Nie sprawdziły się obawy, że pieniądze na rachunkach VAT mogą być zamrażane – wynika z danych Ministerstwa Finansów. Mimo to nadal zaskakująco mało firm występuje o zwrot nadwyżki podatku w tym trybie, czyli już w ciągu 25 dni.

rozwiń ›

Dane resortu, udostępnione na prośbę DGP, pokazują, że tylko w 2022 r. urzędy skarbowe zezwoliły na „uwolnienie” z rachunków VAT, czyli przelanie na zwykłe rachunki przedsiębiorców (np. rozliczeniowe), ponad 22 mld zł. Było to 98,41 proc. kwot, o które wnioskowali podatnicy.

Rosną też, i to zdecydowanie, kwoty, które podatnicy otrzymują na swoje rachunki VAT z tytułu tej nadwyżki. W 2022 r. urzędy skarbowe przelały na rachunki VAT prawie 35 mld zł. Było to o ponad 64 proc. więcej niż w 2021 r.

Zapewne tendencja ta się utrzyma; wskazują na to liczby z pierwszych pięciu miesięcy 2023 r. W tym czasie urzędy skarbowe przelały na rachunki VAT prawie 24 mld zł.

Rośnie również średnia kwota zwrotu na rachunek VAT – przeciętnie o ponad 40 proc. rok do roku. W okresie styczeń–maj 2023 r. wyniosła 467 617 zł.

Mało chętnych…

Mimo to liczba chętnych na zwrot nadwyżki podatku na rachunek VAT nie rośnie lawinowo. W 2022 r. takich podatników było ponad 27,7 tys., a z roku na rok przyrost tej liczby jest rzędu kilkunastu procent.

Może to wynikać z nieświadomości podatników co do zalet zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym na rachunek VAT.

Jaka stawka VAT na wykonanie przyłącza wodociągowego
Jaka stawka VAT na wykonanie przyłącza wodociągowego

Zobacz również

…mimo zalet

Podstawowa korzyść z takiego trybu zwrotu – na rachunek VAT – polega na tym, że nadwyżka podatku naliczonego nad należnym wraca do podatnika już w ciągu 25 dni. Druga, równie istotna zaleta jest taka, że urząd skarbowy nie może wstrzymać zwrotu, zasłaniając się koniecznością przeprowadzenia weryfikacji.

Do tego dochodzi trzeci ważny czynnik – okazuje się, że wbrew pierwotnym obawom wcale nie tak trudno uzyskać zgodę naczelnika urzędu skarbowego na przelanie pieniędzy zgromadzonych na rachunku VAT na zwykły rachunek rozliczeniowy.

Jest też czwarty motywator – coraz więcej podatków i innych budżetowych należności można opłacać pieniędzmi z rachunku VAT. Kolejną zmianę w tym zakresie przynosi od 1 lipca 2023 r. ustawa potocznie zwana SLIM VAT 3, czyli nowelizacja z 26 maja 2023 r. ustawy o VAT oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1059).

Nie sprawdziły się zatem obawy podnoszone m.in. w interpelacji poselskiej z 2018 r. (nr 18899), że środki na rachunkach VAT mogą być zamrażane.

Jak odzyskać pieniądze

Przypomnijmy, że nadwyżka podatku naliczonego nad należnym powstaje w momencie, gdy – najogólniej mówiąc – zakupy podatnika przewyższą w danym miesiącu jego sprzedaż. Podatnik ma wtedy dwie możliwości: może obniżyć o tę różnicę kwotę podatku należnego za następne okresy lub wystąpić o jej zwrot na rachunek bankowy (art. 87 ust. 1 ustawy o VAT).

Standardowo o zwrot można się ubiegać w terminie 60 dni. Będzie on trzykrotnie dłuższy (180 dni), gdy podatnik nie dokonał sprzedaży opodatkowanej, a realizował czynności poza terytorium kraju. Ustawa o VAT przewiduje też trzy kolejne procedury zwrotu: w terminie 40 dni (podatnicy wystawiający wyłącznie faktury ustrukturyzowane), 25 dni (w odniesieniu do uregulowanych faktur) oraz 15 dni (podatnicy bezgotówkowi). Każda z nich jednak wymaga spełnienia ściśle określonych wymogów formalnych.

