Warunkiem braku VAT nie jest następstwo prawne, lecz zapewnienie możliwości kontynuowania samodzielnej działalności gospodarczej przez nabywcę zorganizowanej części majątku zbywcy – orzekł Trybunał Sprawiedliwości UE.

TSUE podkreślił, że ze zbyciem przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (wyłączonym z opodatkowania VAT) mamy do czynienia wtedy, gdy całość składników majątku przekazanych nabywcy jest wystarczająca do kontynuowania samodzielnej działalności gospodarczej.
Unijny trybunał odpowiedział w ten sposób na dwa pytania prejudycjalne, które Naczelny Sąd Administracyjny zadał 27 lipca 2021 r. (sygn. akt I FSK 892/18).
Nie wydał wyroku, tylko poprzestał na postanowieniu. Taką możliwość przewiduje art. 99 regulaminu TSUE, w sytuacji gdy odpowiedź na pytanie prejudycjalne można jednoznacznie wywieść z dotychczasowego orzecznictwa lub nie pozostawia ona żadnych uzasadnionych wątpliwości. Trybunał uznał, że tak właśnie było w tej sprawie.

Co kupiła spółka?

Chodziło o spółkę, która 30 sierpnia 2016 r. kupiła centrum handlowe. Z aktu notarialnego wynikało, że zbywca przeniósł na jej rzecz nie tylko nieruchomości, na których znajdowało się centrum wraz z wszystkimi przynależnościami i budowlami, lecz także umowy najmu dotyczące lokali i związane z nimi prawa oraz obowiązki. Na spółkę zostały przeniesione również prawa własności intelektualnej związane z prowadzeniem centrum handlowego i stron internetowych. Nie doszło natomiast do przejęcia umów ubezpieczenia i zarządzania zbywanym majątkiem.
Zbycie majątku może nie podlegać VAT, nawet jeśli nabywca nie jest następcą prawnym zbywającego
Wcześniej obie strony transakcji (tj. nabywca i sprzedawca) uzyskały interpretację indywidualną dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Wynikało z niej, że zbywane nieruchomości wraz ze związanymi z nimi prawami nie stanowią przedsiębiorstwa ani zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Słowem, fiskus potwierdził, że będzie to zbycie poszczególnych składników majątkowych. Dodał, że może ono zostać zwolnione z podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT.
Spółki skorzystały jednak z uprawnienia, jakie daje art. 43 ust. 10 ustawy o VAT, i złożyły w urzędzie skarbowym oświadczenie, że rezygnują ze zwolnienia. Tym samym wybrały opodatkowanie transakcji.
W związku z tym sprzedawca wystawił fakturę z VAT. Fiskus odmówił jednak nabywcy prawa do odliczenia podatku naliczonego. Uznał, że doszło do zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa, a zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT taka transakcja nie podlega opodatkowaniu. W konsekwencji nie można odliczyć podatku naliczonego – stwierdził.
Sankcje w VAT będą niższe, ale uznaniowe
Sankcje w VAT będą niższe, ale uznaniowe

Zobacz również
Potwierdził to również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z 10 stycznia 2018 r. (sygn. akt I SA/Łd 1031/17).

Pytania NSA

Więcej wątpliwości nabrał sąd kasacyjny i dlatego zawiesił postępowanie, kierując do unijnego trybunału pytania prejudycjalne. Spytał, czy zgodny z unijną dyrektywą jest art. 6 pkt 1 polskiej ustawy o VAT, w którym brak jest warunku następstwa prawnego. Innymi słowy, czy zbycie majątku może nie podlegać opodatkowaniu, jeśli nabywca nie jest następcą prawnym zbywcy.
Na wypadek, gdyby odpowiedź była twierdząca, NSA zadał również drugie pytanie, czy aby można było zastosować wyłączenie z opodatkowania, musi dojść do przekazania wszystkich składników zorganizowanej części majątku zbywcy (przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części), a zmiana w tym zakresie (w szczególności brak przejęcia umów ubezpieczenia i zarządzania zbywanym majątkiem) oznacza, że doszło do opodatkowanej dostawy towaru.

Postanowienie, a nie wyrok

Odnosząc się do pierwszego pytania, TSUE zwrócił uwagę na brzmienie art. 19 unijnej dyrektywy VAT. Z przepisu tego wynika, że „państwa członkowskie mogą uznać, że dostawa towarów nie miała miejsca i że w takim przypadku osoba, której przekazano towary, będzie traktowana jako następca prawny przekazującego”.
Z jasnego brzmienia tego przepisu wynika, że następstwo prawne nie jest warunkiem wyłączenia z opodatkowania – stwierdził TSUE.
Na potwierdzenie przywołał inne swoje wyroki: z 27 listopada 2003 r. (sygn. C-497/01) oraz z 19 grudnia 2018 r. (sygn. C-17/18).
To oznacza, że polski art. 6 pkt 1 ustawy o VAT nie narusza unijnej dyrektywy – wynika z najnowszego postanowienia TSUE.
Trybunał dodał, że przeniesienie samodzielnej części przedsiębiorstwa nie podlega VAT, jeżeli całość przekazanych składników umożliwia kontynuację samodzielnej działalności gospodarczej przez nabywcę. W tej sytuacji tak było, i to mimo nieprzeniesienia pewnych składników niematerialnych. ©℗
Postanowienie TSUE z 16 stycznia 2023 r., sygn. C-729/21