Kto planuje zmienić formę opodatkowania za mijający właśnie 2022 r. – z ryczałtu ewidencjonowanego na PIT według skali podatkowej – ten na 31 grudnia musi sporządzić spis z natury.

rozwiń ›
To samo muszą zrobić pozostali przedsiębiorcy, czy to rozliczający się z fiskusem liniowym PIT, czy według skali podatkowej (12 proc. i 32 proc.). Dla nich jednak remanent na koniec roku to nic nowego. Już teraz wpisują oni swoje przychody i koszty do podatkowej księgi przychodów i rozchodów (dalej: PKPiR; chyba że mają bardziej zaawansowaną ewidencję w postaci ksiąg rachunkowych). Muszą więc także sporządzać roczny remanent. Wymaga tego od nich par. 24 ust. 1 rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. z 2019 r. poz. 2544).
Dla ryczałtowców to coś całkiem nowego, bo już od czterech lat (od 2019 r.) ryczałt nie wymaga sporządzania spisu z natury. Nie wiąże się bowiem z prowadzeniem PKPiR. Skąd zatem teraz taki wymóg?

Szansa na zmianę decyzji

To konsekwencja możliwości, którą wyjątkowo w tym roku dano ryczałtowcom – pozwolono im na zmianę formy opodatkowania albo w trakcie roku (od 1 lipca 2022 r.), albo po jego zakończeniu.
Nie jest to bynajmniej przejaw wspaniałomyślności ustawodawcy. Po prostu Polski Ład tyle namieszał i tak dużych korekt wymagał, że gdy przedsiębiorcy wybierali formę opodatkowania na 2022 r. (w lutym br.), nie byli jeszcze w stanie przewidzieć, czy i co się zmieni.
Niższy ryczałt u informatyków wcale nie taki pewny. Interpretacje fiskusa nie pomagają branży IT
Niższy ryczałt u informatyków wcale nie taki pewny. Interpretacje fiskusa nie pomagają branży IT

Zobacz również
Przypomnijmy, że najważniejsza korekta Polskiego Ładu nastąpiła dopiero od 1 lipca br., kiedy to obniżono dolną stawkę PIT z 17 proc. do 12 proc. i przywrócono wspólne rozliczenie małżonków oraz podobną preferencję dla osób samotnie wychowujących dzieci.
Dlatego nowelizacją z 9 czerwca br. (Dz.U. poz. 1265) dano ryczałtowcom i przedsiębiorcom płacącym liniowy PIT szansę na zmianę formy opodatkowania. Zmiana może być tylko jedna – na zasady ogólne, czyli PIT według skali. Podatnicy liniowi mogą to zrobić tylko po zakończeniu 2022 r.
Ryczałtowcom dano opcję, czyli możliwość zmiany albo od 1 lipca 2022 r. (o czym należało poinformować urząd skarbowy do 22 sierpnia br.), albo od 1 stycznia 2022 r., a więc z mocą wstecz, z tym że dopiero przy składaniu zeznania za ten rok.
Na tę drugą decyzję jest więc jeszcze czas, bo zeznanie za 2022 r. będziemy składać do 2 maja 2023 r. (bo 30 kwietnia przypadnie w przyszłym roku w niedzielę).

Potrzebny remanent…

Już teraz jednak trzeba sporządzić spis z natury i to dokładnie na 31 grudnia 2022 r. Skąd ten wymóg?
Wspomniana nowelizacja z 9 czerwca br. mówi wprost: ryczałtowiec, który w zeznaniu rocznym zawiadomi o zmianie formy opodatkowania na PIT według skali podatkowej (uwaga: należy to zrobić w PIT-36, a nie w PIT-28), jest obowiązany zaprowadzić i uzupełnić księgę przychodów i rozchodów. Będzie można to zrobić nawet tuż przed złożeniem rocznego zeznania, księga nie będzie z tego powodu uznawana za nierzetelną i wadliwą – wprost gwarantuje to art. 15 ust. 4 nowelizacji z 9 czerwca br.
Trzeba będzie jednak do niej wpisać dwa remanenty: początkowy na 1 stycznia 2022 r. i końcowy na 31 grudnia 2022 r. To podstawowy wymóg wynikający z rozporządzenia dotyczącego prowadzenia PKPiR.

…żeby wyliczyć dochód

Wszystko to po to, aby móc wyliczyć dochód, bo jak wiadomo, przy ryczałcie dochodu się nie ustala (podatek jest od przychodów). Co innego podatek według skali – ten płaci się od różnicy między przychodami a kosztami.
Jak ustalić koszty? Na podstawie dokumentów – to oczywiste. Ale to nie wszystko. Przy prowadzeniu PKPiR koszty ustala się na podstawie remanentu (spisu z natury). Różnice remanentowe między stanem na początek i na koniec roku pozwolą wyliczyć dochód do opodatkowania według skali podatkowej.