Alternatywą dla tych form zwrotu (na rachunek bankowy) jest zwrot nadwyżki podatku na rachunek VAT.

W 25 dni…

Urząd skarbowy zwraca nadwyżkę na rachunek VAT w ciągu 25 dni i co ważne – nie może tego terminu przedłużyć.

Inaczej jest w ramach podstawowych procedur. Urząd skarbowy może przedłużyć np. 60-dniowy termin zwrotu, by zbadać, czy aby na pewno zwrot jest zasadny. Weryfikację może przeprowadzić w ramach: czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego.

Wszystko to trwa, o czym pisaliśmy w artykule „Zwrot VAT. Czasem trzeba okazać większą cierpliwość” (DGP nr 102/2023). W tym czasie firma, czekając na zwrot, może tracić płynność finansową.

…bez weryfikacji

Inaczej jest w przypadku zwrotu na rachunek VAT. Tu ustawa nie daje urzędowi skarbowemu pola manewru – na wniosek podatnika (wyrażany w deklaracji VAT) urząd skarbowy zwraca różnicę podatku na rachunek VAT w ciągu 25 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia (art. 87 ust. 6a ustawy o VAT).

Co istotne, taka możliwość zwrotu nie jest zarezerwowana, jak by się mogło wydawać, tylko dla podatników korzystających z mechanizmu podzielonej płatności (ang. split payment). Co prawda rachunek VAT powstał z myślą o rozliczeniach z wykorzystaniem tego mechanizmu, ale fiskus nie uzależnił 25-dniowego zwrotu na rachunek VAT od opłacania faktur z wykorzystaniem split paymentu.

Z 25-dniowego zwrotu mogą zatem korzystać również podatnicy, którzy nie opłacili żadnej faktury za pomocą split paymentu. Nie ma też innych dodatkowych warunków.

Słowem, wystarczy dyspozycja złożona w deklaracji VAT, by w ciągu 25 dni otrzymać zwrot nadwyżki podatku na rachunek VAT.

Służby też nie wstrzymają

Nie ma na to wpływu również żądanie zgłoszone przez komendanta głównego policji, szefa Centralnego Biura Anty korupcyjnego, szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub prokuratora generalnego.

Zasadniczo na żądanie wymienionych organów naczelnik urzędu skarbowego przedłuża podatnikowi termin zwrotu różnicy podatku nawet o trzy miesiące. Tak wynika z art. 87 ust. 2c ustawy o VAT. Przepis ten nie ma jednak zastosowania do zwrotów na rachunek VAT, dotyczy pozostałych trybów.

Zmiany wprowadzone SLIM VAT 3

Jeśli idzie o zwrot na rachunek VAT, to pakiet SLIM VAT 3 wprowadza tu zmiany w dwóch etapach.

Część z nich już obowiązuje – od 6 czerwca 2023 r., ponieważ weszła w życie następnego dnia po dniu ogłoszenia ustawy nowelizującej. Chodzi tu o możliwość przekazania środków w ramach tzw. grupy VAT – przez posiadacza rachunku VAT będącego członkiem grupy VAT na rachunek VAT przedstawiciela tej grupy.

W pozostałym zakresie zmiany zaczną obowiązywać od 1 lipca 2023 r. Od tego dnia z rachunku VAT będzie można regulować również:

  • podatek od wydobycia niektórych kopalin,
  • tzw. podatek handlowy, czyli od sprzedaży detalicznej,
  • tzw. podatek cukrowy, czyli opłatę od środków spożywczych oraz dodatkową opłatę,
  • tzw. podatek od małpek, czyli opłatę od napojów alkoholowych sprzedawanych w opakowaniach do 300 ml, oraz dodatkową opłatę,
  • zryczałtowany podatek od wartości sprzedanej produkcji,
  • podatek tonażowy.

Z pieniędzy zgromadzonych na rachunku VAT będzie też można regulować odsetki za zwłokę od wymienionych podatków i opłat.

