Przedsiębiorca budowlany w związku ze zmianą obciążeń podatkowych (wzrosła stawka podatku od towarów i usług z 22 proc. do 23 proc.) na początku 2012 r. zażądał zmiany treści umowy, którą podpisaliśmy jeszcze w grudniu 2010 r. Końcowy odbiór robót nastąpił pod koniec 2011 r., a miesiąc później przekazałem wykonawcy uzgodnioną wcześniej kwotę. Wykonawca na podstawie art. 3571 kodeksu cywilnego w sprawie przed sądem domaga się podwyższenia świadczenia. Czy jego żądanie jest zasadne?
Nie. W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie uważa się, że modyfikacja umowy na podstawie art. 3571 k.c. nie jest możliwa, jeżeli została ona w całości wykonana (por. wyroki SN z 9 kwietnia 2003 r., sygn. akt I CKN 255/01, oraz z 21 kwietnia 2005 r., sygn. akt III CK 645/04). Zgodnie z tym przepisem jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy.
W tym przypadku jednak nastąpiło już wygaśnięcie umowy. Obie strony zrealizowały świadczenia wzajemne. Przedsiębiorca wykonał roboty budowlane, co zostało potwierdzone odbiorem końcowym. Czytelnik miesiąc później zapłacił mu wynagrodzenie w wysokości określonej w umowie.
Warto dodać, że ocena, czy określone okoliczności przez ich wpływ na zobowiązanie umowne mogą być zakwalifikowane jako nadzwyczajna zmiana stosunków, należy każdorazowo do sądu. Z orzecznictwa wynika, że artykułem 3571 k.c. objęte są tylko zdarzenia nadzwyczajne o charakterze powszechnym, niezależne od woli stron, wykraczające poza typowe ryzyko gospodarcze. W podobnej sprawie SN w wyroku z 19 listopada 2014 r. (sygn. akt I CSK 191/14, www.sn.gov.pl) stwierdził, że zmiana stawek podatkowych musi mieć „zasadniczy i zaskakujący charakter”. Niewielkie podwyższenie o 1 proc. stawki podatku VAT na roboty budowlane nie będzie uznane za nadzwyczajną, wyjątkową, normalnie nie spotykaną zmianę stosunków (zwłaszcza jeśli dodatkowo uwzględni się dotychczasowe wielokrotne nowelizacje ustawy regulującej podatek od towarów i usług). Zmiana w tym zakresie i w tej wysokości mieści się w granicach ryzyka kontraktowego.
Podstawa prawna
Art. 3571 i 647 ustawy z 23 kwietnia 1963 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r poz. 121 ze zm.).