Subskrybuj nas na Youtube
TEZA: Należności wypłacone z powodu stawiennictwa na wezwanie sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze na podstawie ustawy – Kodeks postępowania karnego nie są zwolnione z PIT.
Nr DD3/033/130/CRS/14
INTERPRETACJA INDYWIDUALNA MINISTRA FINANSÓW
z 7 października 2015 r.
PROBLEM
Świadkowi wezwanemu przez policję przysługuje zwrot zarobku lub dochodu utraconego z powodu stawiennictwa. Kwestie związane z uprawnieniami świadków, którzy stawiają się na wezwanie sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, reguluje od 5 listopada 2012 r. ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 ze zm.; dalej: k.p.k.). Zgodnie z art. 618b par. 2 k.p.k. świadczenie to otrzymało nazwę wynagrodzenia za utracony zarobek lub dochód.
Przed 5 listopada 2012 r. kwestię tę regulował dekret z 26 października 1950 r. o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym, który utracił moc na podstawie art. 11 ustawy z 31 sierpnia 2012 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ww. dekretu przedmiotowe świadczenie nosiło nazwę odszkodowania za utracony zarobek i korzystało ze zwolnienia z PIT.
Czy wypłacony świadkom wezwanym w sprawach karnych zwrot utraconego zarobku lub dochodu z powodu stawiennictwa korzysta ze zwolnienia od opodatkowania PIT?
ODPOWIEDŹ MF
Zasady opodatkowania PIT określają przepisy ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.). Zgodnie z art. 9 ust. 1 tej ustawy opodatkowaniu podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy PIT oraz dochodów, od których na podstawie ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.) zaniechano poboru podatku.
Stosownie do art. 20 ust. 1 ustawy o PIT za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12–14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.
Z kolei zgodnie z art. 618b k.p.k. świadkowi przysługuje zwrot zarobku lub dochodu utraconego z powodu stawiennictwa na wezwanie sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze (par. 1). Wynagrodzenie za utracony zarobek lub dochód za każdy dzień udziału w czynnościach postępowania przyznaje się świadkowi w wysokości jego przeciętnego dziennego zarobku lub dochodu. W przypadku świadka pozostającego w stosunku pracy przeciętny dzienny utracony zarobek oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu należnego pracownikowi ekwiwalentu pieniężnego za urlop (par. 2). Górną granicę należności stanowi równowartość 4,6 proc. kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, której wysokość ustaloną według odrębnych zasad określa ustawa budżetowa. W przypadku gdy ogłoszenie ustawy budżetowej nastąpi po 1 stycznia roku, którego dotyczy ustawa budżetowa, podstawę obliczenia należności za okres od 1 stycznia do dnia ogłoszenia ustawy budżetowej stanowi kwota bazowa w wysokości obowiązującej w grudniu roku poprzedniego (par. 3). Utratę zarobku lub dochodu, o których mowa w par. 1, oraz ich wysokość świadek powinien należycie wykazać.
Natomiast stosownie do par. 6 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. nr 60, poz. 281 ze zm.) pracodawca jest zobowiązany zwolnić pracownika od pracy na czas niezbędny do stawienia się na wezwanie organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia.
W razie skorzystania przez pracownika ze zwolnienia od pracy pracodawca wydaje zaświadczenie określające wysokość utraconego wynagrodzenia za czas tego zwolnienia w celu uzyskania przez pracownika od właściwego organu rekompensaty pieniężnej z tego tytułu w wysokości i na warunkach przewidzianych w odrębnych przepisach, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia za czas zwolnienia (par. 16 ust. 2).
Zważywszy że ani art. 2 ustawy PIT, ani inne artykuły tej ustawy nie zawierają wyłączenia/zwolnienia z opodatkowania zwrotu zarobku lub dochodu utraconego z powodu stawiennictwa na wezwanie sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, tego rodzaju świadczenie stanowi podlegające opodatkowaniu dochody ze źródła przychodów, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT.
Jednak należy wskazać, że do przychodów tych nie ma zastosowania zwolnienie określone w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT. Zgodnie bowiem z tym przepisem wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkami nieistotnymi w rozpatrywanej sprawie.
Skoro ustawodawca w przepisach k.p.k. nie posługuje się pojęciem odszkodowania, lecz pojęciem zarobku lub dochodu, nie można uznać, że należność z tytułu utraconego zarobku jest odszkodowaniem. Brak jest bowiem podstaw prawnych do innego traktowania przedmiotowego świadczenia niż wskazany w tych przepisach.
Ponadto otrzymanie ww. zwrotu zarobku lub dochodu odpowiada co do zasady należnościom, np. z pracy, jakie podatnik otrzymałby od swojego pracodawcy, gdyby nie został wezwany w charakterze świadka. Co istotne, należności otrzymane od pracodawcy nie są objęte zwolnieniem z opodatkowania. Przyjąć zatem należy, że w przypadku stawiennictwa w charakterze świadka następuje jedynie zmiana podmiotu dokonującego wypłaty. Stąd brak jest podstaw do stosowania wobec tego świadczenia zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT.
Za takim rozumieniem przemawia także fakt, że ustawodawca, wprowadzając do k.p.k. przepisy dotyczące należności za stawiennictwo w charakterze świadka (dodany art. 618b), nie posługuje się już pojęciem odszkodowania (co miało miejsce we wspomnianym powyżej dekrecie), lecz pojęciem zwrotu zarobku lub dochodu.
Zatem należności wypłacone z powodu stawiennictwa na wezwanie sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze na podstawie ustawy – Kodeks postępowania karnego nie są zwolnione z PIT.