Pozostałe możliwości

Pozostaną oczywiście dotychczasowe możliwości wykorzystania pieniędzy zgromadzonych na rachunku VAT. Nadal więc będzie można opłacić nimi:

  • kwotę VAT wynikającego ze złożonej deklaracji,
  • równowartość VAT przelaną na rachunki dostawców i usługodawców,
  • PIT i CIT oraz zaliczki na te podatki,
  • podatek akcyzowy, jego przedpłaty i wpłaty dzienne,
  • należności celne,
  • VAT z tytułu importu towarów,
  • dodatkowe zobowiązania w VAT,
  • VAT należny z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia paliw silnikowych,
  • zwrot kwoty VAT z tytułu korekty faktury,
  • składki z tytułu ubezpieczenia społecznego w ZUS,
  • składki na ubezpieczenie społeczne rolników w KRUS.

Nadal też z pieniędzy zgromadzonych na rachunku VAT można regulować odsetki za zwłokę od wymienionych podatków.

Uwolnienie z rachunku VAT

Wymienione sposoby dysponowania środkami na rachunku VAT nie wyczerpują możliwości, jakie ma podatnik. W dowolnym momencie może on złożyć wniosek o przelanie zgromadzonych na rachunku VAT pieniędzy na wskazany rachunek bankowy albo rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej (art. 108b ustawy o VAT).

Urząd skarbowy ma 60 dni od dnia otrzymania wniosku na wydanie zgody. Jego decyzja może być odmowna, gdy z tytułu podatków i należności (PIT, CIT, VAT, akcyzy, należności celnych oraz pozostałych tytułów dodanych w ramach SLIM VAT 3) będzie miał uzasadnione obawy, że wystąpi zaległość podatkowa lub zostanie ustalone dodatkowe zobowiązanie podatkowe, lub też zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane. W tym ostatnim przypadku chodzi w szczególności o trwały (a nie jednokrotny) brak zapłaty wymagalnych zobowiązań podatkowych lub zbywanie majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję.

Jednak z danych MF wynika, że w 2022 r. aż 98,41 proc. kwot, o które wnioskowali podatnicy, została „uwolniona”, czyli przelana na zwykłe rachunki bankowe lub w SKOK.

Po wykreśleniu również

Z wnioskiem o zwrot z rachunku VAT na zwykły rachunek bankowy może wystąpić również podmiot, który nie jest już podatnikiem VAT, a ma środki na rachunku VAT.

Od 2021 r. wynika to z art. 108b ust. 8 ustawy o VAT. Przepis ten wprost stanowi, że z wnioskiem o zwrot może wystąpić również podmiot niebędący podatnikiem:

  • posiadający środki na rachunku VAT,
  • nieposiadający siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju.

Wcześniej, przed 2021 r., nie było to takie oczywiste i stąd brały się spory z fiskusem. Jedną z takich spraw rozstrzygnął WSA w Warszawie w prawomocnym wyroku z 17 stycznia 2022 r. (III SA/Wa 1138/21).

Fiskus odmówił w tej sprawie zgody na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT, bo ustalił, że 30 listopada 2019 r. podatnik został wykreślony z rejestru VAT. Nadwyżka na tym rachunku wynikała z należności uregulowanych przez kontrahenta 27 grudnia 2019 r. z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności. Innymi słowy, na dzień otrzymania tej płatności podatnik nie był już podatnikiem VAT.

WSA w Warszawie nie znalazł podstawy do odmowy przekazania środków z rachunku VAT osoby, która była podatnikiem VAT, ale już nim nie jest w chwili złożenia wniosku. Zwrócił uwagę na to, że zgodnie z art. 108b ust. 1 i 2 ustawy o VAT podatnikiem należy być w dacie wystawienia faktury stanowiącej podstawę do dokonania płatności na specjalny rachunek VAT.

Wykreślenie podatnika z rejestru VAT nie ma zatem znaczenia dla dysponowania środkami na rachunku VAT – orzekł WSA.©℗

Odmowa tylko uzasadniona

Podatnik może zaskarżyć do sądu odmowną decyzję „uwolnienia” pieniędzy z rachunku VAT. Jedną z takich spraw rozpatrzył 16 grudnia 2021 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi (sygn. akt I SA/Łd 771/21).