Na 1 stycznia

W nowelizacji z 9 czerwca br. uregulowano to tak (art. 15 ust. 5):
  • jeżeli podatnik sporządził remanent na 31 grudnia 2021 r., to przyjmuje się, że jest to remanent sporządzony na 1 stycznia 2022 r.,
  • jeżeli podatnik nie sporządził remanentu na 1 stycznia 2022 r., to przyjmuje się, że wartość remanentu początkowego wynosi 0 zł.
To drugie rozwiązanie jest wyjątkowo niekorzystne, bo zerowy remanent oznacza, że podatnik wykaże przychód, ale nie będzie mógł go pomniejszyć o koszt jego uzyskania (z tytułu różnic remanentowych).
W takiej sytuacji znaleźli się podatnicy, którzy nie sporządzili remanentu na koniec 2021 r., bo nie mieli takiej potrzeby. Przykładowo są to osoby, które w 2021 r. płaciły ryczałt ewidencjonowany lub rozliczały się z fiskusem według karty podatkowej.
Dlatego – jak pisaliśmy na łamach tygodnika dla prenumeratorów Podatki i Księgowość – bardziej opłacało się przejście z ryczałtu na zasady ogólne PIT (skalę podatkową) już od 1 lipca br. To pozwoliło w niektórych przypadkach samemu wycenić wartość spisanych towarów handlowych i materiałów. Potwierdziła to potem odpowiedź Ministerstwa Finansów na pytanie DGP („Rezygnacja z ryczałtu od 1 lipca br. pozwala odzyskać koszty”, DGP nr 127/2022).

Na 31 grudnia

Prościej wygląda sytuacja z remanentem na koniec roku. Co w nim wykazać? Towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, produkcję w toku, wyroby gotowe, braki i odpady. Wymaga tego par. 24 ust. 1 rozporządzenia w sprawie prowadzenia PKPiR.
Spis z natury nie obejmuje: składników stanowiących majątek firmy, środków trwałych ani wyposażenia, takiego jak komputery, meble czy samochody.
Ale na tym sprawa się nie kończy. Wpisane składniki trzeba wycenić (patrz: ramka).

Czy można po sylwestrze

Remanent należy sporządzić według stanu na 31 grudnia 2022 r. Jeżeli w sylwestra ani w Nowym Roku podatnik nie przewiduje żadnych zakupów, sprzedaży czy innych wydań składników majątku objętych spisem z natury, to może przeprowadzić remanent rano 2 stycznia. Stan będzie taki sam jak na koniec 2022 r.©℗
Zasady wyceny przy remanencie
Zgodnie z par. 26 rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. z 2019 r. poz. 2544):
■ materiały i towary handlowe wycenia się według cen zakupu lub nabycia albo według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia,
■ półwyroby (półfabrykaty), wyroby gotowe i braki własnej produkcji wycenia się według kosztów wytworzenia,
■ odpady użytkowe, które w toku działalności utraciły swoją pierwotną wartość użytkową, wycenia się według wartości wynikającej z oszacowania uwzględniającego ich przydatność do dalszego użytkowania,
■ przy działalności usługowej i budowlanej produkcję niezakończoną wycenia się według kosztów wytworzenia, z tym że nie może to być wartość niższa od kosztów materiałów bezpośrednich zużytych do produkcji niezakończonej,
■ produkcję zwierzęcą objętą spisem z natury wycenia się według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, z uwzględnieniem gatunku, grupy i wagi zwierząt.
Przedsiębiorcy, którzy są czynnymi podatnikami VAT, wyceniają towary, od których przysługiwało prawo odliczenia VAT, według cen netto. W pozostałych przypadkach wyceny należy dokonać według wartości brutto.
Towary obce znajdujące się w zakładzie nie podlegają wycenie. Wystarczy ich ilościowe ujęcie w spisie towarów, z podaniem, czyją stanowią własność.
Spis z natury należy wpisać do PKPiR według poszczególnych rodzajów jego składników lub w jednej pozycji (sumie), jeżeli na podstawie spisu zostało sporządzone odrębne, szczegółowe zestawienie poszczególnych jego składników. Zestawienie przechowuje się łącznie z księgą.
W razie wyceny towarów w kwocie niższej od ceny zakupu lub nabycia albo od kosztów wytworzenia (w szczególności z powodu uszkodzenia, wyjścia z mody) należy przy poszczególnych pozycjach uwidocznić również jednostkową cenę zakupu (nabycia) lub koszt wytworzenia.
Jeśli podatnik nie ma na stanie towarów handlowych, a wartość remanentu wynosi 0 zł, powinien również wpisać ją do księgi.