzecz na siostry. Popełnił w tym względzie błąd, naruszając prawo siostry do nabytego spadku.

Podatnik dokonał spłat na rzecz trzech spadkobierców objętych postanowieniem działowym. Dodatkowo dobrowolnie przelał na rzecz swojej siostry (pominiętej w postanowieniu działowym) kwotę odpowiadającą jej udziałowi spadkowemu. W tytule przelewu wskazał: dla siostry X, spłata spadku po mojej matce Y. W 2018 r. podatnik sprzedał odziedziczoną nieruchomość. Następnie zwrócił się do dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z wnioskiem o interpretację, zadając mu pytanie:

„Czy w skład kosztów uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości wchodzą wydatki wynikające z postanowienia o dziale spadku, obejmujące kwoty wypłacone tytułem spłat dla trzech spadkobierców oraz wypłacona siostrze kwota tytułem należnego jej spadku?”.

Zdaniem podatnika należało odpowiedzieć twierdząco. Według niego kosztami uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości są kwoty należnych spłat dla poszczególnych spadkobierców: zarówno wymienionych w postanowieniu działowym z 2017 r., jak i tych wskazanych w postanowieniu z 2016 r. o stwierdzeniu nabycia spadku.

Liczy się i postanowienie, i umowa

Dyrektor KIS uznał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe.

W ocenie organu orzeczone przez sąd w postanowieniu działowym spłaty na rzecz trzech spadkobierców stanowią koszt nabycia prawa do nieruchomości. Wobec tego wnioskodawcy przysługuje prawo odliczenia od przychodu uzyskanego ze sprzedaży nieruchomości kwoty spłat dokonanych na rzecz spadkobierców wskazanych w postanowieniu działowym.

Jednocześnie organ stwierdził, że ze względu na to, iż sąd w postanowieniu działowym nie rozstrzygnął o obowiązku spłaty wobec siostry, to postanowienie stanowiło o przeniesieniu na podatnika udziału w nieruchomości należącego wcześniej do siostry. Jednak nie odnosiło się do odpłatności na rzecz siostry w zamian za przeniesienie tego udziału.

Zdaniem dyrektora KIS przekazanej siostrze kwoty nie można utożsamiać z odpłatnym działem spadku. W konsekwencji ta kwota nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu. Podatnik, ustalając dochód z odpłatnego zbycia nieruchomości, nie może uwzględnić tej kwoty.

Podatnik wniósł skargę od tej interpretacji do WSA w Poznaniu. Ten wyrokiem z 24 lipca 2020 r. (sygn. akt I SA/Po 34/20) przyznał rację podatnikowi i uchylił zaskarżoną interpretację.

Zdaniem sądu organ interpretacyjny popełnił błąd w ustaleniach faktycznych. Bezsporne jest, że podatnik zapłacił siostrze uzgodnioną wcześniej kwotę w związku z nabyciem całej nieruchomości, co jednoznacznie wynika z opisu tytułu przelewu bankowego. Za błędne należy uznać twierdzenie organu, że nabycie tego udziału w nieruchomości przez podatnika nastąpiło nieodpłatnie, czemu przeczy fakt przekazania siostrze przez podatnika umówionej kwoty oraz jej tytuł.

Według sądu nie ma podstaw do uznania, że kwota ta została przekazana z „innego tytułu” i nie ma związku z działem spadku. Nie można różnicować sytuacji siostry podatnika i pozostałych współspadkobierców w zakresie prawnopodatkowej oceny dokonanych spłat.

W ocenie sądu I instancji rozliczenie między spadkobiercami nie musi nastąpić w sądowym postępowaniu działowym. Istnieje prawna możliwość rozliczenia się między spadkobiercami poza sądem, na zasadzie złożenia przez spadkobierców w tej kwestii zgodnych oświadczeń woli. Podatnik od początku działał z intencją i zamiarem rozliczenia się ze wszystkimi współspadkobiercami. Niezasadne jest zatem przyjęcie przez dyrektora KIS, że przekazanie siostrze kwoty odpowiadającej jej udziałowi w spadku nie nastąpiło w związku z rozliczeniem się z tytułu spadkobrania przez podatnika.

Wystarczy zapłacić i udokumentować

Skargę kasacyjną złożył dyrektor KIS, lecz Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 1 września 2023 r. ją oddalił. Sąd kasacyjny przychylił się do stanowiska WSA w Poznaniu, zgodnie z którym nie można różnicować skutków spłaty spadkobiercy dokonanej na podstawie postanowienia działowego sądu i spłaty dobrowolnej.

Zdaniem NSA żaden przepis podatkowy nie definiuje, czym może być udokumentowany koszt. Kosztem jest na pewno zapłata. Natomiast będzie on udokumentowany wtedy, kiedy został potwierdzony jakimś dokumentem. Takim kosztem będzie według NSA również wydatek, który poczynił podatnik na spłatę swojego zobowiązania wobec siostry, mimo że nie wynikało ono z postanowienia o dziale spadku.

– Z art. 22 ust. 6c ustawy o PIT nie wynika, że tylko spłaty na podstawie postanowienia o dziale spadku są kosztem. Koszt ma być, po pierwsze, poniesiony w celu nabycia nieruchomości, a po drugie, ma być udokumentowany – wyjaśniła sędzia Renata Kantecka. Jeśli podatnik przelał siostrze pieniądze i wykazał to potwierdzeniem przelewu, to należy uznać warunki z art. 22 ust. 6c ustawy o PIT za spełnione.©℗

orzecznictwo