Chodziło o podatnika, który zwrócił się do naczelnika urzędu skarbowego o zgodę na przekazanie środków z rachunku VAT na swój zwykły rachunek bankowy. Wątpliwości fiskusa wzbudziły jednak faktury wystawione przez kontrahenta podatnika.

W trakcie kontroli ustalono, że kontrahent w poszczególnych dniach sporządzał po kilka faktur obejmujących takie same usługi oraz wystawiał po kilka faktur zawierających identyczne usługi przez następujące po sobie kolejno dni.

Podatnik wyjaśnił, że wystawienie kilku faktur jednego dnia było podyktowane tym, aby można było płacić za nie gotówką. W trakcie przesłuchania podatnik potwierdził, że nie interesował się tym, gdzie i przez kogo usługi były wykonywane. Interesowała go wyłącznie jakość i terminowość ich świadczenia.

Fiskus ustalił, że pod adresem prowadzenia działalności gospodarczej przez kontrahenta znajduje się prywatny budynek mieszkalny. Podatnik oświadczył, że bywał pod tym adresem popołudniami, widział, że jest tam szwalnia, na której znajdowało się co najmniej 10 maszyn, ale nigdy podczas jego obecności nie było tam osób szyjących. Okazało się też, że kontrahent nie figuruje jako płatnik wynagrodzeń, nie zatrudnia pracowników, którzy mogliby wykonywać usługi wykazane na fakturach.

W rezultacie organy podatkowe odmówiły „uwolnienia” środków z rachunku VAT. Powołały się na uzasadnioną obawę, że wystąpi zaległość z tytułu VAT oraz PIT wraz z odsetkami, która przewyższy kwotę wnioskowanego zwrotu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uchylił tę decyzję. Orzekł, że „odmowę uwolnienia środków zgromadzonych na rachunku VAT powinny poprzedzać ustalenia co do realności obawy powstania (i związanego z tym ryzyka niewykonania) zaległości podatkowych”.

W ocenie sądu fiskus nie wykazał, nawet w przybliżeniu, jaka kwota zaległości wchodzi w grę, czy istnieje ryzyko, że kwota nie zostanie uregulowana w związku z sytuacją ekonomiczną podatnika. Nie wykazał również, że dotychczasowe zobowiązania były nieterminowo opłacane przez podatnika.

Sąd uznał za niewystarczające skupienie się przez organy podatkowe na okolicznościach dotyczących kontrahenta podatnika. Orzekł więc, że odmowa uwolnienia środków zgromadzonych na rachunku VAT była nieuzasadniona.

Wyrok jest nieprawomocny.

OPINIA

Korzyści są oczywiste

ikona lupy />
Dorota Kosacka / nieznane
DORADCA PODATKOWY W DBO POLSKA SP. Z O.O.

Przewidziany w art. 87 ust. 6a ustawy VAT zwrot nadwyżki VAT naliczonego nad należnym na rachunek VAT w terminie 25 dni jest wciąż niedocenianą przez podatników alternatywą.

Oczywiście największym plusem 25-dniowego zwrotu nadwyżki na rachunek VAT jest brak możliwości przedłużenia tego terminu przez organy podatkowe. W praktyce niestety wielu podatników doświadczyło sytuacji, gdy na zwrot w tradycyjnym 60-dniowym trybie musieli poczekać znacznie dłużej ze względu na weryfikację dokonywaną przez organ podatkowy. Taka możliwość przedłużenia zwrotu nie występuje natomiast przy skorzystaniu z opcji 25-dniowego terminu zwrotu na rachunek VAT.

Ponadto, ze względu na coraz szerszą możliwość wydatkowania pieniędzy z rachunku VAT na różnego rodzaju podatki i opłaty, duża część podatników jest w stanie na bieżąco wykorzystywać środki wpływające na ten rachunek. Różnica pomiędzy standardowym 60-dniowym a 25-dniowym preferencyjnym terminem zwrotu na rachunek VAT jest więc też istotna ze względu na przepływy finansowe.

ikona lupy />
Zwroty z rachunku VAT na rachunek rozliczeniowy / Dziennik Gazeta Prawna - wydanie cyfrowe